[вокладка]

Іван Насовіч. Слоўнік беларускай мовы

Словарь бѣлорусскаго нарѣчія, составленный И. И. Носовичемъ

Іван Насовіч: Бібліяграфія

Ад укладальніка
І. Друкаваныя працы Івана Насовіча (у храналагічным парадку)
ІІ. Рукапісныя працы Івана Насовіча. Varia
    a. Рукапісы Івана Насовіча ў мінскіх, маскоўскіх і санкт-пецярбургскіх архіўных сховішчах
    b. Страчаныя/згубленыя рукапісы Івана Насовіча
    c. Эпісталярная спадчына: Лісты ад Івана Насовіча
    d. Varia: Рукапісы іншых асоб. Матэрыялы да біяграфіі. Іншае
ІІІ. Пра Івана Насовіча і пра ягоную спадчыну
Заўвагі

Ад укладальніка

Ці не першаю спробай агляду мовазнаўчай і фалькларыстычнай спадчыны Івана Насовіча[1] была спроба Аляксандра Ельскага: у сваёй кароткай рэтраспектыўнай анатаванай бібліяграфіі (1886, 1892) беларускай літаратуры і беларусазнаўчых прац[2] збіральнік з Замосця пад адпаведнымі датамі пералічыў асноўныя друкаваныя працы І. Насовіча, а таксама некаторыя рэцэнзіі на іх.

Крытычны разгляд навуковага даробку Івана Насовіча зрабілі Еўдакім Раманаў (у Прадмове да першага выпуску (1886) «Беларускага зборніка»)[3], Аляксандр Пыпін (у чацвёртым томе (1892) «Гісторыі рускай этнаграфіі»)[4] і Яўхім Карскі (у першым томе (1903, 1904) сваіх «Беларусаў»)[5]. Артыкуламі Ельскага, кнігамі Пыпіна і Карскага карыстаўся, укладаючы «этнаграфічны» том «Матар’ялаў да беларускае бібліографіі» (1927), Аляксандр Шлюбскі[6].

Публікацыі, прысвечаныя жыццю і дзейнасці слаўнага ўраджэнца Гразіўца, зафіксаваныя ў выпусках (1967, 1993, 2005) бібліяграфічнага паказальніка  «Беларускае мовазнаўства»[7], у артыкуле Івана Цішчанкі і Таццяны Махнач у чацвёртым томе (1995) біябібліяграфічнага даведніка «Беларускія пісьменнікі»[8]; адрасы некаторых архіўных матэрыялаў[9], звязаных з жыццём і дзейнасцю Івана Насовіча, можна знайсці ў выданнях ИАН[10], у тым самым артыкуле Цішчанкі–Махнач, у «Беларускіх слоўніках і энцыкляпэдыях» (2002) Вітаўта Кіпеля–Змітра Саўкі[11] і ў кнізе Вольгі Івановай  «Асабістыя архівы Беларусі канца XVIII – пач. XXI ст.» (2014)[12].

Самай рэпрэзентатыўнай з усіх бібліяграфічных спроб можна лічыць дадатак да артыкула Ларысы Гедзімін «Іван Насовіч – чалавек-загадка» (2008)[13]. Тры раздзелы («Выданні І. І. Насовіча (у храналагічным парадку)», «Рукапісныя і згубленыя працы І. І. Насовіча», «Даследаванні пра І. І. Насовіча») гэтага дадатку налічваюць 132 пазіцыі; менавіта яны паслужылі нам асновай пры ўкладанні прапанаванай ніжэй Бібліяграфіі.

У нашай рэдакцыі бібліяграфія налічвае 278 пазіцый[14] і складаецца з наступных раздзелаў: І. «Друкаваныя выданні Івана Насовіча (у храналагічным парадку)»,  ІІ. «Рукапісныя працы Івана Насовіча. Varia», ІІІ. «Пра Івана Насовіча і пра ягоную спадчыну»[15].

Раздзел ІІ складаецца з чатырох падраздзелаў: а. «Рукапісы Івана Насовіча ў мінскіх, маскоўскіх і санкт-пецярбургскіх архіўных сховішчах», b. «Страчаныя/згубленыя рукапісы Івана Насовіча», c. «Эпісталярная спадчына: Лісты ад Івана Насовіча», d. «Varia: Рукапісы іншых асоб. Матэрыялы да біяграфіі. Іншае». Падраздзелы забяспечаны архіўнымі адрасамі і спасылкамі на друкаваныя крыніцы; да некаторых нумароў зроблены заўвагі.

Досыць абеглага погляду на трэці раздзел Бібліяграфіі, каб пераканацца: бальшыню публікацый, змешчаных у ім, складаюць 1) артыкулы біяграфічнага характару і 2) даследаванні, зробленыя на матэрыяле друкаваных прац Івана Насовіча. Рукапісныя працы Івана Насовіча вядомыя або з пераказаў/выняткаў, або  – у найлепшым выпадку – з апублікаваных частак/фрагментаў[16]. Ёсць пільная патрэба выдання поўнага Збору твораў Івана Насовіча[17], якая ўскладняецца адной акалічнасцю: амаль усе ягоныя паперы захоўваюцца па-за межамі Беларусі. Маем надзею, што наша бібліяграфія дапаможа ў справе ўкладання падобнага Збору.

Вячаслаў Мартысюк

І. Друкаваныя працы Івана Насовіча (у храналагічным парадку)

  1. Носович, И. И. Об ответном послании российских архиереев к сорбонским епископам / И. И. Носович // Могил. губ. вед. – 1848. – № 17, 18, 20, 21, 23–27.
  2. Носович, И. И. Белорусские пословицы и поговорки / И. И. Носович // Известия Имп. АН по ОРЯС. – 1852. – Т. 1. – С. 33–80. Гл. таксама Бібліягр. ІІ, а., №3.
  3. Носович, И. И. Объяснения к белорусским пословицам и поговоркам / И. И. Носович // Известия Имп. АН по ОРЯС. – 1852. – Т. 1. – С. 103–107. Гл. таксама Бібліягр. ІІ, а., №13.
  4. Носович, И. И. Слова божие усердной чтительнице, благочестивой христианке, христолюбивой рабе божией Александре Алексеевне Селезневой, урожденной Юрьевич, с глубочайшим уважением усерднейше приносит труд свой переложение начальных 23 псалмов пророка Давида в русские стихи надворный советник и кавалер Иван Носович / Носович, И. И. – Санкт-Петербург: [б. и.], 1866. – 40 с.
  5. Носович, И. И. О борьбе истинного благочестия с суеверием и заблуждениями во времена Ветхозаветной Церкви, или Исторический очерк внутренней жизни иудеев, извлеченный из книг Священного Писания надворным советником и кавалером Иваном Носовичем / И. И. Носович. – Санкт-Петербург: Тип. В. Безобразова и К°, 1867. – 104 с.
  6. Носович, И. И. Сборник белорусских пословиц, составленный надворным советником И. И. Носовичем и удостоенный от Императорского Русского географического общества Малой золотой медали / И. И. Носович // Записки Имп. Рус. геогр. об-ва по Отд-нию этногр. – 1867. – Т. 1. – С. 251–482.
  7. Носович, И. И. Белорусские пословицы (доп. к сборнику белорусских пословиц, помещенному в т. 1 «Записок Императорского Русского географического общества по Отделению этнографии») / И. И. Носович // Зап. Имп. Рус. геогр. об-ва по Отд-нию этногр. – 1868 [на вокл.: 1869]. – Т. 2. – С. 363–373. Параўн. Бібліягр. ІІ, а., №2.
  8. Носович, И. И. Белорусские пословицы и загадки / И. И. Носович. – Санкт-Петербург: Тип. Майкова, 1868. – 19 с.
  9. Носович, И. И. Ответное послание российских архипастырей к богословам Сорбонской Парижской академии по вопросу о соединении российской православной церкви с римской католическою / И. И. Носович. – Санкт-Петербург: Тип. духовного журнала «Странник», 1869. – 14 с.
  10. Носович, И. И. Псаломские песни, или Сто пятьдесят псалмов псалтыри Давида, пророка и царя, переложенных в русскую стихотворную речь н. с. и кавалером И. Носовичем / И. И. Носович. – Санкт-Петербург: Печатня В. Головина, 1869. – [2], VIII, 265 с.
  11. Носович, И. И. Словарь белорусского наречия / И. И. Носович – Санкт-Петербург: ОРЯС Имп. АН, 1870. – 756 с. Тое самае: Насовіч, І. І. Слоўнік беларускай мовы / І. І. Насовіч; аўт. уступ. арт. М. Р. Суднік. – Мінск: БелСЭ, 1983. – 756 с. Тое самае: München: Otto Sanger, 1984–1986. In 2 Bänden.
  12. Носович, И. И. Белорусские песни, собранные И. И. Носовичем / И. И. Носович // Зап. Имп. Рус. геогр. о-ва по Отд-нию этногр. – 1873. – Т. 5. – С. 45–280. Тое самае асобным выданнем: Санкт-Петербург: Тип. Майкова, 1874. – 236 с.
  13. Носович, И. И. Сборник белорусских пословиц / И. И. Носович. – Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1874. – VI, 232 с. – (Сборник Отделения русского языка и словесности Императорской Академии наук. – Т. 12. – № 2).
  14. Носович, И. И. О значении Всепьянейшего собора, учрежденного Петром Великим / И. И. Носович // Записки Имп. АН. – 1875. – Т. 25. – С. 192–197. Тое самае асобным выданнем: Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1875. – 6 с.
  15. Дополнение к белорусскому словарю И. И. Носовича: Слова, извлеченные из составленного им рукописного собрания белорусских песен и сказок. – Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1881. – [2], 22 с. – (Сборник Отделения русского языка и словесности Императорской Академии наук. – Т. 21. – № 6).
  16. Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] / И. И. Носович; вступ. сл. Н. Гилевича; подгот. к печати Т. М. Судник, Ю. М. Судник, А. Ю. Казакова // Неман. – 1997. – № 2. – С. 175–243; № 3. – С. 179–239; № 4. – С. 194–254. (Частковая публікацыя аднайменнага рукапісу.) Гл. Бібліягр. ІІ, a., №9. 
  17. Носович, И. И. О литовцах / И. Носович // Скарыніч: Літаратурна-навуковы гадавік. Вып. 8–9. – Москва: Советский писатель, 2010. – C. 37–41. (Публікацыя фрагмента рукапіснай працы І. Насовіча «О племенах, до времени Рюрика населявших в древности белорусскую территорию».) Гл. Бібліягр. ІІ, а., №6.
  18. Носович, И. И. Алфавитный указатель старинных белорусских слов… / И. Носович // Скарыніч: Літаратурна-навуковы гадавік. Вып. 10. – Москва: «ПКЦ «Альтекс», 2011. – C. 283–285. (Фрагмент.) Гл. Бібліягр. ІІ, а., №8.

