На сучасным этапе беларуска-кітайскія адносіны атрымалі новы імпульс развіцця, што знайшло сваё выражэнне не толькі ў рэалізацыі шэрагу буйных сацыяльна-эканамічных і інвестыцыйных праектаў, але і ў пашырэнні міждзяржаўных кантактаў у гуманітарнай сферы. Асаблівая ўвага ў шматвектарнай праграме міждзяржаўнага супрацоўніцтва надаецца вывучэнню і папулярызацыі нацыянальных моў — беларускай у Кітаі і кітайскай у Беларусі — як найважнейшых складнікаў сістэмы духоўных каштоўнасцей народаў.

На працягу некалькіх гадоў са сталіцы Паднябеснай вядзе па-беларуску вяшчанне адзін з найбуйнейшых медыяканалаў свету — Міжнароднае радыё Кітая, ва ўніверсітэтах КНР адкрыта больш за дзесяць цэнтраў па вывучэнні Беларусі, беларускай мовы, культуры, нацыянальных традыцый. Гэтыя цэнтры маюць вялікую патрэбу ў вучэбна-метадычных дапаможніках па вывучэнні беларускай мовы.

У Беларусі кітайская мова выкладаецца ў сярэдняй агульнаадукацыйнай школе, вышэйшых навучальных установах, актыўна выкарыстоўваецца пры афармленні ўнутрыгарадской прасторы і аб’ектаў сацыяльнага прызначэння. У рамках супрацоўніцтва Кітайскай акадэміі грамадскіх навук і Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі выконваюцца навуковыя праекты ў галіне культуралогіі, праводзяцца даследаванні ў супастаўляльна-тыпалагічным аспекце анамастычных сістэм беларускай і кітайскай моў, што дазваляе ўстанавіць нацыянальную спецыфіку тыпалагічна далёкіх моў і адлюстраваць адметнасць лінгвакультур.

Асабліва актыўна развіваецца ўзаемапераклад: на кітайскую мову перакладзены творы класікаў беларускай літаратуры і сучасных пісьменнікаў і паэтаў, а ўзоры кітайскага фальклору, творы выбітных грамадскіх дзеячаў, кіраўнікоў Кітайскай Народнай Рэспублікі, творы класічнай і сучаснай мастацкай літаратуры — на беларускую мову.

Аднак, нягледзячы на разнастайныя кантакты паміж нашымі народамі ў гуманітарнай сферы, у Беларусі няма паўнавартаснага вучэбна-метадычнага комплексу па вывучэнні кітайскай мовы беларускамоўнымі, а беларускай мовы — кітайскамоўнымі вучнямі і студэнтамі.

У Беларусі дзве дзяржаўныя мовы — беларуская і руская. Руска-кітайскія і кітайска-рускія слоўнікі прапануюцца карыстальнікам у дастатковай колькасці. Але да гэтага часу не былі створаны перакладныя кітайска-беларускі і беларуска-кітайскі слоўнікі. Асабліва ўзрастае роля перакладных слоўнікаў у павышэнні прэстыжу беларускай мовы, якая з’яўляецца першай дзяржаўнай мовай, мовай тытульнай нацыі.

«Кітайска-беларускі слоўнік. Беларуска-кітайскі слоўнік» — першы даведнік у гісторыі моўна-культурных узаемадачыненняў беларускага і кітайскага народаў. Слоўнік з’яўляецца вынікам сумеснай працы супрацоўнікаў Рэспубліканскага інстытута кітаязнаўства імя Канфуцыя Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта і вучоных-лексікографаў Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі.

