Этымалагічны слоўнік беларускай мовы, 1978-2017

Аба́бак 'падбярозавік, Boletus scaber'. с. 39

Абабэ́нчыць ’аб’есціся’ (КТС) с. 40

Аба́ва ’маруджанне’ (КЭС). Гл. бавіцца. с. 40

Абазу́рыцца ’страціць сорам’ (Касп.) с. 40

Абайні́чы ’непаседлівае дзіця’ (Інстр. III). с. 41

Абако́л ’з абодвух бакоў’. Гл. кола. с. 41

Абаку́ліваць ’падманваць, ашукваць’ (Нас., Бяльк.), абакуліцца ’памыліцца’ (Нас., Яруш.), абакульнік ’ашуканец’ (Бяльк.), абакула ’той, хто ашуквае’ (Касп., Яруш.) с. 41

Абалва́ніць ’начыста абстрыгчы’, да балван (гл.). с. 41

Абало́на, абалоніна, бальна, бальніна ’знешнія вільготныя слаі дрэва, якія знаходзяцца пад карой’ (Шат., Сцяшк.), абалонка, абалонь ’верхнія слаі драўніны з жывымі яшчэ клеткамі’ (Бяльк., Касп., Яруш.), абалонь ’тс’ (Маш., Янк. I, КЭС), оболона ’тс’ (КСТ), абалонь ’гадавыя кольцы на пні дрэва’, абалоністы ’зроблены з верхніх слаёў дрэва’ (Шат.). с. 41

Абало́нка₂ ’шыба ў акне’ (Шат., Касп., Сцяшк., Янк. I, Маш.), оболонечка ’фортачка’ (Булг., Доўн.-Зап.), с. 42

Абало́нь ’лугавое ўзбярэжжа ракі, якое заліваецца ў разводдзе’ (Янк. I), абалонне ’тс’ (Касп., КТС), абалона ’тс’ (КТС). с. 42

Абамбе́рыць ’дрэнна пастрыгчы, як авечку’ (Янк. Мат., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 42

Абамрава́ць ’аслабець’ (Касп.) с. 42

Абані́ты ’пешчаны, балаваны’ (Касп.), с. 43

Абапну́цца ’акрыцца’ (Шат., Янк. I, Арх. ГУ), ’акрыцца (хусткай), завязць (фартух)’, абапнуць ’акрыць што-небудзь, чым-небудзь, накінуць што-небудзь на што-небудзь’ (Янк. I), абапінаха ’вялікая хустка’ (ДАБМ) с. 43

Аба́рак ’валік у плузе або возе’ (КСТ) с. 43

Абаро́нкі , обаронкі ’перавясла з кручаных дубцоў, якім змацоўваюцца зубы бараны паміж драўлянымі прутамі’ (Дзімітр.). Гл. барана. с. 43

Абарача́цца ’бываць у розных мясцінах’ (Шат.), ’перакульвацца, абыходзіцца’ (Нас.), абарачывацца ’тс’ (Юрч.), абарачываць ’перакульваць, пераварачваць’ (Юрч.), абварачацца, абварачываць. Гл. варочаць. с. 43

Абарлю́хта ’фрамуга’ (Сцяц.); обэрлюхт ’верхняя рама акна, якая адчыняецца як фортачка’ с. 43

Абармо́т ’махляр, прайдзісвет, чалавек, пазбаўлены даверу’ (Шат., КЭС, КТС), ’неахайны чалавек’ (Яўс.), абермот ’нязграбны чалавек’ (Кліх), с. 43

Абаро́г, абараг ’чатырохсхільная стрэшка для сена’ (Клім.), с. 44

Абарса́ць ’зацягнуць аборы ў лапці’ (Шат.), обарсаць (КСТ, КЭС), аббэрсаны (КТС), с. 44

Аббі́ўкі ’каласкі, што застаюцца пасля малацьбы’ (Нас., Бяльк., Др.-Падб., Гарэц.), с. 44

Аббо́рыш ’пласт сена, перабраны граблямі’ (Бяльк.) с. 44

Аббро́х ’чалавек, які з усімі пасварыўся, які любіць сварку’ (Мядзв.) да брахаць (гл.). с. 44

Абвіхну́цца ’памыліцца’ (Нас., Бяльк.), абвіхнуць ’ашукаць’ (Нас., Бяльк.). Гл. віхаць. с. 44

Абво́рак ’абворанае месца’ (КСТ) да абворваць (гл.). с. 44

Абвурга́ніваць ’абыгрываць’, абвурганівацца ’прайграваць’ (Нас.). с. 45

Абгаблява́ць да габляваць (гл.). с. 45

Абгайда́машыць ’абабраць каго-небудзь, абтрэсці’ (Яўс.) да гайдамак. с. 45

Абгалага́ніць ’абстрыгчы дагала’ (Юрч.), абкалганіць ’абстрыгчы’ (Яўс.) с. 45

Абгало́ціць ’давесці да галечы’ (КТС) да галота (гл.). с. 45

Абгамта́цца (БРС, КТС) да гамтаць (гл.). с. 45

Абганашы́ць ’ашчыпаць дачыста’ (Шат.) да ганашыць (гл.). с. 45

Абганя́ць ’акучваць бульбу сошкай’ да ганяць, гон. с. 45

Абганя́цца ’адмахвацца ад насякомых’, с. 45

Абгасці́цца ’адпачыць пасля дарогі’ (Нас., Бяльк.) да госць (гл.). с. 45

Абгню́сіць ’абгадзіць, запэцкаць’ (Шпіл.) да гнюс (гл.). с. 45

Абго́ртваць, обгортваць ’акучваць’ (Выг. дыс., КСТ). Гл. гартаць. с. 45

Абгарня́ць ’загарнуць’ (Яруш.), обгорнять ’акружаць, абдымаць, апранаць’ (Булг.), абгорнути ’акружыць’ (Нас. гіст.). Гл. гарнуць. с. 45

Абго́цаць ’аббегчы, абскакаць, абысці’ (Нас., Бяльк.) с. 45

Абда́ць ’абкідаць’ (КСТ) да даць (гл.). с. 45

Абджо́гаць ’высцебаць’ (Бяльк.), абджыгаць ’тс’ (Бяльк.), абкусаць (пра пчол)’ (Бяльк.). Гл. джогнуць, джгаць. с. 45

Абдзі́ркі ’абноскі адзення’ (Бяльк.) да абдзіраць. Гл. драць. с. 45

Абдзі́ркус ’той, хто хутка дзярэ адзенне’ (Сцяц.). с. 46

Абдзяжу́ліць ’высцебаць дзягай, раменным пасам’ (Бяльк.), с. 46

Абдра́паць ’абдзерці’ (КСТ). Гл. драпаць. с. 46

Абдры́паны ’абарваны’ (КТС, БРС), абдрыпаць, абдрыпацца, с. 46

Абдуле́йка ’фанабэрысты’ (Сцяшк.). с. 46

Абед ’абед, полудзень’, гл. есці, ежа. с. 46

Абе́дзікі ’дзіцячая гульня’ (Бяльк.). с. 46

Абе́рдзіна ’род лучыны’ (Маш.), ’смольная сасна’. с. 47

Абе́ртуха ’вялікі кавалак хлеба’ (Сцяц.), абэртуха ’тс’ (Клім.), обертка, обэртушка (КСТ), абіртня, абярня ’скібка хлеба праз усю круглую булку’ (Янук.). Сюды ж абельтух ’абжора’. с. 47

Абе́чак₁ (мн. абечкі) ’край рэшата’ (Бір. дыс., БРС), ’частка жорнаў, зробленая з дрэва, каб не высыпалася мука’ (Сцяшк. МГ), ’вечка, накрыўка’ (Сцяц.), абечка ’крышка дзежкі, каробкі; таксама ў рэшаце, сіце’ (Янк. I) с. 47