ІІ. Рукапісныя працы Івана Насовіча. Varia

a. Рукапісы Івана Насовіча ў мінскіх, маскоўскіх і санкт-пецярбургскіх архіўных сховішчах

  1. Белорусские песни. Сборник свадебных и бытовых песен, собранных Носовичем И. И. С оглавлением Симони П. К. Крайние даты: [1900-е гг.] // РГАЛИ. – Ф. 461 (Симони П. К.). – Оп. 1. – Ед. хр. 37. – 76 л.
  2. Белорусские пословицы. Дополнение к сборнику, составленному Носовичем И. И. Крайние даты: [1900-е гг.] // РГАЛИ. – Ф. 461 (Симони П. К.). – Оп. 1. – Ед. хр. 38. – 53 л. (106 с.).
  3. Белорусские пословицы. Сборник И. И. Носовича. Пам. и обр., тетр. І, стр. 33−80 // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 8. – Д. 200.
  4. Белорусские сказки. Отрывок (почерк И. И. Носовича) // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 4. – Д. 289. – 11 л.
  5. Дневник И. И. Носовича, присланный в редакцию журнала «Голос минувшего». 1866 – 1867 г. // СПФ АРАН. – Ф. 646 (Документы редакции журнала «Голос минувшего»). – Оп. 1. – Д. 370. – 21 л.
  6. Носович И. И. О племенах, до времени Рюрика населявших в древности белорусскую территорию. Писарск., подпись-автограф // ОР РГБ. – Ф. 369 (Бонч-Бруевич В. Д.). – Карт. 398. – Ед. хр. 28. Паводле: Скарыніч: Літаратурна-навуковы гадавік. Вып. 8–9. – Москва: Советский писатель, 2010. – С. 41.
  7. Носович, И. И. «Иудаида» [18] («Зачем, Иуда, в синагогах…»). Поэма. Мстиславль. Авториз. рукоп. копия. Посвящение Я. К. Гроту. 16 марта 1875 г. – автограф. 16 марта 1875 г. // ОР РНБ. – Ф. 696 (Симони П. К.). – Оп. 1. – Д. 144. – 21 л.
  8. Носович, И. И. Алфавитный указатель старинных белорусских слов, извлеченных из Актов, относящихся к истории Западной России, изданных в 1853 году. 1857 г. 554 л. // НИОР БАН. Шифр 32.2.11. Паводле: Жураўскі, А. І. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Т. 1. – Мінск: Навука і тэхніка, 1967. – С. 259.
  9. Носович, И. И. Воспоминания моей жизни. (2 сш., 935 с. + дадатак В. І. Насовіча; захоўваюцца сярод неапісаных матэрыялаў у  АРКР ЦНБ НАНБ.)
  10. Носович, И. И. Извлечение из Алфавитного указателя старинных слов, которые по словопроизведению должны были существовать, хотя в Актах Западной России их не имеется. 30 апреля 1858 года. Мстиславль. 9 л. // НИОР БАН. Шифр 1.3.3.
  11. Носович, И. И. О диалектах белорусского наречия. Автограф. F° // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 373. – 12 л.
  12. Носович, И. И. Объяснение на критическое цензором рассмотрение статьи об отличительных чертах белорусского наречия. Авториз. рукоп. копия. Конв. с поясн. надписью, карандашом. [1870-e гг.] // ОР РНБ. – Ф. 696 (Симони П. К.). – Оп. 1. – Д. 145. – 7 л.
  13. Носович, И. И. Объяснения к белорусским пословицам и поговоркам. (Материалы для словаря, стр. 103−107.) // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 8. – Д. 174. − 4 л. in 4°.
  14. Носович, И. И. Опыт краткого филологического наблюдения о белорусском наречии. Поступило из архива И. И. Срезневского. В четверку, на 42 лл. // НИОР БАН. Шифр 1.1.1.
  15. Носович, И. И. Предварительные сведения к белорусскому словарю о белорусском наречии. Іn-f° // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 132. – 14 л. (л. 14 пустой). Параўн. таксама ніжэй (№ 16).
  16. Носович, И. И. Предварительные сведения к белорусскому словарю. О Белорусском наречии. 1863 г. // СПФ АРАН. – Ф. 764 (Бычков А. Ф.). − Оп. 4. – Д. 79.
  17. Носович, И. И. Предисловие к словарю белорусского наречия, составленному И. И. Носовичем. СПб., 1870, 4° − И. И. Носович. История белорусского языка // СПФ АРАН. – Ф. 764 (Бычков А. Ф.). – Оп. 4. – Д. 80.
  18. Носович, И. И. Собрание белорусских слов по алфавиту. 56 л. // НИОР БАН. Шифр 1.1.2.

 b. Страчаныя/згубленыя рукапісы Івана Насовіча

  1. Носович, И. И. О белорусском наречии в Могилевской губернии. Ивана Носовича. Тетрадь в лист, 24 листа. Из бумаг г. Соколова. (Сшытак захоўваўся ў Рукапісным аддзеле Віленскай публічнай бібліятэкі пад № 299 (297).) Паводле: Описание рукописей Виленской публичной библиотеки, церковно-славянских и русских / сост. Ф. Добрянский. – Вильна: Типография А. Г. Сыркина, 1882. – С. 486.
  2. [Носович, И. И.] [Белорусские народные басни, повести и были.] Паводле: Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] // Неман. – 1997. – № 4. – С. 238: «…я в конце 1852 г. представил во ІІ отделение Академии собранные мною белорусские народные басни, повести и были, а в 1853 г. – собрание белорусских песен с описанием обстоятельств, при которых они употребляются, и обрядов при таких обстоятельствах» (гл. ніжэй). Параўн.: «Надворный советник И. Носович, старший учитель нижегородской гимназии Лапшин и Захаров представили г. председательствующему[:] первый – белорусские повести и анекдоты…». Паводле: Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. – 1852. – Т. І. – Первая треть. – С. 405. Параўн.: «В 1853 году им [И. И. Носовичем] представлен был академику Изм. Ив. Срезневскому сперва сборник народных белорусских басен, повестей и былей, а затем и другой сборник белорусских песен». Паводле: Шейн, П. В. Иван Иванович Носович: Краткий биографический очерк. – Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1900. – С. 9.
  3. [Носович, И. И.] [Собрание белорусских песен с описанием обстоятельств, при которых они употребляются, и обрядов при таких обстоятельствах.] Паводле: Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] // Неман. – 1997. – № 4. – С. 238: «…я в конце 1852 г. представил во ІІ отделение Академии собранные мною белорусские народные басни, повести и были, а в 1853 г. – собрание белорусских песен с описанием обстоятельств, при которых они употребляются, и обрядов при таких обстоятельствах». Параўн.: «В 1853 году им [И. И. Носовичем] представлен был академику Изм. Ив. Срезневскому сперва сборник народных белорусских басен, повестей и былей, а затем и другой сборник белорусских песен». Паводле: Шейн, П. В. Иван Иванович Носович: Краткий биографический очерк. – Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1900. – С. 9. Параўн. таксама Бібліягр. ІІ, а., №1.
  4. [Носович, И. И.] [Статья «Голос о характере города Мстиславля».] Паводле: Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] // Неман. – 1997. – № 4. – С. 246: «…я в 1863 году представил в Могилевский статистический комитет статью «Голос о характере города Мстиславля».
  5. [Theiner, A.] [«Theyneri Vetera monumenta, historiam Poloniae et Lithuaniae illustrantia» («Тейнера. Древние памятники, поясняющие историю Польши и Литвы»)=«Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia...».] (Частковы пераклад на рускую мову.) Паводле: Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] // Неман. – 1997. – № 4. – С. 247: «Этот труд свой я представил [академику] Кукину в 1869 году».
  6. [Носович, И. И.] [«Белорусские побасенки».] Паводле: Известия Императорского Русского Географического общества. – 1869. – Т. IV. – С. 135: «Чл.-сотр. И. И. Носович заявил, что он желал бы получить обратно «Белорусские побасенки», представленные им в Отделение [этнографии ИРГО] более двух лет тому назад, и тогда же взятые на рассмотрение чл.-сотр. А. И. Махвич-Мацкевичем, но до сих пор не возвращенные им».
  7. [Носович, И. И.] [Памятники устного творчества простонародной белорусской словесности и в особенности басни, повести, были, рассказы и анекдоты.] Паводле: Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] // Неман. – 1997. – № 4. – С. 254: «В апреле 1871 года я представил в Императорское Географическое общество памятники устного творчества простонародной белорусской словесности и в особенности басни, повести, были, рассказы и анекдоты». Параўн.: «Доложено: отношение члена-сотрудника И. И. Носовича, от 29 июля, из г. Мстиславля, за № 66, с препровождением, в дополнение к представленному им в апреле 1871 г. сборнику белорусских басен и сказок, рукописи, под заглавием: «Белорусская сказка „Рак-царевич“», списанной с устного рассказа белорусского простолюдина» (гл. ніжэй). Паводле: Известия Императорского Русского Географического общества. – 1872. – Т. VIII. – № 6. – С. 275.
  8. [Носович, И. И.] [Рукопись под заглавием «Белорусская сказка „Рак-царевич“».] Паводле: Известия Императорского Русского Географического общества. – 1872. – Т. VIII. – № 6. – С. 275–276: «...в дополнение к представленному… в апреле 1871 г. сборнику белорусских басен и сказок...». Параўн. Бібліягр. ІІ, a., №4.
  9. [Носович, И. И.] [Письмо <академику Гроту> от И. И. Носовича с приложением статьи о значении известного при Петре Великом «всешутейшего собора».] Паводле: Зап. Имп. АН. – 1874. – Т. XXV. – Кн. 1. – С. 178. Гл. Бібліягр. ІІ, с., №1 і І, №14.
  10. [Носович, И. И.] [Статья «Пустынский православный монастырь, отстоящий от Мстиславля в семи верстах».] Паводле: Известия Императорского Русского Археологического общества. – 1875. – Т. VIII. – Вып. 3. – С. 253, 263.
  11. [Униатский катехизис и проповедь на белорусском наречии.] (Дастаўлены І. І. Насовічам у ОЭ ИРГО улетку 1875 г.) Паводле: Известия Императорского Русского Географического общества. – 1876. – Т. ХІІ. – Вып. 1. – С. 5. Параўн.: Поучение (Kazanie) на 2-ю неделю по Воскресении Христовом; Катехизм. Офяроване С. // Носович, И. И. «Опыт краткого филологического наблюдения о белорусском наречии»: Приложение…, №№ 1–2 (лацінка і кірыліца) // НИОР БАН. – Шифр 1.1.1. – Л. 21об.–31об.
  12. [Носович, И. И.] [Заметка о происхождении белорусской пословицы «поп свое, а черт свое».] Паводле: Известия Императорского Русского Географического общества. – 1876. – Т. ХІІ. – Вып. 3. – С. 223.
  13. [Насовіч, І.] [Два сшыткі – рукапісы Івана Насовіча.] (У канцы аднаго з сшыткаў – тэкст Насовічавай эпіграмы «Явка Белорусского Словаря по выходе из печати к своему в Мстиславле Автору».) Паводле: Наш Край. – 1928. – № 6–7 (33–34). – С. 78: «...у Мсьціслаўлі ў каморніка Драздова захаваліся два сшыткі – рукапісы Івана Насовіча». Параўн.: «У 1920-я гг . некаторыя рукапісы Насовіча захоўваліся ў літаратурнай секцыі Інбелкульта». Паводле: Іванова, В. С. Асабістыя архівы Беларусі канца XVIII – пач. XXI ст. – Мінск: Зміцер Колас, 2014. – С. 286.

c. Эпісталярная спадчына: Лісты ад Івана Насовіча

  1. Носович, И. И. Письма (12) Я. К. Гроту. Мстиславль. 1871–1876 гг. // ОР РНБ. – Ф. 696 (Симони П. К.). – Оп. 1. – Д. 164. – 15 л.
  2. Носович, И. И. Письма (26) А. Ф. Бычкову. 1866 г. (По вопросам переработки и издания «Словаря белорусского языка».) // ОР РНБ. – Ф. 120 (Бычковы А. Ф., И. А.). – Оп. 1. – Д. 1012.
  3. Носович, И. И. Письма (4) к Гроту Я. К. Мстиславль. 1868, 1871, 1875 г. // СПФ АРАН. – Ф. 137 (Грот Я. К.). – Оп. 3. – Д. 688.
  4. Носович, И. И. Письмо (1865 г., 13 окт.) к Срезневскому И. И. на 2 лл. іn-f°; на втором листе письма на обороте заметка рукою адресата // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 229.
  5. Носович, И. И. Письмо к К. С. Веселовскому. 21 янв. 1867 г. // ОР РНБ. – Ф 124 (Ваксель П. Л., Юргенсон Э. П. Собрание). – Оп. 1. – Д. 3108. – 1 л.
  6. Носович, И. И. Письмо к Ламанскому В. И. 6 июня 1867 г. // СПФ АРАН. – Ф. 35 (Ламанский В. И.). – Оп. 1. – Д. 1039. – 1 л.
  7. Носович, И. И., этнограф, лексикограф. Письма (5) к Срезневскому И. И. Из Петербурга. 2 сент. 1859 − 13 янв. 1866 г. // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 5. – Д. 447. – 8 л.
  8. Носович, И. И., этнограф, лексикограф. Письмо к Срезневскому И. И. Из Петербурга. 3 мая 1865 г. // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 5. – Д. 6. – 1 л.
  9. Носович, И. И., этнограф. Письма (5) к Бычкову А. Ф. 1866, 1870 г. // СПФ АРАН. – Ф. 764 (Бычков А. Ф.). – Оп. 2. – Д. 528. – 6 л.