Выданне складаецца з дзвюх частак: «Кітайска-беларускага слоўніка» і «Беларуска-кітайскага слоўніка». Ідэя стварэння слоўніка і навуковае кіраўніцтва праектам належаць Анатолію Тозіку. Агульнае навуковае рэдагаванне ажыццявіў Ігар Капылоў. Укладальнікамі «Кітайска-беларускага слоўніка» з’яўляюцца Яўгенія Волкава, Ігар Капылоў, Уладзімір Кошчанка і Святлана Ліпніцкая, укладальнікамі «Беларуска-кітайскага слоўніка» — Алена Камінская, Ганна Кухарэнка і Ганна Харланава. На пачатковым этапе ў падрыхтоўцы слоўніка і ў распрацоўцы яго канцэпцыі ўдзельнічала Юлія Малаткова. Рэдагаванне асобных частак слоўніка здзейснілі Го Хэін, Лю Сіньфэн, Фу Сюэін і Шоў Дзяжуэй. Работу па рэдагаванні слоўнікавых артыкулаў абодвух слоўнікаў правялі Яўгенія Волкава, Ганна Харланава і Святлана Ліпніцкая. Праграму Slounik Plus, пры дапамозе якой укладаліся слоўнікі, распрацаваў Аляксандр Булойчык.

Дадзены даведнік адносіцца да тыпу вучэбных. Аб’ём кожнага са слоўнікаў налічвае звыш 9 тысяч лексічных адзінак. Слоўнікі змяшчаюць актуальную лексіку сучасных кітайскай і беларускай моў: словы, якія ахопліваюць асноўныя сферы жыцця і дзейнасці чалавека. У рэестр слоўнікаў уключана нейтральная лексіка, тэрміны, а таксама стылістычна афарбаваная лексіка (размоўныя, дыялектныя, устарэлыя словы, якія часта сустракаюцца ў мастацкай літаратуры).

Асноўным крытэрыем фарміравання рэестра «Беларуска-кітайскага слоўніка» з’яўляецца частотнасць лексічных адзінак беларускай мовы, якая ўстанаўлівалася на падставе дадзеных Беларускага N‑корпуса (https://bnkorpus. info/). Пад увагу браліся таксама тэксты, уключаныя ў падручнікі па кітайскай мове для вучняў сярэднеадукацыйных школ Беларусі (3—11 класы). Укладальнікі слоўніка арыентаваліся на метадычныя патрабаванні міжнароднага стандарта, на аснове якога складзены «Лексічны мінімум для Hanyu Shuiping Kaoshi (汉语水平考试), 6 узроўняў» — тыя словы, якія ў першую чаргу неабходна засвоіць для таго, каб чытаць і камунікаваць на кітайскай мове. Пры ўстанаўленні камунікатыўнай эквівалентнасці слоў укладальнікі абапіраліся на матэрыялы акадэмічных перакладных слоўнікаў («Руска-беларускі слоўнік» у трох тамах (Мінск, 2012), «Беларуска-рускі слоўнік» у трох тамах (Мінск, 2012)), а таксама «Тлумачальны слоўнік беларускай мовы» ў пяці тамах (Мінск, 1977—1984).

Пры фарміраванні рэестра «Кітайска-беларускага слоўніка» ўлічваліся частотныя спісы кітайскай мовы: Mandarin Frequency lists (https://en.wiktionary.org/ wiki/Appendix: Mandarin_Frequency_lists), а таксама «Лексічны мінімум для Hanyu Shuiping Kaoshi (汉语水平考试), 6 узроўняў». Акрамя таго, укладальнікі слоўніка арыентаваліся на сучасныя замежныя дасягненні перакладной лексікаграфіі. У значнай ступені быў улічаны лексікаграфічны досвед укладальнікаў «Нового китайско-русского словаря» (Масква, 2009), электроннага «Большого китайско-русского словаря» (https://bkrs.info), 《现代汉俄词典》（范明贤等编.一北 京：外语教学与研究出版社，2002.8； 2007.7 重印）, 《现代俄汉词典》（张建华等 编.一北京：外语教学与研究出版社，1998.8； 2008.7 重印）, а таксама PLECO — кітайска-англійскага электроннага слоўніка для Android.

Адметнай асаблівасцю слоўніка з’яўляецца табліца «Склады піньінь і іх беларуская транскрыпцыя». Каардынатар работы па распрацоўцы табліцы — Анастасія Сямашка. Укладальнікі слоўніка з удзячнасцю прымуць парады і прапановы спецыялістаў па ўдасканаленні транскрыпцыі.