Абжа́ ’аглобля ў сасе’ (Касп.). с. 47

Абжарга́ць ’абняць нагамі’ (КТС, Карскі — Ковенск). Гл. ажыргаць. с. 48

Абжо́ра ’чалавек, што многа есць’ (БРС, Бяльк., Касп.), с. 48

Абза́ (БРС, Бір. дыс., Касп., Мядзв.), абзой (Бір. дыс., Сцяшк., Бяльк.), абзол ’апошні знадворны слой дрэва’ (Бяльк., Пятк., КСТ). Абзоістая дошка — дошка, якая ідзе за аполкам (калі робяць дошкі з бервяна). с. 48

Абздзі́мех ’няўклюда, нязграбны чалавек’ (Карскі, 2—3, 90). с. 49

Абзы́каць ’аббегаць па пустой справе (пра худога, лёгкага)’ (Юрч., Сін., 25); с. 49

Абібо́к ’абібок, гультай’ (БРС, Бір. дыс., Бяльк., КСТ, Мядзв., КЭС), абібока, абібочына с. 49

Абі́да ’крыўда’ (русізм?) (Бяльк.), абідзіць, абіднік (Бяльк.), абіднік, абіджанне, абіждацца (Нас.). с. 49

Абілама́ціцца ’збіцца з панталыку’ (КЭС, лаг.) да баламут (гл.). с. 49

Абірхава́ць ’нашыць на кажух «ірхі»’ (Шат.), абіршываць ’абшыць мехам’, абіршыць (КЭС), абіршыванне, абіршыны (Нас.). Гл. ірха. с. 49

Абі́ч ’частка цэпа, якой б’юць па калоссі’ (Кап.), абічышча ’цапільна’ (ДАБМ), абічоўка (Мат. дыял. канф.), абіч с. 49

Абіча́йка ’вобад з лубу ў рэшаце і мельнічным камені’ (Нас., Касп., ДАБМ, Бір. дыс., КЭС, Смул.), абечайка ’каркас бубна’ (КСТ), ’абочка з лубу ў рэшаце’, обечка ’абічайка ў веку да дзяжы’ (КСТ) с. 49

Абія́к, абіякі ’абутак на драўлянай падэшве’ (Сцяшк., Жд.), с. 50

Абкарэ́лы ’закарэлы, закарузлы’ (БРС), абкарэць ’засохнуць, пакрыцца коркай’ (Касп.), ’узбрудзіць і засушыць той бруд’ (КЭС, лаг.). с. 50

Абкіто́ваны ’замазаны кітам’, абкітаванне (Нас., Бяльк.), абкітоўка (Бяльк.) с. 50

Абкляпа́ць ’запырскаць граззю’ (Бяльк.), абкляпацца (Бяльк.). с. 50

Абко́рваць ’знімаць кару’ да кара (гл.), с. 50

Абла́ва ’аблава (пры паляванні)’ (БРС, Бяльк., Маш., Яруш., Шпіл., КСТ); с. 50

Аблаву́х, аблавуха, аблавушка, аблаух ’шапка з вушамі’ (Нас., Бяльк., Маш., Нік. Очерки), аблушаванка ’тс’ (Сцяшк. МГ) да аблавухі, аблаухі (гл.). с. 51

Аблаву́хі, аблаухі ’з вялікімі вушамі’ (БРС, Нас., Шат., Янк., Бір. дыс., Бяльк., Мат. Гродз.), с. 51

Абла́да ’улада, здабытак’ (БРС, КТС, Сцяшк.) с. 51

Абла́м₁ ’футра’ (Нас., Гарэц.), аблям ’тс’ (Бір. дыс.) с. 51

Абла́м₂ ’бруствер’ (Гарэц.), ’аблава’ (Касп.). с. 51

Аблапо́шыць ’абдурыць’ (Бяльк., КТС), аблапэшыць ’абкрасці’ (Яўс.), облапошить (Дабр.) с. 51

Абла́савацца ’аблюбаваць сабе нешта смачнае і мець цягу да яго’ (КЭС). Гл. ласы. с. 51

Аблато́шыць ’спустошыць, знішчыць’ (Сцяшк. МГ), аблаташыць ’абламаць, аббіць, абарваць (садавіну)’ (Бяльк., КТС), ’абкрасці, павыбіраўшы або пазрываўшы (у садзе, агародзе і інш.)’ (Юрч. Сін.), аблатышыць ’абарваць’ (Арх. ГУ) да латошыць (гл.). с. 51

Абла́хаць₁ ’абхадзіць, аббегаць’ (Бяльк., Янк. III), ’абшарыць’ (Яўс.), ’аббегаць з карыслівымі мэтамі, з мэтай разнюхаць або пажывіцца’ (Юрч. Сін.), ’аббегаць’ (мядз., Малько, вусн. паведамл.) да лахаць (гл.). с. 51

Абла́хаць₂ ’абгаварыць у выпадковых размовах, недарэчна’ (Юрч. Сін.) с. 51

Абле́так, аблетнік ’дрэвы, нарыхтаваныя к зіме, якія сохлі ўсё лета’ (Шат., Янк. III), аблет ’пералетаваны ў кастры (штабелі) лес’ (Бяльк.) да аб лета ’ўсё лета’. с. 52

Аблі́ва ’вадкасць з крахмалам, якой абліваюць ніткі для кроснаў’ (КСТ) да ліць. с. 52

Аблі́чча ’аблічча, твар, воблік’ с. 52

Абло́г₁ аблога ’неапрацаваная зямля, поле, якое не ўзорваецца некалькі год’, аблогаваць ’зарастаць дзірваном’ (Нас.), аблогам ляжаць ’хварэць’ (КЭС) с. 52

Абло́г₂, абл(уо)г ’пчолы перад раеннем’ (Сержп.) да аблажыць. с. 52

Абло́й ’шэрань, іней, намаразь’ (Касп.) ад абліць. с. 52

Абло́нь, аблона, аблонне ’роўнае поле, роўная лугавая прастора’ (БРС, Нас., Бяльк., Гарэц., КТС) с. 52

Аблу́біца, облубица ’простыя сані’ (Шпіл.) да луб (гл.). с. 52

Аблу́да₁ ’зман, памылка’ (БРС, Яруш., КТС), аблудны (КТС), с. 52

Аблу́да₂ ’бадзяга’ (драгіч., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.) да блудзіць (гл.). с. 52

Аблу́к ’суцэльны ліпавы лубок для скрыні і сценак у сялянскіх калёсах, кладзецца таксама і ў сані’ (Шат.), с. 52

Аблуне́ць ’зрабіцца мляўкім, непаваротлівым’ (КЭС, лаг.). с. 52

Аблы́баць ’абкасіць (траву)’ (Яўс.). с. 53

Аблы́жны ’ілжывы, хлуслівы, фальшывы’, аблыжна (Нас., Касп.), аблыжнік ’падхалім’ (КЭС), гл. ілгаць. с. 53

Аблы́таць ’апутаць’ (К.ТС), аблытацца ’звязацца, пасябравацца’ (КЭС). Гл. блытаць. с. 53

Абля́дры ’шляя ў хамуце’ (БРС, Нас.) с. 53

Абля́к ’дробная плотка’ (Крыв.). Абляк (антрапонім). с. 53

Аблямава́ць, аблямоўка (БРС, КТС). Гл. лямаваць. с. 53

Абляпі́ха ’Hippophe L.’ (Кіс., БРС, КТС) с. 53

Абля́рвіцца ’страціць гонар чэснай жанчыны’ (Бяльк.). Гл. лярва. с. 53

Абмага́ць ’перамагаць’, абмагчы ’падужаць, змагчы’ (Сцяц.). с. 53

Абмаро́чацца ’згубіць кірунак у незнаёмай мясціне’ (КЭСФ) да марочыць (гл.). с. 53

Абма́х, абмашка ’памылка’ (Нас., Др.-Падб., Гарэц., Бяльк., Юрч., Касп., Яўс.), абмахівацца ’памыляцца’ (Нас.), абмахнуцца ’памыліцца’ (Бяльк.). с. 53

Абмё́рці ’epilepsia’ (КЭС) да мерці (гл.) с. 53

Абме́ці ’аўсяная мякіна’ (Янк. I), абмецце ’зерне нізкага гатунку’ (Янк. I), абмёты ’самая дробная салома, якая застаецца пасля малацьбы’ (Выг. дыс.), абмеціца ’мука з пяском, якая абмецена навакол мельнічнага каменя’ (Нас. Доп., КЭС). Гл. амёты. с. 53