d. Varia: Рукапісы іншых асоб. Матэрыялы да біяграфіі. Іншае

  1. Востоков, А. Х., акад. Официальное письмо в Петербургский цензурный комитет с просьбой о рассмотрении рукописи белорусского словаря И. И. Носовича, представленного в Отделение русского языка и словесности Академии наук на соискание Демидовской премии. Петербург. Отпуск. 19 дек. 1863 г. //  ОР РНБ. – Ф. 696 (Симони П. К.). – Оп. 1. – Д. 156. – 1 л.
  2. Головацкий, Я. Ф. Письма (12) А. Ф. Бычкову. Отзыв о «Белорусском словаре» // ОР РНБ. – Ф. 120 (Бычковы А. Ф., И. А.). – Оп. 1. – Д. 558.
  3. Дубровский, П. Мнение о статье г. Носовича «О диалектах Белорусского наречия». Автограф. F° // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 374. – 2 л.
  4. Материалы П. В. Шейна о И. И. Носовиче. Поступило в б-ку в 1901 г. от  А. Н. Пыпина // НИОР БАН. Шифр 26.5.107.
  5. Никитенко, А. В. Отзыв о статье И. И. Носовича «Предварительные исследования к белорусскому словарю о белорусском наречии». (С прил. препров. бумаги И. И. Срезневскому.) F°. ХІХ в. 1862−1863 гг. // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 1132. – 4 л.
  6. Носович, В. И. (сын). 11 писем + 1 откр. Слуцк, Вильна. 1880−1900 гг. // СПФ АРАН. – Ф. 104 (Шейн П. В.). – Оп. 2. – Д. 150. – Л. 1−25.
  7. Носович, В. И. (сын). «О буквах». Скоропись. Русск. Без заглавия. F°. ХІХ в. // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 1356. – 2 л.
  8. Носович, В. И. (сын). Студенческая работа о сербской народной поэзии. Скоропись. Русск. F°. ХІХ в. // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 1339. – 4 л.
  9. Носович, И. И. «Словарь белорусского наречия» in-f°. Здесь же: 1) Письмо Носовича, И. (1865 г., 13 окт.) на 2 лл. in-f°; на втором листе письма на обороте заметка рукою Срезневского И. И. (гл. Бібліягр. ІІ, с., №4); 2) Отрывки бумаги (5 шт.) с заметками рукою Срезневского И. И.; 3) Корректура «Словаря белорусского наречия», 4 экз., с пометами рукою Срезневского И. И. // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 229. – 37 л.
  10. Отзыв Будиловича А. С. о работе Носовича И. И. «Об отличительной черте белорусского наречия». 25.01.1876 // СПФ АРАН. – Ф. 1 (Протоколы Конференции АН (подписные)). – Оп. 1. – Д. 162.
  11. Очерк жизни и творчества И. И. Носовича. Копия рукописная. 2 экз. [1860-е гг.] // РГАЛИ. – Ф. 436 (Срезневские: И. И., В. И., О. И.) – Оп. 1 (Материалы Срезневского И. И./7. Биографии и некрологи). – Д. 898з. – 4 л.
  12. Шейн, П. В. Дневник 1859 г. Выписки из сочинений, замечания о белорусском словаре Носовича, дополнения к словарю Даля, запись новых книг и т. п. В переплете // СПФ АРАН. – Ф. 104 (Шейн П. В.). − Оп. 1. – Д. 758. − Л. 1−85.
  13. Шейн, П. В. Заметки о И. И. Носовиче // СПФ АРАН. – Ф. 104 (Шейн П. В.). – Оп. 1. – Д. 869. – Л. 1−10.
  14. Шпилевский, П. М. «Белорусские пословицы и поговорки. Сборник И. Носовича», печатн. экз., с поправками и заметками Шпилевского // СПФ АРАН. – Ф. 216 (Срезневский И. И.). – Оп. 3. – Д. 255. – 37 л.