Слоўнік адрасаваны ў першую чаргу тым, хто пачынае вывучаць кітайскую мову ў Беларусі і беларускую мову ў Кітаі, упершыню знаёміцца з культурай і гісторыяй кітайскага і беларускага народаў. Ён прызначаны для пашырэння слоўнікавага запасу і сістэматызацыі ведаў лексікі кітайскай і беларускай моў як замежных. Выкарыстоўваць такія слоўнікі можна будзе як для самастойнага вывучэння моў, так і ў якасці дадатковага дапаможніка да асноўнага курса.

Такім чынам, стварэнне «Кітайска-беларускага слоўніка» і «Беларуска-кітайскага слоўніка» — гэта не толькі новы этап у гісторыі лексікаграфіі абедзвюх краін, але і важны крок у пашырэнні міжкультурнай камунікацыі паміж беларускім і кітайскім народамі.

Прапановы і заўвагі просім накіроўваць на адрас Рэспубліканскага інстытута кітаязнаўства імя Канфуцыя БДУ: 220030, г. Мінск, вул. Рэвалюцыйная, 11 (электронны адрас — rci.bsu@gmail.com), а таксама Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа: 220072, г. Мінск, вул. Сурганава, 1, корпус 2 (электронны адрас — inlinasbel@tut.by).

А. А. Тозік, дырэктар Рэспубліканскага інстытута
кітаязнаўства імя Канфуцыя БДУ, кандыдат гістарычных навук, прафесар,
Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол

І. Л. Капылоў, дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа
Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры
Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, кандыдат філалагічных навук, дацэнт

当前，中白两国关系获得了新的发展动力，这不仅体现在一系列重大的社会经济和投资项目的实施上，同时也扩大了国家间在人文领域的交流。两国在国际合作的多元化规划中注重民族语言的学习与普及，赋予它们在民族精神价值体系中最重要的组成部分的地位。

近年来，作为全球最大的媒体之一 中国国际广播电台用白俄罗斯语播放节目，同时十余所中国大学开设了白俄罗斯研究中心。白俄罗斯研究中心以研究白俄罗斯语言、文化及民族传统为主，它们非常需要白俄罗斯语教科书。

目前，白俄罗斯中小学、高等学校均开设汉语科目，并且中文标识被积极应用于一些城市空间的设计，以及公共基础设施上。中白两国在中国社会科学院和白俄罗斯国家科学院的合作下实施各种科学项目，用两种语言的专有名词进行对比研究，这些项目的目的是分析两种完全不同的语言的民族特色，反映其语言文化特点。

汉白文互译正在迅猛发展：许多白俄罗斯经典著作和现当代文学作品已被翻译成中文，同时中华人民共和国的知名公众人物、国家主席、古典名著和现当代文学家的作品及民间故事也早已被翻译成白俄罗斯语。

然而，虽然我们两国在人文领域中建立了联系，但是我们仍旧没有完整的教师教学工作手册来帮助以白俄罗斯语为母语的学习者更好地学习汉语，同样，中国学生也没有完整的白俄罗斯语教科书。

白俄罗斯有两种官方语言，即俄语和白俄罗斯语。俄汉汉俄词典的数量充足，然而，到目前为止，汉白白汉翻译词典尚是空白。白俄罗斯语作为第一官方语言，是需要这样一部词典的，而且此类翻译词典能够大大提高白俄罗斯语在中国的地位。

《汉白白汉词典》是中白两国语言文化交流史上的第一部著作。本词典是在白俄罗斯国立大学共和国汉学孔子学院同白俄罗斯国家科学院白俄罗斯语言文学文化研究中心雅克布·科拉斯语言学院的专业人员的合作下出版的。