Абме́шка ’чорныя сарты мукі, якія ідуць на корм жывёле’ (Бір. дыс.) с. 54

Абмішу́ліць, абмішульваць ’ашукаць, падмануць’ (Бяльк.), абмішуліцца ’прыкра памыліцца’ (Юрч. Сін.). с. 54

Абнацу́рыць ’абазначыць, адзначыць’, абнацурэнне (Шпіл.) с. 54

Абнагаце́ць ’абяднець, агаліцца’ (Гарэц., Др.-Падб.) с. 54

Абна́дзіцца ’прызвычаіцца да нечага павабнага’ (КЭС). Гл. надзіць. с. 54

Абначы́цца ’заначаваць выпадкова’ (Юрч. Сін.), абначэць ’тс’ (Хрэст. дыял., 27, віц.) да ноч (гл.). с. 54

Або́д (Касп.), абод, абоддзе (Шат., КТС). с. 55

Або́е (БРС), абоі ’абодва’ (Шат., Касп., КЭС). с. 55

Або́ец ’клінок, якім замацоўваецца каса на касільне’ с. 55

Або́жня ’пабудова са сценамі для гаспадарчых прылад' (ДАБМ), с. 55

Або́з ’гуж павозак’ (БРС, Бяльк., КТС), с. 55

Або́йма ’аб’ём, ахват’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., КТС), с. 55

Або́ра₁ ’тонкая вяровачка, у тым ліку і тая, якой падвязваюцца лапці’ (Нас., Бяльк., Касп., Шат.), оборона ’вяроўка, якой падвязваюць лапці’ (Мядзв.). с. 55

Або́ра₂ ’месца на двары, абгароджанае жэрдкамі, дзе летам начуе жывёла; хлеў, вялікі будынак для кароў’, с. 56

Або́рак ’абворанае кругом месца; невялікі лужок на полі, наўкол якога ралля’ (Нас., Бяльк., Юрч., Гарэц., Касп., Прышч. дыс.), аборачак, абурочак ’астравок у полі, дзе растуць дрэвы’ (КСТ) с. 56

Абпяну́цца ’акрыцца’, абпянуць (Янк. Мат.). Гл. абапнуцца. с. 56

Абраві́та ’абавязкова, няўхільна’ (Бяльк.), ’прама’ (Раст.). с. 56

Абра́за (Нас., Бяльк., Яруш., КЭС). с. 56

Абрака́цца ’абяцаць выканаць якую-небудзь справу ў імя бога, даваць абет’ (Шат., Сцяшк., Касп., Арх. ГУ, КЭС), абрачыся ’ахвяравацца’ (КЭС) с. 56

Абрамі́зіць ’ашукаць, абмануць’ (КЭС). Гл. раміз. с. 57

Абрамяня́ць ’пачакаць’ (Шат.) с. 57

Абрахава́ць ’падлічыць’ (Нас.) с. 57

Абро́вак ’бок дарогі’ (Сцяшк. МГ) с. 57

Абро́жак, аброжка ’ашыйнік’ (БРС, Нас.), с. 57

Абро́к₁ ’ахвяраванне рэлігійнага парадку’ (Бяльк.), ’абяцанне, якое давалі богу, каб перасталі дзеці паміраць’ (КСТ), с. 57

Абро́к₂ ’корм, які бярэцца ў дарогу для каня’ с. 57

Абро́ць ’аброць, вуздэчка (з мачала або вяроўкі)’, абротачка, абротка, абротаць. с. 57

Абру́д ’ніжняя частка драўлянага посуду (цэбра)’ (Шат.). с. 58

Абруза́ць₁ ’пухнуць, азызнуць’ (Нас.), абрузлы (Нас.), абрузглы (Касп.), абрюзлы (Бяльк.). с. 58

Абруза́ць₂ ’спаць’, абрузанне (Юрч.), с. 58

Абру́с ’кусок спецыяльна вытканай тканіны, якой засцілаюць стол’, абрусны ’ручнік на іконах’, с. 58

Абру́ч ’абруч, кольца’ (БРС, Нас., Касп.), абручык (Нас.), абручык ’кольца, якім замацоўваецца каса на касільне’ с. 58

Абры́вак ’хабар, магарыч’ (КЭС) с. 58

Абры́да, абрыдзіць, гл. брыдота, брыдкі. с. 58

Абры́дзень ’густая сетка для лоўлі рыбы’ (Касп.) с. 59

Абрызло́е (малако) ’малако, якое без пары загусла’, абрызнуць ’загусцець (аб свежым, салодкім малацэ)’ (КЭС), абрызклы ’пра напаўкіслае малако’ (Некр.). с. 59

Абры́нданы ’абляпаны, запэцканы’ (БРС, Сцяц., КТС), абрындывацца ’абрывацца махрамі (аб спадніцы)’ (Шат.). с. 59

Абрыну́цца ’трапіць’, гл. рынуцца; с. 59

Абрыня́ць ’напухнуць, азызнуць’ (Шн.). с. 59

Абры́ць ’завязаць (хустку)’ (Мат. Гродз.) с. 59

Абрэ́нджа ’металічнае кальцо для замацавання ступіцы кола’ (Нік. Очерки) с. 59

Абса́ц ’абцас’ (Нас.). Гл. абцас. с. 60

Абсталява́ць, абсталяваны (БРС, Касп.) с. 60

Абсмо́рганы ’абскубены, абарваны’. Гл. сморгаць, шморгаць. с. 60

Абсалю́цыя ’адпушчэнне грахоў’ (Нас.), с. 60

Абсудо́біцца ’ўрабіцца, запэцкацца’ (Хрэст. дыял.), с. 60

Абсупо́ніваць ’абыгрываць’ (Нас.) да супоня, супоніць (гл.). с. 60

Абсу́рыцца ’апарыцца’ (Касп.). с. 60

Абуго́ня ’ўчастак поля, які намячаецца ўзараць’ (Юрч.), ’узараная частка гоняў’ (Гарэц.). Гл. гоні і бугоня. с. 60

Абу́за (БРС, Гарэц., Нас., Бяльк., Касп.) ’лішняя турбота, распуста, брыда, гультай’, абузны ’непрыемны, прыкры, завадны, што перашкаджае’ (Нас., Гарэц., Касп.), абузніца ’распусніца, гультайка’ (Нас. Сб.) с. 60

Абуме́рлы ’сумны, прыгнечаны’ (КТС). с. 61

Абу́рыны ’перабітая ў час малацьбы салома’ (Арх. ГУ) да бурыць (гл.). с. 61

Абу́рыцца ’абваліцца’ (Арх. ГУ). Гл. бурыць. с. 61

Абусо́ка ’акружэнне пасля высочвання (звера)’ (Касп.) с. 61

Абу́ць, абуваць ’надзець абутак’ (БРС, Шат., Касп.), абувацца (Бір. дыс., Касп.), абуцца с. 61

Абу́ць у ла́пці ’абмахляваць’ (Шат.), с. 61

Абхі́нуць ’абхінуць, захіліць’. Гл. хінуць. с. 61

Абца́с, абсац (Гарэц., Др.-Падб., Сцяц., Яруш.). с. 61

Абцэ́сам ’хутка, імкліва’ (Сцяшк. МГ) с. 62

Абця́ць ’абцерабіць, абсячы’ (БРС, Шат., Бяльк.). Гл. цяць. с. 62

Абчыка́ніць ’абстрыгчы роўна, нізка’ (Юрч.Сін.), с. 62

Абчыкры́жыць ’абрэзаць, абстрыгчы (коратка)’ (Гарэц., Юрч., Др.-Падб.). Гл. чыкрыжыць. с. 62

Абчылга́ніць ’абстрыгчы’ (Яшкін, вусн. паведамл., слаўг.). с. 62

Абчычы́каць ’абстрыгчы хутка’ (Малько, вусн. паведамл., мядз.). с. 62

Абшаво́ліваць, абшаволіць ’абкрадаць, абшукваць, абманваць’ (Нас. Доп.), абшаваліць ’тс’ (Юрч. Сін.). Да шаволіць (гл.) ’шавяліць’ (Бірыла, вусн. паведамл.). с. 62