ІІІ. Пра Івана Насовіча і пра ягоную спадчыну

  1. 220 гадоў з дня нараджэння Івана Насовіча // Наша слова. – 2008. – 8 кастр.
  2. A. A. K. [=A. A. Kryński=Kryński, A. A.] Białoruski język / [A. A. Kryński] // Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. – T. VII. – Warszawa: Nakład i druk S. Sikorskiego, 1892. – S. 660.
  3. A. J. [A. Jelski=Jelski, A.] Białoruska literatura i bibliografia / [A. Jelski] // Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. VII. – Warszawa: Nakład i druk S. Sikorskiego, 1892. – S. 653, 654, 655. Тое самае (у перакладзе на беларускую мову): Ельскі, А. Беларуская літаратура і бібліяграфія // Ельскі А. Выбранае / уклад. Н. Мазоўка, У. Казберука; прадм. У. Казберука, К. Цвіркі; камент. Н. Мазоўка, У. Казберука, Г. Кісялёва. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2004. – С. 345, 346, 347, 350.
  4. Jelski, A. O gwarze białoruskiej / A. Jelski // Kraj: Tygodnik polityczno-społeczny. – 1885. – № 6. – S. 24–25. Тое самае (у перакладзе на беларускую мову): Ельскі, А. Пра беларускую гаворку // Ельскі А. Выбранае / уклад. Н. Мазоўка, У. Казберука; прадм. У. Казберука, К. Цвіркі; камент. Н. Мазоўка, У. Казберука, Г. Кісялёва. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2004. – С. 316, 317, 318, 319.
  5. Jelski, A. Słówko o materyałach służących do badań gwary, etnografii i literatury białoruskiej / A. Jelski // Chwila: Dziennik polityczny, literacki i społeczny. – 1886. – № 21, 22, 23.
  6. Nosowicz Jan syn Jana // Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. Serya II. – T. III. – Warszawa: Drukarnia Gazety Handlowej, 1904. – S. 245.
  7. Абабурка, М. В. Багатая душа народа...: [Да 100-годдзя з дня смерці беларускага лексіколага, этнографа і фалькларыста І. І. Насовіча] / М. В. Абабурка // Магілёўская праўда. – 1977. – 23 ліп.
  8. Абабурка, М. В. Беларускі Даль: [Да 200-годдзя з дня нараджэння I. I. Насовіча] / М. В. Абабурка // Іскра (Чавусы). – 1988. – 24 верас. Тое самае: Магілёўская праўда. – 1988. – 30 верас.
  9. Андрэева, Е. Г. У іпастасях педагога, мовазнаўца-лексікографа, фалькларыста і этнографа / Е. Г. Андрэева, Л. М. Лыч // Адукацыя і выхаванне. – 2004. – № 4. – С. 71–74.
  10. Антропаў, М. П. Славуты фалькларыст і лексікограф: [Да 200-годдзя з дня нараджэння І. І. Насовіча] / М. П. Антропаў, В. Д. Ліцвінка // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4. – 1988. – № 3. – С. 6–9.
  11. Бадзевіч, З. І. Назвы абрадавага адзення ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / З. І. Бадзевіч, В. П. Трайкоўская // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 29–30.
  12. Байкоў, М. Слоўнікавая праца ў беларускай мове / М. Байкоў // Адраджэньне: Літаратурна-навуковы весьнік Інстытуту Беларускае Культуры. Выходзіць чатыры разы на год. Сшытак першы / рэд. Я. Лёсік. – Менск: Беларускае коопэрацыйна-выдавецкае таварыства «Адраджэньне», 1922. – C. 237–239, 240, 241, 242–243, 245, 249, 250, 252, 253, 254. Тое самае: ARCHE Пачатак. – № 11 (98) – 2010. – С. 110–112, 113, 114, 115, 117, 121, 122, 123, 125, 126.
  13. Бандарчык, В. К. Гісторыя беларускай этнаграфіі ХІХ ст. / В. К. Бандарчык; Інст. мастацтвазн., этнагр. і фалькл.; Мін. культ. БССР. – Мінск: Навука і тэхніка, 1964. – С. 20, 21, 63, 83, 84, 109–116, 172, 174, 208, 242, 244.
  14. Бандарчык, В. К. З клопатам аб роднай мове: [Да 200-годдзя з дня нараджэння І. Насовіча] / В. К. Бандарчык // Беларуская мова і літаратура ў школе. – 1988. – № 10. – С. 72–74.
  15. Бандарчык, В. К. Насовіч Іван Іванавіч [1788 – 1877] / В. К. Бандарчык // Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / БелСЭ; рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БелСЭ, 1989. – С. 363–364.
  16. Бандарчык, В. К. Этнограф, фалькларыст, мовазнаўца: [Да 175-годдзя з дня нараджэння І. І. Насовіча] / В. К. Бандарчык, Э. Р. Сабаленка // Літаратура і мастацтва. – 1963. – 30 жн.
  17. Бандарчык, В. К. Развіццё беларускай фалькларыстыкі / В. К. Бандарчык // Беларуская вуснапаэтычная творчасць / пад агульн. рэд. М. Р. Ларчанкі. – Мінск: Вышэйшая школа, 1966. – С. 39.
  18. Бегуновіч, А. Гонар зямлі Мсціслаўскай / А. Бегуновіч // Святло Кастрычніка (Мсціслаў). – 1988.– 4 кастр.
  19. Белазаровіч, В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі / В. А. Белазаровіч. – Гродна: ГрДУ, 2006. – С. 164–165.
  20. Белакурская, Ж. Я. Этнастэрэатыпы ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / Ж. Я. Белакурская // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 30–32.
  21. Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны паказальнік (1966 – 1975) / [Склад. А. Д. Васілеўская, Я. М. Рамановіч]. – Мінск: Навука і тэхніка, 1980. – С. 33, 273 (№№ (206), 2998)).
  22. Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны паказальнік: 1976 – 1985 / склад. А. Д. Васілеўская, Я. М. Рамановіч. – Мінск: ЦНБ АН Беларусі, 1993. – С. 62–63, 198 (№№ (465–471), 1614)).
  23. Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны паказальнік (1986 – 1991) / НАН Беларусі; аўтары уступ. тэксту Ф. Д. Клімчук, В. П. Русак; склад.: А. У. Каратышэўская, А. У. Траццякова. – Мінск: Беларуская навука, 2005. – С. 95–96, 156 ( №№ 743, 744, 745, 746, 747, 748, 749, 750, 751, 752, 753, 754, 755, 756, 757, 758, 759, 1246).
  24. Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны ўказальнік (1825 – 1965 гг.) / склад. А. Д. Васілеўская, Я. М. Рамановіч. – Мінск: Навука і тэхніка, 1967. – С. 59–60, 109, 114–115, 116, 131, 193, 207, 208, 209, 316, 329 (№№ (273–277), (734), 791, (792), (805), 929, 1451, (1573), (1587–1591), (1601), (2629), (2775)).
  25. Беларускі Даль / падрыхтаваў П. М. Сырадоеў // Памяць: Чавускі р-н: Гіст.-дак. хроніка гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: А. Н. Вінкевіч [і інш.]. – Мінск: Ураджай, 2001. – С. 71.
  26. Беларускія слоўнікі й энцыкляпэдыі: Бібліяграфія / склад. В. Кіпель, З. Саўка. – Нью-Ёрк–Менск: БІНіМ, [2002]. – С. 217, 218, 453–455 (№№ 1117–1120.3.2, 71–75) [19].
  27. Беларусы: [У 13 т.] Т. 3: Гісторыя этналагічнага вывучэння / В. К. Бандарчык [і інш.]. – Мінск: Беларуская навука, 1999. – С. 85–89.
  28. Белка, Л. Р. Лексіка афіцыйна-дзелавой сферы ў слоўніку І. Насовіча / Л. Р. Белка // Традыцыі матэрыяльнай і духоўнай культуры Усходняга Палесся: Праблемы вывучэння і захавання ў постчарнобыльскі час: Зборнік навуковых артыкулаў. Вып. 2 / Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт ім. Ф. Скарыны, Навукова-даследчы інстытут гісторыі і культуры ўсходнеславянскіх народаў пры ГДУ ім. Ф. Скарыны. – Гомель: ГДУ ім. Ф. Скарыны, 2009. – С. 117–119.
  29. Бессонов, П. Белорусские песни с подробными объяснениями их творчества и языка, с очерками народного обряда, обычая и всего быта. Ч. 1. Вып. 1 / П. Бессонов – Москва: Тип. Бахметева, 1871. – С. LVI–LVIII.
  30. Борисенко, В. В. Носович, Иван Иванович / В. В. Борисенко // Краткая литературная энциклопедия: В 9 т. Т. 5: Мурари – Припев / гл. ред. А. А. Сурков. – Москва: Сов. энцикл., 1968. – С. 346.
  31. Борисенко, Н. С. И. И. Носович – создатель первого «Слоўніка беларускай мовы» // Борисенко Н. С. Земля Могилевская = The Mogilev Land / Н. С. Борисенко. – Могилев: Могил. обл. укрупн. тип. им. Спиридона Соболя, 2012. – С. 140–141.
  32. Борисенко, Н. С. На Российском порубежье: [Иван Иванович Носович] // Борисенко Н. С. Могилевщина – мой любимый Приднепровский край: Сборник экскурсий. Ч. І–ІІ / Н. С. Борисенко. – Могилев: Могилев. обл. укрупн. тип. им. Спиридона Соболя, 2007. – С. 217–219.
  33. Булахаў, М. Г. Лексікаграфія / М. Г. Булахаў // Курс сучаснай беларускай літаратурнай мовы: Фанетыка. Арфаграфія. Лексікалогія. Падруч. для студ. філал. фак. ун-таў і пед. ін-таў / М. В. Бірыла, М. Г. Булахаў, П. П. Шуба, АН БССР, Ін-т мовазн. імя Я. Коласа; рэдкал.: К. К. Атраховіч (Крапіва) [і інш.]. – Мінск: Дзярж. вучэб.-пед. выд-ва БССР, 1961. – С. 196–197.
  34. Булахов, М. Г. Носович И. И. (1788 – 1877) // Булахов М. Г. Восточнославянские языковеды: Биобиблиографический словарь: В 3-х т. Т. 1 / М. Г. Булахаў. – Минск: Изд-во БГУ им. В. И. Ленина, 1976. – С. 173–176.
  35. Галай, В. М. Слоўнік І. І. Насовіча як крыніца адлюстравання запазычанняў у беларускай мове / В. М. Галай // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 32–33.
  36. Гапоненка, І. А. Запазычанні ў «Слоўніку беларускай мовы» І. Насовіча, 1870 // Гапоненка І. А. Лексіка беларускай літаратурнай мовы ХІХ – пачатку ХХ ст.: Асаблівасці станаўлення і развіцця / І. А. Гапоненка. – Мінск: БДУ, 2012. – С. 60–64.
  37. Гапоненка, І. А. Запазычанні ў беларускай мове ХІХ ст. (на матэрыяле Слоўніка беларускай мовы І. Насовіча, 1870) / І. А. Гапоненка // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. – Мінск: БДУ, 2013. – С.37–42.
  38. Гарэцкі, М. Гісторыя беларускае літаратуры / М. Гарэцкі. – Вільня: Кошт У. Знамяроўскага і Э. Будзькі; Друкарня кооп. таварыства «Друк», 1920. – С. 100. Тое самае: Выд. 2-е (папраўленае). – Вільня: Выданне «Віленскага выдавецтва» Б. Клецкіна, 1921. – С. 100.
  39. Гарэцкі, М. Гісторыя беларускае літаратуры / М. Гарэцкі. – Выд. 3-е, пераробл. і дап. – Масква–Ленінград: Дзяржвыд, 1924. – С. 218.
  40. Гарэцкі, М. Развіццё этнаграфіі Беларусі і даследчай працы па беларусазнаўству (70–90 гады і далей) // Гарэцкі М. Гісторыя беларускае літаратуры / М. Гарэцкі. – 4-е выд., пераробленае. – Менск: ДВБ, 1926. – С. 145.
  41. Гасянкоў, У. Л. Асвета на Мсціслаўшчыне ў XVIII – пачатку ХХ ст. / У. Л. Гасянкоў // Памяць: Мсціслаўскі р-н: Гіст.-дакум. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / укл. У. Л. Гасянкоў; рэдкал.: У. Л. Гасянкоў [і інш.]. – Мінск: Полымя, 1999. – С. 70–72.
  42. Гасянкоў, У. Л. Насовіч Іван Іванавіч / У. Л. Гасянкоў // Памяць: Мсціслаўскі р-н: Гіст.-дакум. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / укл. У. Л. Гасянкоў; рэдкал.: У. Л. Гасянкоў [і інш.]. – Мінск: Полымя, 1999. – С. 80–81.
  43. Гедзімін, Л. А. Іван Насовіч – чалавек-загадка / Л. А. Гедзімін // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 3–15.
  44. Герасімчык, В. У. Як «Слоўнік крывіцкай мовы» стаў «Слоўнікам беларускай гаворкі» / В. У. Герасімчык // Новы час. – 2019. –  25 студз.
  45. Гілевіч, Н. С. З клопатам пра песні народа: Кароткі нарыс гісторыі збірання і даследавання беларускіх народных песень / Н. С. Гілевіч. – Мінск: Выд-ва БДУ, 1970. – С. 44–46.
  46. Губкіна, А. В. Роля «Слоўніка беларускай мовы» І. І. Насовіча ў распрацоўцы лексічнай сістэмы беларускай мовы 20-х гадоў ХХ ст. / А. В. Губкіна // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 34–35.
  47. Гуліцкі, М. Ф. Лексікаграфічная праца І. Насовіча // Гуліцкі М. Ф. Нарысы гісторыі беларускай лексікаграфіі (ХІХ – пач. ХХ ст.) / М. Ф. Гуліцкі. – Мінск: Выш. шк., 1978. – С. 50–83.
  48. Далідовіч, Г. В. Аўтар слоўніка: [Пра бел. мовазнаўца-лексікографа, фалькларыста і этнографа І. І. Насовіча] / Г. В. Далідовіч // Краязнаўчая газета. – 2003. – № 12 (кастр.).
  49. Далідовіч, Г. В. Руплівец мовы беларускай: [Пра бел. мовазнаўца-лексікографа, фалькларыста і этнографа І. І. Насовіча] / Г. В. Далідовіч // Звязда. – 2003. – 8 кастр.
  50. Даты беларускага календара (кастрычнік 2008 г.) / склад.: Т. Я. Мамедава, Н. А. Шашэнька // Новыя кнігі: Па старонках беларускага друку: Штомесячны бібліяграфічны бюлетэнь / Нацыянальная бібліятэка Беларусі / Даты беларускага календаря. – 2008. – № 6. – С. 2–4.