本词典分别由《汉白词典》和《白汉词典》两部分组成的。科学组织工作是在阿纳托利·托济克的领导下进行的，他也是本词典的发起人。伊哈尔·卡佩落乌进行了全面的科学编辑。《汉白词典》的编者如下：娅乌格妮亚·沃尔卡娃、伊哈尔·卡佩落乌、乌拉济米尔·科什昌卡、丝维娅特拉娜·莉普妮茨卡娅。《白汉词典》的编者为阿列娜·卡明丝卡娅、安娜·库哈伦卡、安娜·哈尔拉娜娃。前期，尤利娅·玛拉特科娃也参与了词典的编写方案的拟定工作。刘欣枫、郭和英、富雪莹、寿家睿为词典做了编辑和审订。安娜·哈尔拉娜娃、丝维娅特拉娜·莉普妮茨卡娅进行了两部词典的编写。亚历山大·布洛伊奇克设计了Slounik Plus软件，该软件对编写两部词典提供了很大的帮助。

本词典属于教学参考书，每部词典均收词9余千条，涵盖了操汉语与白俄罗斯语的人们在日常生活和活动的主要领域的基本词汇。本词典也收集了一部分中性词汇，术语，即文学作品中常见的口语词汇、方言、古语等。

《白汉词典》的编纂是按照白俄罗斯语语料库(https://bnkorpus.info/)数据制定的白俄罗斯语高频词汇为主要标准。同时还参考了白俄罗斯中小学生语文课本（3-11年级）的课文。词典的编者以国际标准的教学要求为指导，并且以《汉语水平考试词汇表，1-6级》为基础，其中词汇都是为了方便用汉语阅读和交流所必须掌握的。为确定词汇的交际等值性，编者参考了以下学术翻译词典：《俄白词典》（明斯克，2012；共三册），《白俄词典》（明斯克，2012；共三册），以及《白俄语详解词典》（明斯克，1977-1984；共五册）。

在编纂《汉白词典》时，参考了汉语高频词汇表：Mandarin Frequency lists(https://en.wiktionary.org/wiki/Appendix:Mandarin_Frequency_lists)，和《汉语水平考试词汇表，1-6级》。此外，词典的编者以现代外语词汇学的成果为指导，并在很大程度上借鉴了《新汉俄词典》（莫斯科，2009），电子《大汉俄词典》(https://bkrs.info), 《现代汉俄词典》（范明贤等编.一北京：外语教学与研究出版社，2002.8;2007.7 重印）, 《现代俄汉词典》(张建华等编.一北京：外语教学与研究出版社，1998.8;2008.7 重印); 《汉英字典 Pleco Chinese Dictionary》 (一种支持Android的学习软件)编者的丰富经验。

本词典的特点在于“拼音音节与其相对应的白俄罗斯音标”。阿娜丝塔西娅·夏玛什卡担任了列表人。本词典的编者很乐意接受关于改进该表格的意见和建议。本词典旨在对在白俄罗斯学习汉语与中国历史文化或在中国学习白俄罗斯语与白俄罗斯历史文化的初学者有实际的帮助。它适用于扩大词汇量，使汉语和白俄罗斯语作为外语的词汇知识系统化。本词典不仅是自学者可利用的工具书，而且也可作为基础课的辅助教材。

总之，《汉白白汉词典》的编写既是中白两国词典学史上的新阶段，也是中国和白俄罗斯人民拓展跨文化交际的重要一步。

请 将 建 议 和 意 见 发 送 至 白 俄 罗 斯 国 立 大 学 共 和 国 汉 学 孔 子 学 院 地 址 (Revaliucyjnaja str., 11, 220030, Minsk, Belarus; 电子邮箱：rci.bsu@gmail.com) 或雅克布·科拉斯语言学院的地址(Surhanava str., 1, 2 building, 220072, Minsk, Belarus; 电子邮箱：inlinasbel@tut.by）。

阿纳托利·托济克
白俄罗斯国立大学共和国汉学孔子学院院长
历史学副博士
教授
特命全权大使

伊哈尔·卡佩落乌
白俄罗斯国家科学院白俄罗斯语言文学文化研究中心
雅克布·科拉斯语言学院院长
语文学副博士
副教授

Рэестравыя адзінкі размяшчаюцца ў парадку паводле транскрыпцыйнага фанетычнага алфавіту на лацінскай аснове (піньінь) з улікам тону. Слоўнікавы артыкул уключае наступныя элементы: загаловачнае слова, яго фанетычную транскрыпцыю, эквівалент або рад эквівалентаў, ілюстрацыі. Словы размяшчаюцца з улікам тону (першы — другі — трэці — чацвёрты — нейтральны):