Абшалё́стаць ’абабраць (плады), абкрасці’ (Сцяц., КТС, Міхневіч, вусн. паведамл.), с. 62

Абшалё́хтаць (КТС). Гл. абшалёстаць. с. 62

Абшалупа́шыць ’вылузаць’ (Бяльк.). Гл. шалупенне, шалупіна. с. 62

Абша́міць ’зрабіць што-небудзь употай, хутка’ (Бяльк.) да шамаць (гл.) ’рабіць шорах, шастаць’. с. 62

Абша́р ’абшар, прастора’ (БРС, Бяльк., Сцяшк. МГ). Абшар (пшен’ицы) с. 63

Абшарпа́нец ’абадранец’ (Нас., Юрч.), абшарпанік (Гарэц.), абшарпонік (Др.-Падб.), абшарпаць, абшарпаны (Нас., Бяльк.). Гл. шарпаць. с. 63

Абша́рхацца ’знюхацца, сысціся’ (Бяльк.) да шарохацца ’таўчыся, церціся’ (гл.). с. 63

Абшасну́цца ’спатыкнуцца, абарвацца, упасці звысоку’ (Нас., Арх. Бяльк., Юрч., Яруш.) с. 63

Абша́стаць ’абабраць, абакрасці’ (Бяльк., БРС, Касп.), абшастаць ’абрэзаць’ (Сцяц.) да шастаць (гл.). с. 63

Абшва́біць ’абакрасці, абыграць’ (Нас.), с. 63

Абшвы́ргаць ’закідаць (граззю)’ (Нас.). Гл. швыргаць. с. 63

Абшкума́ціць ’ускалмаціць, абарваць, абабраць’ (Бяльк., Гарэц.). Гл. шкумаціць. с. 63

Абшліпа́цца ’запэцкацца ў гразь’ (Бяльк.), с. 63

Абшлы́ндацца ’падрацца, знасіцца ўнізе, у падоле’ (Бяльк.) да шлындаць ’бадзяцца’ (гл.). с. 63

Абшма́льцаваць ’засаліць (адзежу)’ (Шат.) с. 63

Абшмарава́ць ’абцерці’ (Шат.) да шмараваць (гл.) ’пэцкаць, шмараваць’, с. 63

Абшмо́ргаць ’абцерці’ (Шат.) с. 63

Абшмульга́ць ’абдзерці’ (Нас., Бяльк.), абшмульганы ’абадраны’ (Нас.). Гл. шмульгаць. с. 63

Абшны́парыць ’абмацаць, абшукаць’ (Нас., Касп.). Гл. шныпар. с. 63

Абшпа́рыць ’зняць скуру, біць, хвастаць (пра дождж)’ (Нас.). с. 64

Абшулапа́шыць ’аблушчыць, аблузаць’ (Бяльк.) с. 64

Абшурапа́ціцца (гл. шурпаты), абшурпанец, ’абадранец’ (Янк. II), с. 64

Абшусну́цца ’абарвацца, упасці’ (Нас.), с. 64

Абшчале́піць ’абняць моцна, гулліва’ (Юрч. Сін.). с. 64

Абшчапі́ць ’абхапіць рукамі, нарабіць прышчэпак (сад.)’ (Янк. I), абшчэпкі ’абдымкі’ (Яўс.) да шчапіць (гл.). с. 64

Абшчо́тавацца ’зрабіць памылку пры падліках’ (Нас.) с. 64

Абшчэ́пліваць ’абдымаць моцна’ (Нас.Доп.). Гл. абшчапіць. с. 64

Абшывалі́ць ’абабраць, абакрасці, зрабіць хутка справу’, с. 64

Абшэ́ўка ’манжэта’ (БРС, Бір. дыс.) с. 64

Абыго́нь (араць у абыгонь) ’калі ворыва пачынаецца з сярэдзіны загона; калі ворыва робіцца ў сярэдзіне загона’ (Выг. дыс.) с. 64

Абыдзе́ннік ’сувой палатна з нітак ільну, якія былі спрадзеныя за дзень’ (у адпаведнасці з ахвяраваннем цэлых вёсак у час засухі) с. 65

Абы́дзень ’штодня; за дзень, на працягу дня’ (Бяльк., Гарэц., Грыг.) с. 65

Абыйма́ць ’абдымаць’ (Гарэц.), абыйманак ’абдымак’ (Др.-Падб.) с. 65

Абыймо́ ’аб’ём’ (Дуж.-Душ.). Гл. обойма. с. 65

Абыйсці́ся: обыйс’ц’иса ’закруціцца, заблытацца (у лесе, напр.)’ (КСТ) да ісці (гл.). с. 65

Абык ’звычай, звычка’ (Нас.), абыкаць (Нас.) с. 65

Абы́р ’вокліч пры адгоне авечак’ (КСТ), с. 65

Абы́раць ’прывыкнуць да дрэнных абставін’ (БРС), абырацца (КТС), с. 65

Абцо́баны ’абдрыпаны’ (Суднік, вусн. паведамл., полац.) с. 65

Абыто́к ’востраў’ (Др.-Падб.) с. 66

Абыча́йлівы ’з норавам’ (Касп.) (да абычай) ’той, хто прытрымліваецца сваіх звычак’. с. 66

Абыя́кавы да абы (гл.), як (гл.). с. 66

Абэ́лка ’скарга, абвінавачанне’ (полац., Суднік, вусн. паведамл.) с. 66

Абэ́лтус ’ёлупень, аболтус’ (КТС) с. 66

Абэ́лтух ’ёлупень’ (КТС). Гл. абэлтус. с. 66

Абэ́ржа₁ ’прасторная хата, вялізная будоўля’ (Жд., Цыхун, вусн. памедамл., КТС, Арашонкава, нясвіж., вусн. паведамл.) с. 66

Абэ́ржа₂ ’здаровая, мажная кабеціна’ (Жд.) с. 66

Аб’яё́даць, абаёдаць ’есці з прагнасцю’ (Бяльк.) с. 66

Аб’яго́рыць ’ашукаць’ (Бяльк., Юрч. Сін.) с. 66

Абязве́чыць ’знявечыць, скалечыць’ (БРС, Шат., Гарэц., Сцяшк. МГ, Бір. дыс.), абязвечыць (Нас.), об’езвечить (КСТ), абязвечаны (Нас.) с. 66

Абялі́ць ’зняць кару, каб была відаць белая драўніна’ (Шат.). с. 67

Абярну́ць ’паставіць дном угору, паваліць на бок’ (БРС, Касп.), абвярнуцца (Юрч., Касп., КЭС) с. 67

Абярэ́мак ’ахапак’ (БРС, Нас., Арх. ГУ, КТС), об’еремок (КСТ) с. 67

Абясці́ць ’абвясціць’ (Нас.), ’абяцаць’ (Шат.) с. 67

Абятні́ца ’абяцанне, абяцаная рэч’ (Нас.) с. 67

Аб’яхе́рыць, аб’яхерваць ’ашукаць’ (Нас.), аб’яхервацца ’ашуквацца’ с. 67

Абяца́ць, абяцанка, абяцанне; с. 67

Абяча́йка ’край рэшата, крышкі дзежкі, павекі’ (Бір. дыс.), абячаек ’вобад, які ўтварае краі сіта ці века для дзяжы’ (Шат.). Гл. абечак. с. 67

Аб’яшэ́ць ’стаць нахабным’ (Арх. ГУ), с. 67

Ава́д ’авадзень’ (Бір. дыс., Нас., Янк. II), авадзень (БРС, Шат., Бір. дыс., Арх. Бяльк., Касп.), авадзье (Бір. дыс.), говыдьде (Клім.). с. 67

Ава́лак ’прылада, якой прасуюць («качаюць») бялізну’ (Янк.) с. 68

Аванту́ра (БРС, Нас., Бяльк., Касп., Гарэц.), авантурнік, (Бяльк., Касп., КЭС), авантурыць (Бяльк.). с. 68

Аванэ́ля ’малітва па нябожчыку’ (Сцяшк. МГ) с. 68

Ава́т ’сярэдзіна дня, самая гарачыня летам, калі кароў на пашы кусаюць авадні’ (Янук.) с. 69