  51. Дзейнасць беларускіх вучоных-этнографаў і асвета // Асвета і педагагічная думка ў Беларусі: Са стараж. часоў да 1917 г. / М. М. Абраменка [і інш.].; рэдкал.: М. А. Лазарук (адк. сакр.) [і інш.]. – Мінск: Народная асвета, 1985. – С. 332–333.
  52. Жураўскі, А. І. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Т. 1 / А. І. Жураўскі; рэд. М. Р. Суднік. – Мінск: Навука і тэхніка, 1967. – С. 259.
  53. Жураўскі, А. І. Навуковы подзвіг / А. І. Жураўскі, І. І. Крамко // Літаратура і мастацтва. – 1962. – 12 кастр.
  54. Жураўскі, А. І. Першы слоўнік старажытнай беларускай мовы / А. І. Жураўскі, І. І. Крамко // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. – 1963. – № 4. – С. 100–110.
  55. Запрудскі, С. М. «Сербскі слоўнік» Вука Караджыча і «Слоўнік беларускай мовы» Івана Насовіча: Падабенствы і адрозненні / С. М. Запрудскі // Зборник Матице cрпске за славистику 93. –  Нови Сад: Матица српска, 2018. – С.127–144. Тое самае (скарочана): Беларускае слова: Тэрмін і вобраз: Зборнік артыкулаў па матэрыялах навуковых чытанняў, прысвечаных памяці прафесара В. П. Краснея, г. Мінск, 27 снежня 2017 г. / БДУ, Філалагічны фак., Каф. гісторыі беларускай мовы; рэдкал.: М. І. Свістунова (адк. рэд.) [і інш.]; пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. – Мінск: БДУ, 2018. – С.90–100.
  56. Запрудскі, С. М. Некаторыя аспекты вывучэння лінгвістычнай спадчыны Івана Насовіча / С. М. Запрудскі // Роднае слова. – 2018. – № 8. – С. 29–31.
  57. Здановіч, А. А. «Зборнік беларускіх прыказак» І. І. Насовіча ў гісторыі айчыннай фразеалогі / А. А. Здановіч // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 36–38.
  58. Зубовіч, Я. А. Славутыя землякі а ці людзі, лёс якіх датычыўся Чавусаў // Зубовіч Я. А.  Чавусы – горад Святога Марціна: Нарысы па гісторыі ад заснавання да 1917 г. = Chavusy – the city of Saint Martin: The essay about history from the foundation till 1917 y. / Я. А. Зубовіч. – Магілёў: Магіл. абл. узбуйн. тып., 2008. – С. 157–159.
  59. І. І. Насовіч // Географы і геолагі – ураджэнцы Магілёўскай вобласці: Біябібліягр. паказ. / Магіл. абл. б-ка імя У. І. Леніна, Магіл. аддз. Бел. геагр. т-ва, Магіл. дзярж. пед. ін-т; склад.: Л. Я. Гурковіч [і інш]. – Магілёў: Магіл. абл. б-ка імя У. І. Леніна, 1995. – С. 26–29.
  60. Іванова, В. С. Асабістыя архівы Беларусі канца XVIII – пач. XXI ст. / В. С. Іванова; навук. рэд. М. Ф. Шумейка. – Мінск: Зміцер Колас, 2014. – С. 286–287 [20].
  61. Іваноў, А. А. Вобраз мінулага ў творчасці Івана Насовіча / А. А. Іваноў // Романовские чтения – VIII: Сборник статей Международной научной конференции, 24 ноября 2011 года, г. Могилев / [редкол.: Я. Г. Риер (председатель) и др.]. – Могилев: МГУ им. А. А. Кулешова, 2012. – С. 91–92.
  62. Ігнатоўскі, У. Кароткі нарыс нацыянальна-культурнага адраджэння Беларусі: Лекцыі, чытаныя для студэнтаў Менскага педагагічнага інстутуту ў г. Раслаўлі ў 1917 – 1918 року: Іван Насовіч / У. Ігнатоўскі // Вольны сцяг. – 1921. – № 2. – С. 20–21.
  63. Кавалёва, Н. Эпоха, якая нараджала тытанаў / Н. Кавалева // Юльян Урсын Нямцэвіч: Асоба ў кантэксце часу: Да 250-годдзя з дня нараджэння: Міжнародная навукова-практычная канферэнцыя, Брэст, 30–31 мая 2008 года / склад.: С. У. Басаў, А. М. Мяснянкіна. – Брэст: ААТ «Брэсцкая друкарня», 2008. – С. 159–160.
  64. Казачонак, Е. З гісторыі беларускай філалогіі / Е. Казачонак, Л. Рубцова // Звязда. – 1958. – 24 ліп.
  65. Камароўскі, Я. М. Вяха ў гісторыі мовазнаўства: [Да 100-годдзя з дня выхаду ў свет «Слоўніка» І. І. Насовіча] / Я. М. Камароўскі, І. В. Шадурскі // Літаратура і мастацтва. – 1971. – 22 студз.
  66. Камароўскі, Я. М. З верай у шчаслівую долю / Я. М. Камароўскі, М. Р. Прыгодзіч // Чырвоная змена. – 1989. – 19 снеж.
  67. Камароўскі, Я. М. І. І. Насовіч і яго слоўнік / Я. М. Камароўскі // Беларусь. – 1957. – № 7. – С. 28.
  68. Караткевіч (Савіцкая), І. І. Гістарычная лексікаграфія: Пераемнасць навуковых традыцый / І. І. Караткевіч (Савіцкая) // Гістарычнае мовазнаўства ў кантэксце міждысцыплінарных даследаванняў: Зборнік артыкулаў Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Мінск, 25–26 кастрычніка 2017 г.) / уклад.: І. У. Будзько [і інш.]. – Мінск: Права і эканоміка, 2017. – С. 107–108.
  69. Караткевіч (Савіцкая), І. І. Крыніцазнаўчы аналіз «Слоўніка беларускай мовы» І. Насовіча і «Слоўніка ўкраінскай мовы» Б. Грынчэнкі / І. І. Караткевіч (Савіцкая) // Мова – Літаратура – Культура: Матэрыялы VIII Міжнар. навук. канф., Мінск, 15–16 вер. 2016 г.: У 2 ч. Ч.1 / Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. – Мінск: РІВШ, 2016. –  С. 172–175.
  70. Караткевіч (Савіцкая), І. І. Слоўнік беларускай мовы Івана Насовіча: Этналінгвістычны каментар / І. І. Караткевіч (Савіцкая) // Acta Albaruthenica. – 2020. – T. 20. – C. 199–208.
  71. Караткевіч (Савіцкая), І. І. Фальклорная аснова слоўнікаў У. I. Даля і І. І. Насовіча / І. І. Караткевіч (Савіцкая) // Куляшоўскiя чытаннi: Матэрыялы Мiжнароднай навукова-практычнай канференцыi, Магiлёў, 20–21 красавiка 2017 г. / пад рэд. В. М. Шаршневай. – Магiлёў: МДУ iмя А. А. Куляшова, 2017. – C. 243–245.
  72. Карский, Е. Ф. Белоруссы. Т. 1: Введение в изучение языка и народной словесности / Е. Ф. Карский. – Варшава: Тип. Варш. учеб. окр., 1903. – С. 126–128, 130, 135, 150, 172, 184, 217, 225, 251–255, 256, 279, 281, 303, 318, 334, 448, 452. Тое самае: // «Виленский временник»: Издание Виленского генерал-губернаторского управления. – Вильна: Тип. А. Г. Сыркина, 1904.
  73. Карский, Е. Ф. Что предстоит сделать по белорусскому языку и литературе? / Е. Ф. Карский // Вестник Народного Комиссариата просвещения ССРБ. – 1921. – № 1. – С. 25–28. Тое самае: ARCHE Пачатак. – № 11 (98). – 2010. – С. 106–108.
  74. Клімаў, С. Каб не парвалася жывая ніць: [Дзейнасць этнографа І. І. Насовіча (1788 – 1877)] / С. Клімаў // Во славу Родины. – 1992. – 22 сент.
  75. Козыре, Л. И. «Словарь белорусского наречия» И. И. Носовича как источник историко-этимологических и этнолингвистических сведений для фразеологии / Л. И. Козыре // Единство восточнославянских народов: Прошлое, настоящее, перспективы: Матер. науч. конф. / редкол.: М. Е. Абраменко (отв. ред.) [и др.]. – Гомель: Общество Кирилла Туровского, 1995. – С. 101–103.
  76. Котляревский, А. А. Об изучении древней русской письменности / А. А. Котляревский // Филологические записки. – Воронеж, 1880. – Вып. 4–5. – С. 183.
  77. Коялович, М. О. Отзыв действит. чл. М. О. Кояловича о Сборнике белорусских пословиц и поговорок г. Носовича / М. О. Коялович // Отчет Имп. Русского Географического Общества за 1864 г. – Санкт-Петербург, 1865. – Приложение. – С. 75.
  78. Крамко, І. І., Юрэвіч, А. К., Яновіч, А. І. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Т. 2 / І. І. Крамко, А. К. Юрэвіч, А. І. Яновіч. – Мінск: Навука і тэхніка, 1968. – С. 18.
  79. Крывіцкі, А. А. Беларускія слоўнікі П. М. Шпілеўскага і І. І. Насовіча // Дыялекталогія беларускай мовы: Дапам. для філал. спецыяльнасцей ВНУ / А. А. Крывіцкі. – Мінск: Выш. шк., 2003. – С. 68–75.
  80. Кулеш, Г. І. Лексіка афіцыйна-справаводчага ўжытку ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / Г. І. Кулеш // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 38–41.
  81. Курцова, В. М. Слоўнік І. І. Насовіча як базавая крыніца па вывучэнні дынамікі развіцця беларускага рэгіянальнага маўлення / В. М. Курцова // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 42–48.
  82. Лепешаў, І. Я. Класічная праца айчыннай філалогіі [«Сборник белорусских пословиц, составленный И. И. Носовичем». СПб., 1874] / І. Я. Лепешаў // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. – 1974. – № 3. – С. 52–54.
  83. Лепешаў, І. Я. Насовіч – славуты лексікограф і фалькларыст / І. Я. Лепешаў // Наша слова. – 2013. – 2 кастр.
  84. Лепешаў, І. Я. Славуты лексікограф і фалькларыст // Лепешаў І. Я. Пошукі і роздум: Зборнік артыкулаў / І. Я. Лепешаў. – Гродна: ЮрСаПрынт, 2014. – С. 3–10.
  85. Лепешаў, І. Я. Фразеалагізмы ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / І. Я. Лепешаў, Г. Б. Хіхол // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. – 1989. – № 2. – С. 99–105.
  86. Лёсік, Я. 1921–1930: Збор твораў / Я. Лёсік; уклад., прадм і камент. А. Жынкіна. – Мінск: Нац. арх. РБ; Выд. Логвінаў, 2003. – С. 33, 182, 245, 274–280, 282, 317, 325, 330, 335, 336, 362, 374.
  87. Макарэвіч, М. М. Лексіка рыбалоўнага промыслу ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / М. М. Макарэвіч // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 48–54.
  88. Маляўка, М. А. Збіральнік моўных скарбаў / М. А. Маляўка // Нам засталася спадчына: Нарысы, вершы / склад. М. Маляўка. – Мінск: Літаратура і Мастацтва, 2011. – С. 76–77.
  89. Маляўка, М. А. Збіральнік скарбаў мовы / М. А. Маляўка // Вясёлка. – 1988. – № 9. – С. 4–5.
  90. Манько, У. У. «Слоўнік беларускай мовы» І. І. Насовіча (1870 г.) у кантэксце станаўлення беларускай лексікаграфіі / У. У. Манько // Сучасныя праблемы беларускай філалогіі і культуры: Матэр. навук.-практ. канф., прысвеч. 10-годдзю фак-та бел. філалогіі і культуры, Мінск, 16.05.2001 / рэдкал.: А. І. Лугоўскі (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БДПУ, 2002. – С. 29–31.
  91. Мароз, У. В. Іван Насовіч // Мароз У. В. За брамай забытых мелодый: Эсэ, вершы, мініяцюры: [Для ст. шк. узросту] / У. В. Мароз. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2004. – С. 98–105.
  92. Марціновіч, А. А. Лета пасярод восені. Іван Насовіч // Марціновіч А. А. У часе прасветленыя твары: Гістарычныя эсэ, нарысы / А. А. Марціновіч. – Мінск: Полымя, 1999. – С. 219–241.
  93. Матар’ялы да беларускае бібліографіі. Том. IV: Этнографія / [уклад. А. Шлюбскі]. – Менск: Выданьне Інстытуту Беларускае культуры, 1927. – С. 17, 49, 67, 75 (№№ 376–383, 1155, 1156, 1594–1598, 1614, 1796–1799).
  94. Мініна, В. Збіральнік жывога слова / В. Мініна // Іскра (Чавусы) – 1994. – 29 чэрв.
  95. Міхайлаў, П. А. Іван Насовіч  / П. А. Міхайлаў // Дзятко Д. В., Міхайлаў П. А. Мовазнаўцы: Нарысы па гісторыі беларускай лінгвістыкі. – Мінск: А. М. Янушкевіч, 2017. – С. 114–122.
  96. Міхайлаў, П. А. Навуковы подзвіг: [Да 200-годдзя з дня нарадж. І. І. Насовіча] / П. А. Міхайлаў // Беларуская лінгвістыка. – 1988. – Вып. 34. – С. 59–64.
  97. Муравіцкая, А. М. «Слоўнік беларускай мовы» І. І. Насовіча і фальклор / А. М. Муравіцкая // Фальклор і сучасная культура: Матэрыялы ІІІ Міжнар. навук.-практ. канф., 21–22 крас. 2011 г., Мінск: У 2 ч. Ч. 1 / рэдкал.: І. С. Роўда [і інш.]. – Мінск: Выд. цэнтр БДУ, 2011. – С. 189–190.
  98. Мыслівец, І. Даследчык духу вольнага саслоўя / І. Мыслівец // Краязнаўчая газета. – 2013. – № 37 (кастр.).
  99. Мягчыла, І. С. Назвы бандарскіх вырабаў у «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / І. С. Мягчыла // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 54–57.
  100. Н. С-в [=Н. Сумцов=Сумцов, Н.] Носович, Иван Иванович / [Н. Сумцов] // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 т. Том 21: Нибелунги – Нэффцер. – Санкт-Петербург: Типо-Литография И. А. Ефрона. – С. 382.