• першы тон пазначаецца як «ˉ»: 阿 ā
• другі тон (узыходны) пазначаецца як «´»: 啊 á
• трэці тон (сыходна-ўзыходны) пазначаецца як «ˇ»: 啊 ǎ
• чацвёрты тон (сыходны) пазначаецца як «`»: 啊 à
• нейтральны тон графічна не пазначаецца: 啊 a

Варыятыўнае вымаўленне іерогліфаў падаецца ў адным артыкуле праз коску:

У выпадку, калі са змяненнем вымаўлення змяняецца і значэнне, іерогліфы-амографы падаюцца ў асобных артыкулах:

У кітайскай мове словам не характэрна наяўнасць дакладных марфалагічных прыкмет, а таму ў залежнасці ад сітуацыі яны могуць выступаць у якасці розных часцін мовы. У слоўніку такая марфалагічная варыятыўнасць падаецца ў адным артыкуле:

У якасці ілюстратыўнага матэрыялу выкарыстання загалоўных лексем прыводзяцца найбольш ужывальныя і частотныя кантэкстныя прыклады ў выглядзе словазлучэнняў або сказаў:

Пры перакладных эквівалентах асобных слоў даецца іх стылістычная характарыстыка:

Ва ўсіх беларускіх словах, за выключэннем аднаскладовых, ставіцца знак націску. Традыцыйна знак націску ў беларускай мове не ставіцца над ё. Аднак улічваючы спецыфіку слоўніка (ён прызначаны ў тым ліку для вывучэння беларускай мовы кітайскамоўнымі карыстальнікамі), у гэтым выданні знак націску над ё паслядоўна пазначаны.

Уласныя геаграфічныя назвы і асабовыя імёны перадаюцца паводле табліцы «Склады піньінь і іх беларуская транскрыпцыя», іх традыцыйнае напісанне ўказваецца ў дужках:

词条按照汉语拼音字母次序排列。同音异调的汉字按声调次序排列。词典的条目由下列部分组成：条首辞、汉语拼音、一个或多个对等词、例子。单词按照声调的顺序排列（依次为阴平、阳平、上声、去声和轻声）：

• 阴平符号为 ˉ”：阿 ā
• 阳平符号为“´”：啊 á
• 上声符号为“ˇ”：啊 ǎ
• 去声符号为“`”：啊 à
• 轻声无标调：啊 a

多音词的条目中具有不同读音，用逗号隔开：

如果多音字的不同读音具有不同词义，此多音字以几个条目给出：

在汉语中，词汇并不具有固定的形态特征，因此它们有时可以根据不同情况（语境）充当不同的词类成分。这种形态变异性会出现在词典的条目中:

作为词汇使用的说明材料，会以词组和句子的形式给出最常用和使用频率高的例子：

倘若翻译个别词汇时，会指出其修辞色彩。

除了单音节词以外，所有的白俄语单词都有重音符号。按照传统，在白俄语中重音符号通常不会标记在 “ё”上。但是考虑到词典的特殊性（主要用于学习白俄语的汉语使用者），因此在本词典中重音会标记在 “ё”上。

专有名词地名和人名是根据 “拼音音节与其相对应的白俄罗斯音标” 标注的，原本的写法会在括号中标明：

Рэестравыя словы размяшчаюцца ў алфавітным парадку. Слоўнікавы артыкул уключае наступныя элементы: загаловачнае слова, яго граматычную характарыстыку, эквівалент або рад эквівалентаў, ілюстрацыі. Загаловачнае слова даецца ў пачатковай форме: назоўнікі ў форме адзіночнага ліку (тыя, што не маюць форм адзіночнага ліку — у множным ліку), прыметнікі — у форме мужчынскага роду адзіночнага ліку, дзеясловы — у форме інфінітыва. Пры кожным рэестравым слове прыводзіцца транскрыпцыя на аснове міжнароднага фанетычнага алфавіта IPA (сістэма знакаў для запісу транскрыпцыі на аснове лацінскага алфавіта).