Аве́чка, авеччы, авечны, авечнік, с. 69

Аві́дзь ’вось жа’ (Бяльк.) да відзець (гл.). с. 69

Аві́н ’будынак для сушкі снапоў’ (ДАБМ, Касп.), авин, аввинь (Лысенка, СПГ) ’тс’, овин ’будоўля для захоўвання і малацьбы снапоў’ (Мат. Смал.), ovin’ ’будынак для сушэння збожжа (паўд.-бел.)’ (Смул.). с. 69

Аво́й, авай ’ай, выражэнне здзіўлення ці абурэння’ (Бяльк.), авэй. (Шат.) с. 70

Аво́нтпіцца ’пудзіцца’ (Нас.), гл. вонтпіцца. с. 70

Аво́сь ’вось’ (Нас., Бяльк.), с. 70

Аво́хці ’гора мне’ (БРС, Янк. БП, Нас., Бяльк., Гарэц.) с. 70

Аву́нь ’вон (вокліч для адгону сабакі)’ (Бяльк.); с. 70

Авур-авур-авур ’падзыўныя словы для авечак’ (Інстр. III), авуль-вуль-вуль ’тс’ (Дразд.). с. 70

Авы́ць ’вокліч для адгону парасят’ (Бяльк., Мядзв.), с. 70

Авясе́ц ’каласоўнік Bromus L’ (Інстр. II) с. 70

Авяру́шкі ’вясеннія апенькі’ (Інстр. II) с. 70

Ага́ ’так’ (Шат., Гарэц., Нас.), агы ’тс’ (КСТ), с. 71

Агада́ць ’здабыць, прыпасці’ (Сцяшк. МГ), ’набыць, купіць, узяць напавер’ (КЭС, лаг.), гл. гадаць. с. 71

Ага́ззю ’нахабна’ (Касп.) да агазны (гл.). с. 71

Ага́зны, агазлівы ’надакучлівы, свавольны’ (Касп.), агазлы (так гавораць пра рэч, якая няўдала зроблена і выгляду не мае) (КЭС, лаг.). с. 71

Ага́знуць ’асіпнуць, ахрыпнуць’ (КСТ). с. 71

Аганя́цца, аганяць хвастом ’адмахвацца (ад авадней, сляпнёў і інш.) (КЭС). Гл. агон. с. 71

Агапа́ць ’скакаць’ (Арх. ГУ) да гоп (гл.). с. 71

Ага́та ’прызба’ (Сцяшк.), ’уцяпленне хаты на зіму’ Сцяшк. МГ), агачыць ’закідаць прызбу’ (Сцяшк.), ’уцяпліць хату на зіму’ (Сцяшк. МГ) да гаць, гаціць (гл.). с. 71

Ага́шнік ’матуз ці вяроўка, якая ўшываецца ў штаны замест гузікаў’ (Інстр. I, Бяльк.). Гл. гашнік. с. 72

Агі́да, агіднуць, агіднік, агідлівы, агідлы, с. 72

Агі́ль ’вокліч для адгону гусей’ (КТС). Сюды ж агыля (агыл’а) (КСТ). Гл. гыля, агынь. с. 72

Агіна́цца ’увільваць’ (БРС), ’гультаяваць, туляцца’ (Некр.) с. 72

Агіра́чваць ’паварочваць назад’ (Сцяшк. МГ). с. 72

Аглаба́ ’жардзіна ў азяродзе’ (КЭС, лаг.), аглабіца, аглабіна ’тс’ (КТС). Гл. аглобля. с. 73

Аглама́жжацца ’пазбавіцца памяці і ўвагі’ (Нас.), агламажжаць ’аглушаць’ (Грыг.), агламажоны. с. 73

Аглама́здаць, агламэздаць ’абварганіць’ (БРС), агламадзіць ’з большага ачасаць’ (КЭС, лаг.). с. 73

Агла́тка ’аладка’ (Сцяшк.), гл. аладка. с. 73

Аглаша́ць ’пераконваць’ (Хрэст. дыял., брасл.) с. 73

Аглашэ́ны ’някемлівы, прыдуркаваты’ (Нас.), с. 73

Агло́бля, аглабня (КТС), аглабіна, аглабец ’верхняя частка драбін’ (Бір. дыс.), с. 73

Аглу́зжацца ’знепрытомнець’ (Нас.), аглуздацца ’апрытомнець, прыйсці ў сябе’ (КТС), аглуздзелы (КТС) да глузд (гл.). с. 73

Аглу́міцца ’адурэць’ (Нас., Касп., Гарэц.), аглумляцца с. 73

Агнё́тка ’мазоль’ (Інстр. II) с. 74

Аго́нь ’агонь, касцёр’ (БРС, Нас., Янк. I, Касп.), агонь ’гарачка’ (Янк. Мат.), огон с. 74

Аго́раны ’з цяжкасцю набыты’ (БРС), агораць ’з цяжкасцю што-небудзь набыць, зрабіць’, агорацца (КТС) с. 74

Аго́ўтацца, агойтацца ’звыкнуць, супакоіцца’ (БРС, Шат., Бір. дыс., Бяльк., Гарэц., Янк. I), ’прыйсці да памяці’ (КЭС, Некр.), ’ачысціцца ад гразі’ (Шат., Касп.). с. 74

Агры́бяць ’вельмі пастарэць’ (Шат.). с. 74

Агры́снік ’кустарнік, агрэст’ с. 75

Агрэ́сца ’многа ўзяць, атрымаць, мець’ (Юрч.), агрэбці, грэбці. с. 75

Агрэ́х ’прапушчаная баразна’ (БРС, Шат., Гарэц., КЭС) с. 75

Агу́дзіць ’асудзіць, абгаварыць, зганіць’ (Нас., Гарэц., Бяльк.), агужываць ’тс’ (Нас.) да гудзіць (гл.). с. 75

Агу́льны, агулам ’супольна’, агул ’гурт’ (Нас., Др.-Падб.), 'круг’ (Яруш.), с. 75

Агулы́м-быза́р ’бязладдзе’ (Арх. Бяльк.). с. 76

Агу́ндыр ’сабака (лаянка), сабачы сын’ (Бяльк.). с. 76

Агу́раць ’надаесці’ (Бір. дыс.), агурэць ’разленавацца, стаць непаваротлівым’ (КЭС, лаг.), агурыцца ’абвыкнувда, апусціцца’ (Бір. дыс., Нас.), агура ’неслух, непаслухмяны’ (Бяльк.), агурань ’грубіян, неслух’, агурства (Нас.), с. 76

Агу́рнік ’Trifolium arvense L.’ (Kic.) с. 77

Агы́нь ’вокліч для адгону гусей’ (Бяльк.), сюды ж агыля: агыл’а (КСТ). Гл. агіль, гыля. с. 77

Ад прасторавае і генетычнае (БРС, Гарэц., Шат.). с. 77

Адама́шка ’шаўковая матэрыя’ (БРС, Нас., Гарэц., Байк.), с. 77

Адара́ць ’засеянае поле ўзараць, каб на гэтым месцы нешта ізноў пасеяць’ (КЭС, лаг.). с. 77

Адаро́бка ’трубка з ліпавай кары для намотвання нітак для сушкі’ (Касп.), ’калі ў нейкай рэчы асяродак выпаражніцца, а бакі стаяць’ (КЭС, КТС). с. 78

Адбаўля́цца ’імкнуцца пазбавіцца каго-небудзь’ (Нас.), адбаўляць ’змяншаць; частаваць’ (Нас., Касп.). Гл. бавіцца. с. 78

Адбі́так (БРС, Гарэц., Др.-Падб.). с. 78

Адбіццё́ ’адлюстраванне’, адбіваць ’абазначаць’ (Яруш.), адбіванне (Гарэц.) с. 78