  101. Насовіч Іван Іванавіч / паводле І. П. Хаўратовіча // Беларуская мова (прафесійная лексіка): Вучэб.-метад. дап. для студэнтаў БНТУ: У 4 ч. Ч. 1 / пад рэд. Л. А. Гіруцкай. – Мінск: БНТУ, 2005. – С. 165–168.
  102. Насовіч Іван Іванавіч // Культура Беларусі: Энцыклапедыя: У 6 т. Т. 6. / гал. рэд. У. У. Андрыевіч. – Мінск: БелЭн., 2015. – С. 55.
  103. Насовіч Іван Іванавіч // Нашы знакамітыя землякі: Географы і геолагі – ураджэнцы Магілёўскай вобласці: Біёгр.-бібліягр. даведнік / УА «Магілёўскі дзярж. ун-т імя А. А. Куляшова»; аўт.-склад.: А. Катлёнак [і інш.]; пад аг. рэд. І. М. Шарухі. – Магілёў: МДУ, 2004. – С. 41–43.
  104. Насовіч Іван Іванавіч // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Маладзечна і Маладзечанскага р-на / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БелЭн., 2002. – С. 123.
  105. Насовіч Іван Іванавіч // Пісьменнікі Магілёўшчыны: Бібліягр. паказ. / Магілёўск. абл. аб’ядн. б-ка імя У. І. Леніна, аддз. краязн. літ., давед.-бібліягр. аддз.; склад.: Н. А. Новікава, А. А. Катлёнак. – Магілёў: Магілёўск. абл. аб’ядн. б-ка імя У. І. Леніна, 1993. – С. 168–169.
  106. Носович Иван Иванович // Республика Беларусь: Энциклопедия: В 6 т. Т. 5 / гл. ред. Г. П. Пашков. – Минск: БелЭн., 2007. – С. 483.
  107. Носович Иван Иванович // Русский биографический словарь: В 20 т. Т. 11: Набоков – Певцов. – Москва: ТЕРРА–Книжный клуб, 2001. – С. 209.
  108. Носович Іван Іванович // Українська радянська енциклопедія: В 17 т. Т. 10: Находка– Патріархат. – Київ: Головна ред. Української радянської енциклопедії, 1962. – С. 193.
  109. Носович, Иван Иванович // Новый энциклопедический словарь. Т. 28: Нарушевич – Ньютон. – Петроград: Типография Акционерного общества «Издательское дело», 1916. – С. 881.
  110. Памазенка, Т. Л. Лексіка з тэрміналагічным значэннем у «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / Т. Л. Памазенка // УИЦ БГПУ: Научно-методический журнал «Весцi БДПУ». Серыя 1. Педагогіка. Псіхалогія. Філасофія.  – Мінск: БДПУ, 2012. – С. 58–65.
  111. Памятныя даты беларускага календара (жнівень – лістапад 1998 г.) / склад.: Г. В. Брага, В. У. Ліхімовіч, Т. Я. Мамедава // Новыя кнігі: Па старонках беларускага друку: Штомесячны бібліяграфічны бюлетэнь / Нацыянальная бібліятэка Беларусі / Даты беларускага календаря. – 1998. – № 5. – С. 19–22.
  112. Патапава, В. В. Этнонімы і этнічныя стэрэатыпы ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча (1870) / В. В. Патапава // Проблемы славистики и теоретической лингвистики: Сборник статей молодых ученых. – Мінск: БГУ, 2002. – С. 60–63.
  113. Потапова, О. В. Славянские лексикографические труды второй половины ХІХ века как источник сведений о языковых этностереотипах / О. В. Потапова // Мова і культура (Науковий журнал). –Вип. 11. – Т. XIII (125). – Київ: Видавничий дім Дмитра Бураго, 2009. – С. 113–120.
  114. Патапава, В. У. Моўны партрэт беларуса другой паловы XIX стагоддзя: Ад гетэрастэрэатыпа да аўтастэрэатыпа / В. У. Патапава // Opera Slavica. – Vol. XVIII. – No. 4. – Brno: Masarykova univerzita, 2008. – S. 1–11.
  115. Паўлавец, Д. Д. «Мяне чакае мой народ…»: Да 225-годдзя з дня нараджэння Івана Насовіча / Д. Д. Паўлавец // Роднае слова. – 2013. – № 10. – С. 28–31.
  116. Паўлавец, Д. Д. Помнік, які не з'есць іржа часу: Да 150-годдзя «Слоўніка…» Івана Насовіча / Д. Д. Паўлавец // Роднае слова. – 2020. – № 5. – С. 41–43.
  117. Пахірка, В. У. Семантычная адаптацыя германізмаў у беларускіх народных песнях: На матэрыяле зборніка Івана Насовіча / В. У. Пахірка // Роднае слова. – 2016. – № 8. – С. 42–44.
  118. Петрушэўская, Ю. А. Этымалогія іншамоўных прыказак у парэміялагічным зборніку І. І. Насовіча / Ю. А. Петрушэўская // Дни студенческой науки: Материалы XLV студенческой научно-практической конференции, 17–18 мая 2016 г.: В 2 ч. Ч. 2 / Гомельский государственный университет имени Ф. Скорины; редкол.: О. М. Демиденко (гл. ред.) [и др.]. – Гомель: ГГУ им. Ф.Скорины, 2016. – С. 33–34.
  119. Плотникова, А. А. Словарь И. И. Носовича // Плотникова А. А. Словари и народная культура: Очерки славянской лексикографии / А. А. Плотникова. – Москва: Институт славяноведения РАН, 2000. – С. 44–46.
  120. Прыгодзіч, А. А. Лексіка нямецкага паходжання ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / А. А. Прыгодзіч // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 58–59.
  121. Прыгодзіч, М. Р. «Везде характер виден твой...» [З гісторыі беларускай лексікаграфіі: Пра І. І. Насовіча] / М. Р. Прыгодзіч // Літаратура і мастацтва. – 1988. – 5 жн.
  122. Прыгодзіч, М. Р. «Гістарычны слоўнік беларускай мовы» і лексікаграфічная практыка другой паловы ХХ – пачатку ХХІ ст. / М. Р. Прыгодзіч // Асоба і творчая спадчына Францыска Скарыны: Рэцэпцыя і інтэрпрэтацыя: Матэрыялы V Міжнародных Скарынаўскіх чытанняў, прысвечаных 500-годдзю беларускага кнігадрукавання, Мінск, 17–18 лістапада 2017 г. / рэдкал.: А. І. Бельскі, І. Э. Багдановіч, В. П. Крычко. – Мінск: Выдавецкі цэнтр БДУ, 2017. – С. 61–62.
  123. Прыгодзіч, М. Р. Аўтограф Івана Насовіча / М. Р. Прыгодзіч, А. А. Прыгодзіч // Роднае слова. – 2006. – № 12. – С. 83.
  124. Прыгодзіч, М. Р. Беларускі Даль: Іван Насовіч – мовазнаўца, этнограф, фалькларыст / М. Р. Прыгодзіч, А. А. Прыгодзіч // Роднае слова. – 2008. – № 2. – С. 107–108.
  125. Прыгодзіч, М. Р. З аўтографам І. Насовіча: [Да 200-годдзя з дня нараджэння аўтара першага ў белар. лексікаграфіі тлумач. слоўніка] / М. Р. Прыгодзіч // Чырвоная змена. – 1988. – 29 кастр.
  126. Прыгодзіч, М. Р. З жыццяпісу і гісторыі стварэння «Словаря белорусского наречия» І. І. Насовіча / М. Р. Прыгодзіч // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 16–28.
  127. Прыгодзіч, М. Р. І. І. Насовіч як беларускі лексікограф ХІХ ст. / М. Р. Прыгодзіч // Беларускае слова на скрыжалях гісторыі: Матэр. навук. чыт., прысв. 100-годдзю з дня нарадж. праф. М. А. Жыдовіч, 19.10.2006, Мінск. – Мінск: БДУ, 2007. – С. 62–68.
  128. Пыпин, А. Н. История русской этнографии: В 4-х кн. Т. 4: Белоруссия и Сибирь / А. Н. Пыпин – Санкт-Петербург: Тип. М. С. Стасюлевича, 1892. – С. 78, 148–153.
  129. Пятровіч, А. У. Выклічнікі ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / А. У. Пятровіч // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 59–62.
  130. Ралько, І. Д. Беларускае вершазнаўства / І. Д. Ралько // Вершаскладанне: Даследаванні і матэрыялы / Ралько, І. Д.; АН БССР, Ін-т літ. імя Я. Купалы. – Мінск: Нав. і тэхн., 1977. – С. 11–12.
  131. Романов, Е. Р. Белорусский сборник. Вып. 1–2: Песни, пословицы, загадки / Е. Р. Романов. – Киев: Типография С. В. Кульженко, 1886. – С. І, IV–V, VI, VIII.
  132. Рэдзько, В. І. Запазычанні ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча і ў «Слоўніку мовы “Нашай нівы”»: Семантычная пераемнасць / В. І. Рэдзько // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 62–67.
  133. Савицкая, И. И. Лексикографические труды В. И. Даля и И. И. Носовича как отражение эпохи / И. И. Савицкая // В. И. Даль в мировой культуре: Cб. науч. работ. Ч. 6. – Луганск–Москва: Изд-во ГУ «ЛНУ имени Тараса Шевченко», 2012. – С. 63–76.
  134. Савіцкая, І. І. «Слоўнік беларускай мовы» І. І. Насовіча: Прабемы мовы і нацыі / І. І. Савіцкая // Слово и словарь = Vocabulum et vocabularium: Сб. науч. труд. по лексикографии / ГрГУ им. Я.Купалы; отв. ред.: Л. В. Рычкова, В. Л. Воронович. – Гродно: ГрГУ, 2007. – С. 84–85.
  135. Савіцкая, І. І. Агульнанацыянальны слоўнік: Гісторыка-сацыяльныя перадумовы стварэння / І. І. Савіцкая // Мова – літаратура – культура: Матэрыялы VI Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Мінск, 28–29 кастрычніка 2010 г.: У 2 ч. Ч. 1. – Мінск: БДУ, 2011. – С. 80–82, 84, 85.
  136. Савіцкая, І. І. Беларускі нацыятворчы слоўнік: Сацыяльна-гістарычны кантэкст стварэння / І. І. Савіцкая // Нацыянальная мова і нацыянальная культура: Аспекты ўзаемадзеяння: Зб. навук. арт. / рэдкал.: В. Д. Старычонак Д. В. Дзятко (адк. рэд.), Н. А. Радзіваноўская і інш. – Мінск: БДПУ, 2011. – С. 238–240.
  137. Савіцкая, І. І. Гістарычны і культурны складнікі ў беларускім і польскім слоўніках нацыянальнага значэння (на матэрыяле слоўнікаў С. Б. Ліндэ і І. Насовіча) / І. І. Савіцкая // Acta Albaruthenica. – 2014. – T. 14. – C. 205–216.
  138. Савіцкая, І. І. Нацыянальны кантэкст у «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / І. І. Савіцкая // Славянские языки: Системно-описательный и социокультурный аспекты исследования: Материалы ІІІ междунар. науч.-метод. конф., Брест, 22 – 23 нояб. 2007 г. / Брест. гос. ун-т; редкол.: Е. И. Абрамова, Г. В. Писарук, О. А. Фелькина. – Брест: Изд-во БрГУ, 2008. – С. 106–109.
  139. Савіцкая, І. І. Польскамоўныя запазычанні ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / І. І. Савіцкая // Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі: Зборнік артыкулаў / [пад рэдакцыяй І. Э. Багдановіч]. – Мінск: Кнігазбор, 2015. – С. 91–94.
  140. Савіцкая, І. І. Словари И. Носовича и Б. Гринченко как выразители этнического самосознания / І. І. Савіцкая // Компаративні дослідження слов’янських мов і літератур: Пам’яті академіка Леоніда Булаховського. – 2009. – Вип. 10. – С. 159–163.
  141. Савіцкая, І. І. Этнічныя стэрэатыпы ў «Слоўніку беларускай мовы» І. Насовіча / І. І. Савіцкая // Язык и межкультурные коммуникации: Материалы III Международной научной конференции, Минск – Вильнюс, 17–20 мая 2011 г. / редкол.: В. Д. Стариченок (отв. ред.) [и др.]. – Минск: БГПУ, 2011. – С. 250–251.
  142. Саламевіч, І. У. Насовіч І. І. / І. У. Саламевіч // Беларускі фальклор: Энцыклапедыя: У 2-х т. Т. 2: Лабараторыя традыцыйнага мастацтва – «Яшчур» / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск.: БелЭн., 2006. – С. 239–240.
  143. Сведения о рукописях, печатных изданиях и других предметах, поступивших в рукописное отделение  в 1900 и 1901 гг. В. И. Срезневского. (Доложено на заседании Общего собрания 12-го января 1902 г.) // Известия Императорской Академии наук. – Санкт-Петербург, 1902. – Т. 16. – № 2. – С. 028, 048, 056, 081, 087.
  144. Свістунова, М. І. Разбор палётаў, або Множналікавыя назоўнікі ў Слоўніку І. Насовіча / М. І. Свістунова // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 67–72.
  145. Сенькевіч, В. Іван Насовіч: Выдатны беларускі вучоны, лексікограф, фалькларыст, этнограф / В. Сенькевіч // Беларускі свет. – 1989. – № 21. – С. 61–66.
  146. Сіцько, З. Вяшчун прадвесня / З. Сіцько // Наша слова. – 1993. – 6 кастр.
  147. Скварцоў, І. Слова роднае, беларускае: [Пра І. І. Насовіча] / І. Скварцоў // Магілёўская праўда. – 1984. – 11 мая.
  148. Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М.Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – 116 с.
  149. Срезневский, И. И. Записки о трудах г. Носовича касательно наречия белорусского / И. И. Срезневский // Известия Имп. АН по ОРЯС. – 1852. – Т. 1. – Вып. 2. – С. 74–75.
  150. Срезневский, И. И. Мнение дейст. чл. И. И. Срезневского о трудах г. Носовича / И. И. Срезневский // Отчет Имп. Русского Географического Общества за 1864 г. – Санкт-Петербург, 1865. – Приложение. – С. 73–75.
  151. Срезневский, И. И. Разбор «Словаря белорусского наречия» И. И. Носовича (Рукопись) / И. И. Срезневский // Зап. Имп. АН.  – 1866. – Т. 8. – Кн. 1. – С. 18–19. Тое самае: Тридцать четвертое и последнее присуждение учрежденных П. Н. Демидовым наград 25 июня 1865 г. – Санкт-Петербург, 1866. – С. 107–116. Асобнае выданне: Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, [1886]. – 10 с.