Для зручнасці карыстання тых, хто будзе вывучаць беларускую мову як замежную, словы, што супадаюць у напісанні, але адносяцца да розных часцін мовы, падаюцца ў асобных слоўнікавых артыкулах і адзначаюцца надрадковай арабскай лічбай:

Граматычныя паметы для загаловачных слоў у слоўніку даюцца на беларускай і кітайскай мовах.

Для кожнай часціны мовы распрацавана свая сістэма граматычных памет.

Назоўнікі суправаджаюцца ўказаннем роду (м., ж., н.):

Пры назоўніках, якія маюць толькі форму множнага ліку, ставіцца памета мн.:

Пры дзеясловах падаецца трыванне пры дапамозе памет зак., незак., а таксама адзначаецца катэгорыя зваротнасці (памета зварот.):

Пры іншых часцінах мовы ўказваецца іх часцінамоўная прыналежнасць:

У якасці ілюстрацыйнага матэрыялу выкарыстання загалоўных лексем прыводзяцца найбольш ужывальныя і частотныя кантэкстныя прыклады ў выглядзе словазлучэнняў або сказаў:

Пры перакладных эквівалентах асобных слоў даецца іх стылістычная характарыстыка:

Ва ўсіх беларускіх словах, за выключэннем аднаскладовых, ставіцца знак націску. Традыцыйна знак націску ў беларускай мове не ставіцца над ё. Аднак улічваючы спецыфіку слоўніка (ён прызначаны ў тым ліку для вывучэння беларускай мовы кітайскамоўнымі карыстальнікамі), у гэтым выданні знак націску над ё паслядоўна пазначаны.

Уласныя геаграфічныя назвы і асабовыя імёны перадаюцца паводле табліцы «Склады піньінь і іх беларуская транскрыпцыя» , іх традыцыйнае напісанне ўказваецца ў дужках:

词条按字母顺序排列。词典的条目由下列部分组成：条首辞、其语法特征、一个或多个对等词、例子。条首辞是以它的初始词形给出的：名词是以单数词形给出的（没有单数词形的名词以复数词形给出），形容词以阳性单数词形给出，动词以不定式给出。本词典所收录的每个词均是根据国际音标（IPA）给出的音标。

书写上一致，但属于不同词性的单词是在不同条目中给出的，而且是用上标阿拉伯数字标记的，以便于以白俄罗斯语作为外语的学习者使用：

条首辞的语法符号在本词典中是用白俄罗斯语和汉语两种语言给出的。

各种词性均拥有自己的语法符号系统。

名词伴随着代表其语法特性的符号（阳、阴或中）：

只有复数词形的名词伴随着 мн.的符号：

动词的完成体或未完成体分别以 зак., незак. 符号标记，同时也伴随着代表其反身性的符号（зварот.）：

倘若单词属于其他词性，该特征是单独指出来的：

作为词汇使用的说明材料，会以词组和句子的形式给出最常用和使用频率高的例子。

倘若翻译个别词汇时，会指出其修辞色彩。

除了单音节词以外，所有的白俄语单词都有重音符号。按照传统，在白俄语中重音符号通常不会标记在 “ё”上。但是考虑到词典的特殊性（主要用于学习白俄语的汉语使用者），因此在本词典中重音会标记在“ё”上。

专有名词地名和人名是根据“拼音音节与其相对应的白俄罗斯音标”标注的，原本的写法会在括号中标明：

Стык складоў

Пры перадачы транскрыпцыі двух суседніх складоў, першы з якіх заканчваецца на -н, а другі пачынаецца на галосную, на стыку складоў ставіцца апостраф: 长安 Чан’ань.

音节连接

如果在一个词的两个相邻的音节当中，第一个音节以н这个字母结尾，而第二

个以元音开头，拼写的时候音节的连接处用隔音符号隔开，例如：长安 Чан’ань.