Адбі́ты ’агароджаны’ (Жд.), адбіць ’адгарадзіць’ (БРС) с. 78

Адбі́цца ’пакрыцца (пра кабылу)’ (Сцяц.), с. 78

Адбо́й₂ ’частка саней’ (Масл.) да біць (гл.). с. 78

Адбо́й₃ ’удар у адказ’ (Шат.). Гл. біць. с. 78

Адбо́рнік ’рубанак для вычаскі фальца’ (Інстр. II) да адбіраць. Гл. браць. с. 78

Адбо́рыш₁ ’мера пры куплі-продажы’ (Інстр. III) с. 78

Адбо́рыш₂ ’пласт сена, што збіваецца граблямі, як кладуць у копы ці на воз’ (Бяльк.) с. 78

Адбры́зак, абрызык ’самае буйное зерне, якое адскоквае пры веянні’ (Бяльк.) с. 78

Адбуксува́ць ’аддубасіць, пабіць’ (Бяльк., Касп.), адбуксырыць (Бяльк.). с. 78

Адбылда́каць ’паспешна адгаварыць, невыразна адказаць’ (Бяльк.) с. 79

Адбы́тніца ’марнатраўніца’ (Кліх), с. 79

Адваву́ліць ’адрэзаць ці адламаць вялікі кавалак хлеба ці чаго іншага’ (КЭС, лаг.) да адкавуліць, кавуліць, кавал (гл.). с. 79

Адва́га ’мужнасць, смеласць (КЭС, Шат., Нас., Касп., Яруш.), с. 79

Адва́л ’паліца (у плузе), плашка пад лемяшом, што адвальвае першы падрэзаны пласт глебы’ (Бяльк.), атвал (ДАБМ, Смулк.) ’тс’ с. 79

Адвало́ка ’аддаленасць, адлегласць’ (Гарэц.), адвалока (zwłoka) (Др.-Падб.). с. 79

Адва́льваць ’адкрываць (ключом), слабець (пра мароз)’ (Шат.) с. 79

Адвара́чнік, атварачнік ’Polygonum bistorta L.’ (Кіс.) с. 79

Адва́рніца, атварніца ’паліца ў плузе’ (ДАБМ) с. 79

Адва́хта ’гаўптвахта’ (Гарэц., Др.-Падб.). с. 79

Адве́нт ’пост перад калядамі’ (Сцяшк. МГ) с. 79

Адве́даць, атведаць ’наведаць, праведаць каго-небудзь, пабыць у каго-небудзь блізкага ці знаёмага з мэтай даведацца пра яго жыццё’ (Янк. I, Юрч.) с. 80

Адве́дкі, атветкі ’наведванне жанчыны, якая нядаўна нарадзіла дзіця’, адведзіны (Янк. I—II), атведкі ’наведванне (хворага, парадзіхі)’ (Юрч., Мядзв.). с. 80

Адві́льваць ’выкручвацца’ (БРС, КЭС), адвільванне ’выкручванне’ (Бяльк.) да віліць (гл.). с. 80

Адвільге́паць ’адрэзаць вялікі кавалак’, адвільгепаны ’адрэзаны (кус)’ (Яўс.) с. 80

Адві́льжэць ’зрабіцца вільготным’ (КЭС, лаг.) с. 80

Адві́нуцца ’адвярнуцца, адысці на кароткі час’ с. 80

Адвіхну́цца ’адкаснуцца’ (Бяльк.). Гл. віхаць. с. 80

Адво́й, атвой ’месца лоўлі рыбы на вуду’ (?) (Сцяшк. МГ), ’паварот ракі’ (?). Гл. вой. с. 80

Адво́ны ’пахілы’ (Касп.), адвонаваты (Касп.), адвона да адхон (гл.), адхоны, адхонаваты. с. 80

Адвячо́рак ’частка дня’ (БРС, Касп., КТС), ’частка дня перад вечарам’ (КЭС). Гл. вечар. с. 80

Адгадзі́ць ’аддзякаваць’ (БРС, Янк. I), адгадзіцца ’тс’ (КЭС, лаг.), адгоджваць ’адплачваць’ (БРС, Янк. I, Янк. БП), адгоджвацца ’тс’ (КЭС, лаг.). с. 80

Адгайдама́шыць ’моцна адлупцаваць’ (Яўс.) с. 80

Адга́каць ’адсячы, прайсці немалую адлегласць, прабыць з нагрузкай працяглы час’ (Янк. II), адгакаць ’прайсці’ (Сцяшк.) да гак (гл.). с. 80

Адганашыць ’нарваць’ (Шат.) да ганошыць (гл.). с. 80

Адга́ніць ’адгадаць’ (Сцяшк., Сцяшк. МГ) да гадаць (гл.). с. 80

Адго́каць ’паскакаць уволю’ (Бяльк.). с. 81

Адго́ны ’маладыя дрэўцы, якія размнажаюцца з пнёў, каранёў’ (Інстр. III) с. 81

Адгы́рквацца ’груба адказваць’ (Шат.). Гл. гыркнуць. с. 81

Аддаду́рыць ’адставіць’ (Сцяц.), аддудурыць ’адтапырыць’ (Яўс.), аддыдурыць ’адставіць дудкаю (хвост)’ (Бяльк.), аддудырыць ’адставіць нязграбна, няўклюдна’ (Юрч. Сін.), аддудыраны ’адтапыраны’ (Янк. II), аттатурыць ’адтапырыць’ (там жа), аттатураны ’адтапыраны’ (там жа). с. 81

Аддратва́ць ’крэпка пабіць (кнутом)’ (Шат.). с. 81

Аддрэ́нчыць ’аддрукаваць’ (Шат.). с. 81

Адду́ла ’адпачынак’ (Нас.), аддуха ’тс’ (КЭС, лаг.) с. 81

А́джа, ад-жа (Гарэц., Бяльк.), с. 81

Аджгі́р (БРС), джгір (БелСЭ) ’Acerina cernua’. с. 81

Аджджві́чыць ’выцвічыць, высцебаць’ (Арх. Бяльк.). с. 81

Аджджуба́сіць ’высцебаць’, гл. аддубасіць (Бяльк.). Гл. таксама аджджвічыць. с. 82

Адза́баль, адзабылі, адзаль ’сапраўды’ (Касп.), адзабль, адзабыл ’праўда (прыслоўе)’ (Карскі, 2—3, 71, 73, віц.), адзабль ’ці праўда’ (Мат. Смал.), с. 82

Адзале́ць ’памерзнуць, загінуць’ (Касп.). Гл. золкі. с. 82

Адзеву́ліць ’здзівіць, абмарочыць, ашукаць’ (Нас.), ададзівуліць с. 82

Адзе́жа (Касп., Шат., Гарэц.), адзежына (Бяльк., Нас., Шат.), адзенне (Бяльк., Нас., Шат., Касп., КСТ). с. 82

Адзё́р₁ ’прыстасаванне, на якім сушаць віку, гарох і г. д.’ (Інстр. II), адз’ор ’від вулея, які ставяць на дрэве’ (Блін., Мяц., Анох.), odzior ’памост, на якім ставяць вулкі-калоды’ (Маш., Сержп.), oz’or ’памост пад вулеем на дрэве, пад якім тырчаць вострыя спіцы, каб мядзведзь не ўзлез’ (КСТ), одра (КСТ) с. 82

Адзё́р₂ (назва хваробы) (БРС, Янк. I, Шат., Сцяшк. МГ) «адзёр — хвароба (скура хворага робіцца чырвонай, як абдзёртая)» (Блінава, Мат. конф. МГПИ) да дзерці (гл.). с. 83

Адзе́цца ’справіць адзежу’, адзетак ’адзежа, вопратка’ (БРС, КЭС), адзетак, с. 83

Адзіне́ц (пра лася, кабана) (БРС, Гарэц., Касп., Інстр. II), ’адзіны сын у сям’і’ (КСТ), с. 83

Адзя́бнуць ’памерці ад старасці, застудзіцца’ (Бяльк.). с. 84

Адкаву́ліць ’адрэзаць вялікі кавалак хлеба’ (Шат.) с. 84

Адкамя́чыць ’крэпка памяць, пабіць каго-небудзь’ (Шат.). Гл. камячыць. с. 84

Адкапсану́ць ’адштурхнуць’ (Янк. II) с. 84

Адкара́скацца ’адчапіцца’, адкарастыцца (КТС, Янк. I), аткараскацца (Яруш.), оттараскатысь (Клім.) да караскацца ’карабкацца, чапляцца’ (гл.). с. 84