  152. Срезневский, И. И. Разбор сочинения И. Носовича «Алфавитный указатель старинных слов, извлеченных из «Актов, относящихся к истории Западной России», изданных в 1853 году» / И. И. Срезневский // Отчет о восьмом присуждении наград графа Уварова 25 сентября 1865 года. – Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1866. – С. 14–16. Тое самае: Зап. Имп. АН. – 1865. – Т. 8. – Кн. 1. – С. 4–6; Русский инвалид. – 1865. – № 212. Асобнае выданне: Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1866. – 3 с.
  153. Станкевіч, Я. Беларускі слоўнік Насовіча і Расійская акадэмія навук / Я. Станкевіч // Веда. – 1952. – № 2. – С. 53–54. Тое самае: Станкевіч, Я. Язык і языкаведа / Я. Станкевіч. – Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2007. – С. 510.
  154. Станкевіч, Я. І. Насовіч праз назоў «Крывічы» // Станкевіч Я. За родную мову й праўдзівы назоў: Выбранае / Я. Станкевіч. – Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2006. – С. 336.
  155. Столетие первого белорусского словаря // Сельская газета. – 1971. – 14 янв.
  156. Судник, М. Р. Носович и современность / М. Р. Судник // Новости ЮНЕСКО: Информационный бюллетень. – Париж, 1977. – № 11. – С. 20–23.
  157. Суднік, М. Р. Вучоны, даследчык [Пра І. І. Насовіча] / М. Р. Суднік // Маяк Прыдняпроўя (Быхаў). – 1980. – 5 чэрв.
  158. Суднік, М. Р. І. І. Насовіч [Аўтар «Словаря белорусского наречия», этнограф. Яго жыццё і дзейнасць. Нарыс] / М. Р. Суднік // Беларусь. – 1946. – № 7. – С. 24–27.
  159. Суднік, М. Р. І. І. Насовіч і яго слоўнік / М. Р. Суднік // Насовіч І. І. Слоўнік беларускай мовы. – Мінск: БелСЭ, 1983. – С. 3–6.
  160. Суднік, М. Р. Іван Іванавіч Насовіч – выдатны вучоны і асветнік: (Да 200-годдзя з дня нараджэння) / М. Р. Суднік // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. – 1989. – № 2. – С. 92–99.
  161. Суднік, М. Р. Насовіч Іван Іванавіч / М. Р. Суднік // Беларуская мова: Энцыклапедыя / пад рэд. праф. А. Я. Міхневіча; рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БелЭн., 1994. – С. 379–382.
  162. Суднік, М. Р. Насовіч Іван Іванавіч / М. Р. Суднік // Беларуская савецкая энцыклапедыя: У 12 т. Т. 7: Манцякі – Паддубічы / гал. рэд. П. У. Броўка. – Мінск: БелСЭ, 1973. – С. 437.
  163. Суднік, М. Р. Насовіч Іван Іванавіч [1788 – 1877] / М. Р. Суднік // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5 т. Т. 4: Накцюрн – Скальскі / рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд) [і інш.]. – Мінск: БелСЭ, 1987. – С. 44–45.
  164. Суднік, М. Р. Неапублікаваны рукапіс / М. Р. Суднік // Беларусь. – 1949. – № 5. – С. 31–32.
  165. Суднік, М. Р. Слоўнік Насовіча / М. Р. Суднік // Беларусь. – 1950. – № 9. – С. 10.
  166. Томашевич, З. М. И. И. Носович как белорусский паремиолог / З. М. Томашевич // Региональные особенности восточнославянских языков, литератур, фольклора и методы их изучения: Тез. докл. ІІІ респ. конф. / редкол.: В. В. Аниченко (отв. ред.) [и др.]: В 2-х ч. Ч. 1. – Гомель: [б. и.], 1985. – С. 202–203.
  167. У. П. [=Уладзіслаў Паўлюкоўскі=Паўлюкоўскі, У.] Іван Насовіч: У 155 угодкі нарадзінаў ягонага «Слоўніка беларускай мовы» / [У. Паўлюкоўскі] // Новы шлях. – 1944. – № 2. – С.  11 [21].
  168. Хамякоў, У. Г. Насовіч Іван Іванавіч. 225 гадоў з дня нараджэння / У. Г. Хамякоў // Магілёўскі мерыдыян: Нататкі Магілёўскага аддзела Беларускага геаграфічнага таварыства: Навукова-метадычны часопіс. Т. 13. Вып. 3–4 / гал. рэд. І. М. Шаруха. – Магiлёў: Магіл. абл. узб. друкарня, 2013. – С. 138.
  169. Хаўратовіч, І. П. Насовіч Іван Іванавіч / І. П. Хаўратовіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір – Паліклініка / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск.: БелЭн., 2000. – С. 200.
  170. Хаўратовіч, І. П. Насовіч Іван Іванавіч / І. П. Хаўратовіч // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Оршы і Аршанскага р-на: У 2 кн. Кн. 1. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БелЭн., 1999. – С. 143–144.
  171. Хаўратовіч, І. П. Насовіч Іван Іванавіч / І. П. Хаўратовіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 5: М – Пуд / гал. рэд. Г. П. Пашкоў [і інш.]; маст. Э. Э. Жакевіч. – Мінск: БелЭн., 1999. – С. 300.
  172. Хаўратовіч, І. П. Насовіч Іван Іванавіч [1788 – 1877] / І. П. Хаўратовіч // Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Х–ХІХ ст.: Энцыкл. даведнік / склад. Г. А. Маслыка. – Мінск: БелЭн., 1995. – С. 511–513.
  173. Хілюк, А. Аўтограф Носовіча / А. Хілюк // Святло Кастрычніка (Мсціслаў). – 1989. – 19 студз.
  174. Хіневіч, Т. Семантычная структура слова ў СБМ І. І. Насовіча / Т. Хіневіч // IV навуковыя чытанні, прысвечаныя Сцяпану Некрашэвічу: Матэр. навук. канф. / навук. рэд.: А. А. Станкевіч, І. Ф. Штэйнер. – Гомель: ГДУ, 1999. – С. 118–121.
  175. Хіхол, Г. Б. Адлюстраванне дэрывацыйных сувязей паміж словамі ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / Г. Б. Хіхол // Словообразование и номинативная деривация в славянских языках: Тез. докл. II респ. конф., Гродно, 25–26.09.1986: В 2 ч. Ч. 2 / Ин-т языкозн. им. Я. Коласа АН БССР, Гродненский гос. ун-т им. Я. Купалы; отв. ред. В. М. Никитевич. – Гродно: [б. и.], 1986. – С. 109–111.
  176. Хіхол, Г. Б. Апісанне дзеясловаў са значэннем пачатку дзеяння ў «Слоўніку беларускай мовы» І. І. Насовіча / Г. Б. Хіхол // Словообразование и номинативная деривация в славянских языках: Тез. докл. III респ. конф., Гродно, 5–6.10.1989: В 2 ч. Ч. 2 / Ин-т языкозн. им. Я. Коласа АН БССР, Гомельский гос. ун-т им. Ф. Скорины; отв. ред. В. М. Никитевич. – Гродно: [б. и.], 1989. – С. 100–101.
  177. Цішчанка, І. К. Волат нацыянальнай культуры / І. К. Цішчанка // Мастацтва Беларусі. – 1988. – № 12. – С. 56–59.
  178. Цішчанка, І. К. І. І. Насовіч / Цішчанка І. К. Беларуская фалькларыстыка: Збіранне і даследаванне народнай творчасці ў 60-х гг. ХІХ – пач. ХХ ст. / І. К. Цішчанка. – Мінск: Навука і тэхніка, 1989. – С. 37–47.
  179. Цішчанка, І. К. Насовіч Іван / І. К. Цішчанка, Т. М. Махнач // Беларускія пісьменнікі: Біябібліягр. слоўн.: У 6 т. Т. 4: Лазарук – Перкін / пад рэд. А. В. Мальдзіса. – Мінск: БелЭн., 1995. – С. 381–383 [22].
  180. Цішчанка, І. К. Першапраходзец / І. К. Цішчанка // Святло Кастрычніка (Мсціслаў). – 1984. – 1 студз.
  181. Цішчанка, І. К. Першапраходзец: [Пра беларускага фалькларыста і лексіколага І. І. Насовіча] / І. К. Цішчанка // Полымя. – 1983. – № 10. – С. 149–163.
  182. Цішчанка, І. К. Фалькларыстычная спадчына І. І. Насовіча // Цішанка І. К. Да народных вытокаў: Збіранне і вывучэнне бел. фальклору ў 50–60-я гг. ХІХ ст. / І. К. Цішчанка; рэд. А. С. Фядосік. – Мінск: Навука і тэхніка, 1986. – С. 211–245.
  183. Цішчанка, І. К. Хто аўтар ананімнай паэмы? / І. К. Цішчанка // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. – 1984. – № 3. – C. 22–23. Тое самае: Маяк Прыдняпроўя (Быхаў). – 1984. – 1 лістап.
  184. Цьвяткоў, Л. Некаторыя рысы іншаславянскай фонэтыкі ў беларускім лексычным матар’яле [на матэрыяле слоўнікаў І. Насовіча і У. Дабравольскага] / Л. Цьвяткоў // Запіскі Аддзелу гуманітарных навук. Працы клясы філёлёгіі. Т. 2. Кн. 2. – Менск, 1928. – С. 45–85.
  185. Чарапко, В. М. Тапонімы ў «Сборнике белорусских пословиц» І. І. Насовіча і «Пословицах русского народа» У. І. Даля / В. М. Чарапко // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 72–75.
  186. Шакун, Л. М. Гісторыя беларускага мовазнаўства / Л. М. Шакун. – Мінск: Універсітэцкае, 1995. – C. 54–67.
  187. Шакун, Л. М. Творчая спадчына І. І. Насовіча ў асвятленні лінгвістычнай навукі / Л. М. Шакун // Беларуская мова. – 1990. – Вып. 18. – С. 18–29. Тое самае: Шакун Л. М. Карані роднай мовы: Выбраныя працы па гісторыі беларускай мовы / Л. М. Шакун. – Мінск: [б. и.], 2001. – С. 185–193.
  188. Шапиро, М. М. Словарь Носовича: Библиографическая заметка / М. М. Шапиро // Филологические записки.– 1873. – Вып. 1. – С. 1–20.
  189. Шаруха, І. М. Зорка айчыннай этнаграфіі: Да 150-годдзя Рускага геаграфічнага таварыства / І. М. Шаруха // Магілёўская даўніна. – 1996. – № 4. – С. 41–44.
  190. Шахоўская, С. У. Іван Насовіч: Збіральнік народнага слова / С. У. Шахоўская. – Мінск: Харвест, 2015. – 63 с. – (100 выдатных дзеячаў беларускай культуры) [23].
  191. Шейн, П. В. Иван Иванович Носович: Краткий биографический очерк / П. В. Шейн // Известия Имп. АН по ОРЯС. – Т. 5. – Кн. 3. – 1900. – С. 956– 968. Тое самае (асобнае выданне): Санкт-Петербург: Тип. Имп. АН, 1900. – 13 с.
  192. Шчэрбін, В. К. «Слоўнік беларускай мовы» І. І. Насовіча / В. К. Шчэрбін // Беларуская мова: Энцыклапедыя / пад рэд. праф. А. Я. Міхневіча; рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: БелЭн., 1994. – С. 524–525.
  193. Шэмянкова, Н. «Слоўнік беларускай мовы» – гэта пераканаўчы аргумент на карысць існавання ў цэнтры Еўропы самабытнай і багатай беларускай мовы, а адпаведна і беларускага народа / Н. Шэмянкова // Наша слова. – 2018. – 28 лістап.
  194. Щеглов, Г. Э. Духовное сословие в науке / Г. Э. Щеглов // Ступени: Ежеквартальный журнал Минских Духовных академии и семинарии. – 2009. – № 3. – С. 10.
  195. Юргелевіч, П. Я. Нарыс сучаснай беларускай мовы з гістарычнымі каментарыямі: Фанетыка, арфаэпія, графіка і правапіс, лексіка і фразеалогія: Дапам. для студ. філал. і гіст.-філал. фак. пед. ін-таў / П. Я. Юргелевіч. – Мінск: Вучпедвыд БССР, 1958. – С. 146–147.
  196. Юрчанка, Г. Ф. Памяці І. І. Насовіча / Г. Ф. Юрчанка // Святло Кастрычніка (Мсціслаў). – 1988. – 22 лістап.
  197. Ялоўская, Э. А. Медыцынская лексіка ў «Словаре белорусского наречия» І. І. Насовіча / Э. А. Ялоўская // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 75–78.
  198. Янкоўскі, Ф. М. Фразеалагізмы ў зборніку беларускіх прыказак Івана Насовіча / Ф. М. Янкоўскі // Беларускае і славянскае мовазнаўства. – Мінск: Навука і тэхніка, 1972. – С. 303–309.
  199. Яновіч, М. Іван Насовіч [Пра бел. мовазнаўца-лексікографа, фалькларыста і этнографа] / М. Яновіч // Народная воля. – 2002. – 30 мая.
  200. Ярохін, А. Яго сцяжынкі праляглі праз Краснапольшчыну / А. Ярохін // Чырвоны сцяг (Краснаполле). – 1988. – 18 кастр.
  201. Яскевіч, А. А. Невядомае пра Івана Насовіча: [Да 200-годдзя з дня нараджэння беларускага філолага] / А. А. Яскевіч // Голас Радзімы. – 1989. – 16 сак.
  202. Яскевіч, А. А. Новае пра Насовіча / А. А. Яскевіч // Яскевіч А. А. Словам скароны свет / А. А. Яскевіч; АН Беларусі, Ін-т літ-ры імя Я. Купалы. – Мінск: [ВПП М-ва эканомiкi Беларусi], 1995. – С. 92–95.
  203. Яцкевіч, З. Л. Іван Насовіч / З. Л. Яцкевіч // Вестник Могилева. – 1993. – 15 апр.
  204. Яцкевіч, З. Л. Насовіч Іван Іванавіч / З. Л. Яцкевіч // Архівісты Беларусі: Біябібліягр. даведнік / Камітэт па архівах і справаводству пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь, Беларускі НДІ дакументазнаўства і архіўнай справы; cкладальнікі: С. У. Жумар, М. Ф. Шумейка. – Мінск: БелНДІДАС, 2006. – С. 30–31.
  205. Яшкін, І. Я. Іван Іванавіч Насовіч і беларуская дыялекталогія / І. Я. Яшкін // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. – 1989. – № 3. – С. 94–102.
  206. Яшкін, І. Я. Слаўны дзеяч беларускай культуры / І. Я. Яшкін // Беларуская мова і літаратура ў школе. – 1988. – № 10. – С. 74–75.