Адка́сывацца, адкаснуцца ’пазбаўляцца, адчапіцца, адвязацца, адстаць’ (Юрч.) с. 84

Адкаса́ць ’адвярнуць рукавы’ (гл. закасаць) с. 84

Адка́шнік ’Primula veris L.’ (Кіс.). Да кашаль (гл.). с. 84

Адкі́дзік ’мера напрадзеных нітак’ (Інстр. III) да кідаць (гл.). с. 84

Адкі́нуцца ’адмовіцца’ (Некр.). с. 85

Адкла́дня ’назва жалезнай часткі плуга, якая адвальвае скібу’ (Тарнацкі, Studia), откладыця ’тс’ (Выг. дыс.) с. 85

Адко́ркваць ’адкрыць бутэльку’ (БРС) да корак (гл.). с. 85

Адкулупі́цца ’адчапіцца’ (Бяльк.) да кулупаць, клупаць (гл.). с. 85

Адлапэ́шыць ’адлупцаваць каго-небудзь’ (Яўс.). с. 85

Адлё́т ’лоўкі, смелы’ (Бір. дыс., КТС), адлётны : отлетный (конь) ’выдатны, цудоўны’ (Нас.) с. 85

Адле́ўнік ’гліняны посуд’ (Інстр. I, Касп.), адліўнічак ’гліняны гаршчочак’ (Касп.) да ліць (гл.). с. 85

Адле́ць ’здаўна’ (Гарэц., Др.-Падб.) с. 85

Адлі́віца ’дошка, што прыбіваецца ніжэй шалёўкі, каб вада з шалёўкі не цякла на сцяну’ (КЭС, лаг.) с. 86

Адлі́га (Касп., Нас., КТС, БРС, Гарэц., Мат. AC Грод.), адліг, атліг (Бяльк.), отл’ига (КСТ), адлега ’адліга, аблягчэнне’ (Гарэц., Янк. I, Бір., КТС, Бяльк., Касп., Шат., КЭС), атлега (Мядзв.), одлыга (Клім.). с. 86

Адлі́таваць ’адпаяць’. Гл. літаваць. с. 86

Адлі́ў ’стрэшка ўнізе франтона’ (Інстр. I), отливчики ’пад акном коса прыбітыя дошчачкі для аховы ад атмасферных ападкаў’ (П.С., 141) да ліць (гл.). с. 86

Адлупцава́ць ’адсцягаць пугай ці дубцом’ (КЭС, КТС), адлупсаваць ’тс’ (Касп.) да лупіць, лупцаваць (гл.). с. 86

Адмага́цца 'не згаджацца’ (КЭС, лаг.), адмыгацца ’адмаўляцца’, ’як мага адказвацца’ (Бяльк.) да магчы (гл.). с. 87

Адме́нны ’выдатны, асаблівы’ (БРС, Бяльк.), с. 87

Адме́тны, адметна (БРС, Гарэц., Др.-Падб.) да меціць (гл.). с. 87

Адмо́ўны (Нас., Гарэц., БРС, КТС), с. 87

Адму́лак, атмулак ’частка сахі’ (Смулк.) да муліць (гл.). с. 87

Адмысло́вы ’асобы, спецыяльны’ (КЭС, БРС, Бір. дыс., Др.-Падб.), адумысловец ’спецыяліст’ (Гарэц., Др.-Падб.), адумыслоўнасць ’спецыяльнасць’ (Гарэц.), адумысля ’спецыяльна’ (Др.-Падб.), адмыслова ’добра, прыгожа; асобна’ (Бір. дыс.) с. 87

Адмянці́ць ’крэпка пабіць’ (Шат.). с. 87

Аднаво́р ’сяўба ў адну руку’ (Сцяшк. МГ), ’адзін раз узаранае поле’ (Шат.) с. 87

Адна́дзіць ’адвучыць ад чаго-небудзь дрэннага’ (БРС, Бір. дыс.). Гл. надзіць. с. 87

Аднака́шнік (БРС). Гл. кашнік. с. 87

Аднако́лы ’аднолькавы’ (Касп.). Гл. аднолькавы. с. 88

Адналі́шнік ’аднаасобнік’ (Юрч.) с. 88

Аднару́чка ’мера напрадзеных нітак’ (Нас., Інстр. III) да аднаруч (гл.). с. 88

Аднаста́йны, аднастайна (Нас., Касп., Яруш., БРС), одностайный (Клім.), с. 88

Аднацё́пка ’памылка пры снаванні красён’ (Бяльк.). с. 88

Адні́ны ’німфы ў Свіцязі’ (Мухл.) с. 88

Адно́лькавы (Гарэц., КЭС, Бяльк., КТС, БРС) с. 88

Адны́м лё́там ’хутка, ураз, адным махам’ (Бяльк.) да лётаць (гл.). с. 88

Адо́лець ’асіліць’ (Шат.), адалець ’тс’ (Яруш.), с. 88

Адо́нак ’зроблены з колікаў, палак і галля насціл, на якім складаецца (кідаецца) сена ў стог’ (Янк. Мат., Бір. дыс., ДАБМ, Шат.), ’астаткі збожжавай або сеннай сцірты’ (Нас.), адзёнак ’стог сена’ (Янк. I, ДАБМ, Некр.), адзёлак ’падмосткі пад стог’ (ДАБМ), адонішча ’падстожка’ (Арх. Бяльк.) да дно (гл.). с. 89

Адпаве́дны ’адпаведны, адказны’, адпавядаць ’адказваць’, адпавядальны, с. 89

Адпа́каць ’справіць пахаванне нябожчыка’ (Нас.). Гл. пакаць. с. 89

Адпасці́ць ’адкарміць’ (Шат.) да пост (гл.). с. 89

Адпачасава́ць ’адхвастаць’ (Шат.) с. 89

Адпераза́ць ’зняць пояс’ (Гарэц., Касп.), аперазаць ’пабіць’ (Касп.), адпяразаць ’зняць пояс’ (Касп.). Гл. перазаць. с. 89

Адпе́рыць ’крэпка пабіць паленам’ (Шат.), атперыць ’адлупцаваць, пабіць’ (Янк. Мат.) с. 89

Адпе́таваць ’пабіць’ (Бяльк.), атпіетуваць ’цяжка працаваць’ (Лыс. СПГ). Гл. петаваць. с. 89

Адпіна́ць ’адгарожваць, адвязваць’ (БРС, Гарэц.), адпінацца ’адмаўляцца’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., Касп.) да пяць (гл.). с. 89

Адпіра́ць ’занесці або завесіць што-небудзь’ (Шат.), гл. перці. с. 89

Адпіргну́ць ’адштурхнуць’ (Шат.). с. 89

Адплікну́ць ’адшпіліць, выпрагчы каня’ (Янк. I), с. 89

Адпо́ўшчыць ’надаваць аплявух’ (Шат.). с. 90

Адпра́ва ’царкоўная служба’ (Касп., Нас.) да правіць (гл.). с. 90

Адпра́ніць ’крэпка пабіць’ (Шат.), гл. прануць ’кінуць’. с. 90

Адпра́жыць ’пабіць, аддубасіць’ (Бяльк.) да пражыць (гл.). Гл. адпраніць. с. 90

Адпрата́ць ’пабіць, адлупцаваць’ (Нас., Юрч.) да пратаць (гл.). с. 90

Адпрыччы́ць ’адвучыць ад дому каго’ (Шат.). Гл. адпрэчыць. с. 90

Адпрэ́чыць ’прагнаць’ (КЭС), атпрэчыць (Янк. Мат.). с. 90

Адпэ́ндзіць ’выправадзіць’ (Шат.) с. 90

Адпушы́ць ’вылаяць, аблаяць’ (Юрч.). Гл. пушыць, пух. с. 90

Адпя́трыць ’адсохнуць’, гл. пятры ’цапкі, столь у асеці з жэрдак, на якую кладуцца снапы для сушкі’ (Бяльк.). с. 90

Адрабля́ць, адробліваць ’адчараваць, зняць чары’ (Нас., Інстр. III) да рабіць (гл.). с. 90