Заўвагі

1 “Аўтаагляд” літаратурных прац і прац па беларускай мове гл. у публікацыі часткі Насовічавых успамінаў: Носович, И. И. Воспоминания моей жизни: [Записки языковеда и фольклориста] / И. И. Носович; вступ. сл. Н. Гилевича; подгот. к печати Т. М. Судник, Ю. М. Судник, А. Ю. Казакова // Неман. – 1997. – № 4. – С. 236–240, 246–254. (Гл. таксама гэтую і наступныя пазіцыі на сваіх месцах у першым і трэцім раздзелах Бібліяграфіі.)

2 Jelski, A. Słówko o materyałach służących do badań gwary, etnografii i literatury białoruskiej / A. Jelski // Chwila: Dziennik polityczny, literacki i społeczny. – 1886. – № 21, 22, 23. Tenże: Białoruska literatura i bibliografia // Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. VII. – Warszawa: Nakład i druk S. Sikorskiego, 1892. – S. 653, 654, 655.

3 Романов, Е. Р. Белорусский сборник. Вып. 1–2: Песни, пословицы, загадки / Е. Р. Романов. – Киев: Типография С. В. Кульженко, 1886. – С. І, IV–V, VI, VIII.

4 Пыпин, А. Н. История русской этнографии: В 4-х кн. Т. 4: Белоруссия и Сибирь / А. Н. Пыпин. – Санкт-Петербург: Тип. М. С. Стасюлевича, 1892. – С. 78, 148–153.

5 Карский, Е. Ф. Белоруссы. Том І: Введение в изучение языка и народной словесности / Е. Ф. Карский. – Варшава, 1903. – С. 251– 255. Тое самае: // «Виленский временник»: Издание Виленского генерал-губернаторского управления. – Вильна: Тип. А. Г. Сыркина, 1904.

6 Матар’ялы да беларускае бібліографіі. Том. IV: Этнографія / [уклад. А. Шлюбскі]. – Менск: Выданьне Інстытуту Беларускае культуры, 1927. – С. 17, 49, 67, 75 (№№ 376–383, 1155, 1156, 1594–1598, 1614, 1796–1799).

7 Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны ўказальнік (1825 – 1965 гг.) / склад. А. Д. Васілеўская, Я. М. Рамановіч. – Мінск: Навука і тэхніка, 1967. – С. 59–60, 109, 114–115, 116, 131, 193, 207, 208, 209, 316, 329 (№№ (273–277), (734), 791, (792), (805), 929, 1451, (1573), (1587–1591), (1601), (2629), (2775)); Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны паказальнік (1966 – 1975) / [Склад. А. Д. Васілеўская, Я. М. Рамановіч]. – Мінск: Навука і тэхніка, 1980. – С. 33, 273 (№№ (206), 2998)); Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны паказальнік: 1976 – 1985 / склад. А. Д. Васілеўская, Я. М. Рамановіч. – Мінск: ЦНБ АН Беларусі, 1993. – С. 62–63, 198 (№№ (465–471), 1614)); Беларускае мовазнаўства: Бібліяграфічны паказальнік (1986 – 1991) / НАН Беларусі; аўтары уступ. тэксту Ф. Д. Клімчук, В. П. Русак; склад.: А. У. Каратышэўская, А. У. Траццякова. – Мінск: Беларуская навука, 2005. – С. 95–96, 156 ( №№ 743, 744, 745, 746, 747, 748, 749, 750, 751, 752, 753, 754, 755, 756, 757, 758, 759, 1246).

8 Цішчанка, І. К. Насовіч Іван / І. К. Цішчанка, Т. М. Махнач // Беларускія пісьменнікі: Біябібліягр. слоўн.: У 6 т. Т. 4: Лазарук – Перкін / пад рэд. А. В. Мальдзіса. – Мінск: БелЭн., 1995. – С. 381–383.

9 Спіс іх, зрэшты, далёкі ад паўнаты і вычарпальнасці.

10 Сведения о рукописях, печатных изданиях и других предметах, поступивших в рукописное отделение  в 1900 и 1901 гг. В. И. Срезневского. (Доложено на заседании Общего собрания 12-го января 1902 г.) // Известия Императорской Академии наук. – Санкт-Петербург, 1902. – Т. 16. – № 2. – С. 028, 048, 056, 081, 087.

11 Беларускія слоўнікі й энцыкляпэдыі: Бібліяграфія / склад. В. Кіпель, З. Саўка. – Нью-Ёрк–Менск: БІНіМ, [2002]. – С. 217, 218, 453–455 (№№ 1117–1120.3.2, 71–75).

12 Іванова, В. С. Асабістыя архівы Беларусі канца XVIII – пач. XXI ст. / В. С. Іванова; навук. рэд. М. Ф. Шумейка. – Мінск: Зміцер Колас, 2014. – С. 286–287.

13 Гедзімін, Л. А. Іван Насовіч – чалавек-загадка // Спадчына Івана Насовіча і беларускае мовазнаўства: Матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 220-годдзю з дня нараджэння Івана Іванавіча Насовіча (18 лютага 2008 года, г. Мінск) / Л. А. Гедзімін; адк. рэд. М. Р. Прыгодзіч; Беларускі дзяржаўны універсітэт. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – C. 6–15.

14 У паасобных выпадках мы таксама ўдакладнілі і дапоўнілі нумары бібліяграфіі Ларысы Гедзімін.

15 Раздзел ахапляе перыяд да 2020 года.

16 Гл. Бібліягр. І, №№ 16, 17 і 18.

17 Гэты меркаваны Збор твораў Івана Насовіча мог бы мець наступны выгляд: Т. 1 (у колькіх кнігах): Працы па гісторыі і філалогіі. Паказальнікі; Т. 2: Фалькларыстычныя працы. Паказальнікі; Т. 3: Аўтабіяграфічныя матэрыялы. Лісты. Вершы. Пераклады. Матэрыялы да біяграфіі. Паказальнікі.

18 У некаторых публікацыях фігуруе хібнае напісанне назвы паэмы:  «Иудиата».

19 Аўтарства рукапісаў пад №№ 73 і 74 на с. 454 даведніка прыпісана Насовічу памылкова; аўтар «Областных слов Смоленской губернии Красненскаго уезда» (2 арк. Рук.: Б-ка РАН; Обл. сл. 159) невядомы (Уладзімір Дабравольскі?), а аўтар другога рукапісу, «О говоре крестьян села Хохлова Смоленского уезда» (2 арк. Рук.: Б-ка РАН; Обл. сл. 161) – Г. Сакалоў (гл.: Расторгуев, П. А. Говоры на территории Смоленщины. – Москва: Изд-во АН СССР, 1960. – С. 14). У кн. «Матар’ялы да беларускае бібліографіі. Том. IV: Этнографія» (Менск: Выданьне Інстытуту Беларускае культуры, 1927, с. 75), на якую спасылаюцца ўкладальнікі «Беларускіх слоўнікаў і энцыкляпэдый», пазіцыі 1800 і 1801 у радку перад тытуламі маюць знак «[...».

20 Адзінкі захавання 1053 («Белорусские народные песни». 4°. ХІХ в. 1830. 2 л.), 1054 («Белорусские народные песни». 4°. ХІХ в. 1830. 3 л.), 1055 («Белорусские народные песни». 4°. ХІХ в. 1830. 4 л.), 1056 («Поздравление», записанное Р. Керсновским. 4°. ХІХ в. 1830. 2 л.), 1057 («Белорусская народная песнь», записанная И. Вилкомирским. 4°. 2 л.), 1058 («Белорусские народные песни «Весна». ХІХ в. 1830. 1 л.), 1059 («Белорусские народные песни » «Дожинки». F°. ХІХ в. 1830. 2 л.) і 1060 («Белорусские народные песни» «Песни любовни» [sic!]. 4°. ХІХ в. 2 л.), ф. 216, воп. 3, рукапісаў, якія можна было б атрыбутаваць як Насовічавы, не ўтрымліваюць.

21 Аўтограф захоўваецца ў Аддзеле рукапісаў бібліятэкі імя Урублеўскіх Акадэміі навук Літвы (LMAVB RS, f. 21, ap. 1, b. 455–457 (у адной з спраў)).

22 «Удалай трэба прызнаць спробу перакладу І. Насовічам на беларускую мову катэхізіса» (с. 382). – Катэхізіс Іван Насовіч не перакладаў; захаваны ў ягоных паперах тэкст (пададзены паралельна кірыліцай і лацінкай) проста запісаны/перапісаны ім. Гл. Бібліягр. ІІ, b., №11.

23 «Перакладаў Іван Насовіч таксама «Псалтыр», прычым у вершаванай форме. На жаль, да нашага часу гэты пераклад не захаваўся» (с. 8). – Гл. Бібліягр. І, №10.

https://github.com/Belarus/Slouniki-Nasovic