Адрантве́лы ’адубелы’ (Нас.), адрантаваць (Нас., Касп., КЭС) с. 90

Адру́знуць, адрузлы (БРС). Гл. друзнуць. с. 90

Адры́на ’будынак для сена, саломы, хлеў’ (Арх. ГУ, Янк. I), ’халодная пабудова, у якой захоўваюцца вазы, сані, сельскагаспадарчы інвентар’ (Янк. Мат., Сцяшк., Сцяшк. МГ), адрынь (Федар. VI), адрынец (Нас.), с. 90

Адсача́ць ’адстаць (пра кару дрэў вясной)’ (Юрч.), адсычэць ’тс (калі вясной пад карой на дрэве з’яўляецца сок і лёгка адстае кара ад дрэва)’ (КЭС) да сок (гл.). с. 91

Адсачы́цца ’адрадзіцца’ (КЭС) с. 91

Адсіка́цца ’на слушную заўвагу даваць грубы адказ’ (КЭС). Гл. сікацца. с. 91

Адскё́п ’раскол’ (Нас., Гарэц.), адскяпіць ’адкалоць’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.), адкеп (Др.-Падб.). Гл. скепаць. с. 91

Адско́ка ’адлегласць’ (Касп., Нас., Гарэц.). Гл. скок, скочыць. с. 91

Адстрапалі́ць ’зрабіць якую-небудзь рэч’ (Яўс.) да страпаліць (гл.). с. 91

Адсука́цца ’адкасацца, пазбавіцца’ (Юрч.) да сукаць ’плясці, звязваць’ (гл.). с. 91

Адсцяба́ць ’пабіць, высцебаць’ (Касп.). Гл. сцябаць. с. 91

Адсу́ха ’злосная істота’ (Інстр. II). Гл. сухі ’нячыстая сіла, якая пасылае сухоты’. с. 91

Адтараба́ніць ’адцягнуць, адвезці’ (Касп., Шат.). Гл. тарабаніць. с. 91

Адтапы́рыць (губу) (КТС), адтапырыць ’адставіць убок’ (КЭС). Гл. тапырыць. с. 91

Адтату́ркнуць ’вытаркаць, вьшучвацца’ (КЭС). с. 91

Адтачы́цца ’адкарміцца, паправіцца’ (Яўс.). с. 91

Адтрыву́шыць ’набіць’ (Юрч.) да трыбушыць ’калаціць, трэсці’ (Міхневіч, БЛ, 1973, 3, 60). с. 91

Адту́ліна (КТС, БРС), адтуліць ’адкрыць’ — адтуліна ’дзірка’. Гл. туліць. с. 91

Адува́нчык ’Leontodon taraxacum’ (Кіс., Бейл.) да дуць (гл.). с. 91

Адука́цыя (Нас., Яруш., БРС, Гарэц.), адукаваны (Нас., БРС, Гарэц.), адукаванне (Нас.), едукацыя (Шпіл.), адукаваць (Шат.), едукаватьсь (Шпіл.) с. 92

Аду́лаваты ’сутулаваты, азызлы’ (Нас.). с. 92

Адутлава́тасць (БРС), адулават (Гарэц.), адулаваты ’азызлы’ (Бяльк., Касп.), с. 92

Адха́кацца ’аддыхацца’ (Юрч.) с. 92

Адха́яць, адхаіць ’прывесці да прытомнасці, выратаваць’ (Шат., Бір., Нас., Бяльк.), отхайець (КСТ), адхаіць ’паздаравець’ (Яўс.), адхаіваць ’ачышчаць ад гразі’ (БРС) да хаіць (гл.). с. 92

Адхва́стаць ’адсцябаць, крэпка ўдарыцца’ (Шат., Юрч. Сін.). Гл. хвастаць. с. 92

Адхіна́ць ’адхіляць’ (Шат., Нас., БРС, Гарэц.), адхінуцца ’адхіліцца, адвярнуцца’ (Гарэц., Касп., Нас., Мядзв.), ’адлучыцца’ (Бір. дыс., КЭС), атхінуць ’адхіліць’ (Яруш.). Гл. абхінуць і адхіснуць. с. 92

Адхісну́цца (БРС) ’адрачыся’ (Гарэц., Бяльк.), ’адхіліцца’ (Шат.) да хістаць (гл.). с. 92

Адхла́н ’прахалода, адпачынак’ (Нас.), атхлань ’палёгка’ (Яруш.), адхланне ’спакой, адпачынак’ (Янк. II). с. 92

Адхла́нь ’бездань’ (Сцяшк. МГ, Федар. 1) с. 92

Адхлу́п ’адпачынак, перадышка’, адхлупіць ’зрабіцца лягчэй’ (Яўс.). с. 92

Адхлы́н ’адпачынак, перадышка’ (Юрч. Сін., Яўс.), с. 92

Ахляпе́сціць (атхляпесціць) ’адчыніць дзверы, вокны (неадабральна)’ (Янк. Мат.). Гукапераймальнае (хляп!). с. 93

Адхо́н (БРС, Гарэц., Яруш.), адхоны ’пахілы, косы’ (Нас., Юрч., Гарэц., Яруш.), адхонавасты ’пакаты, спадзісты’ (Касп.), адхонаваты ’пакаты’ (Касп., Яруш.). Гл. хінуць. с. 93

Адху́каць ’сагрэць дыханнем’ (Шат., Гарэц.), адхукнуцца ’аддыхацца’ (Касп.). с. 93

Адху́таць ’адкрыць’ (Касп.). Гл. хутаць. с. 93

Адца́цкаць ’апрацаваць рэч па-мастацку’ (КЭС, лаг.). Гл. цацка. с. 93

Адцы́ркаць ’падаіць’ (Нас., Бяльк.). Гл. цыркаць. с. 93

Адцы́тнік ’Sedum acre L.’ (Кіс., Інстр. II, Крывіч) с. 93

Адця́гнены ’абстрактны’ (БРС). с. 93

Адця́ць ’адсячы’ (Касп., Нас., Бяльк.), адцінаць (Нас., БРС, Гарэц.). Гл. цяць. с. 93

Адча́йвацца (БРС), адчаіць (Нас.), адчай ’пакута’ (Гарэц., Інстр. III, Касп.). с. 93

Адчапі́цца ’адстаць, адысці’ (КЭС, лаг.). Гл. чапляць. с. 93

Адчуба́сіць ’аддубасіць’ (Шат.). с. 93

Адчуплава́ць ’адсцябаць пугай, бізуном, дубцом’ (КЭС, лаг.). с. 94

Адчура́цца ’адрачыся’ (КЭС, лаг.) да чур (гл.). с. 94

Адчу́хаць ’адчуліць, ажывіць’ (Нас., Бяльк.). Гл. чухаць. с. 94

Адчупрыжыць ’выставіць (напаказ)’ (Касп.). с. 94

Адчыкры́жыць ’адрэзаць, адсячы’ (Бяльк.). Гл. чыкрыжыць. с. 94

Адчыні́ць ’адкрыць’ (Нас., КТС, БРС), адчыняць ’расчыняць (дзверы, вокны)’ (Нас). Гл. чыніць. с. 94

Адчэпна́я ’вымушаны выкуп’ (КЭС, лаг.). Гл. адчапіцца. с. 94

Адшаба́саваць ’адсвяткаваць шабас’ (Нас.), адшабысыць ’адсвяткаваць (пра яўрэяў)’, ’адлупцаваць’ (Бяльк.). Гл. шабасаваць. с. 94

Адша́стаць ’хутка адрэзаць’ (Касп.). Гл. абшастаць і шастаць. с. 94

Адштапава́ць ’пакалаціць, пабіць’ (Шат.). Да штапаваць. с. 94

Адшчы́кнуць ’адарваць плод’ (Шат., Касп., Нас.). Гл. шчыкаць. с. 94

Ады́лі ’а далей’ (Нас.), ’але’ (Гарэц.), адлі ’нарэшце’ (Нас.) да а-далі. Гл. далі. с. 94

Ады́стар ’сапраўдны’ (адыстар бацька) (Нас., БРС, Кольб., Бір. дыс., Гарэц.), азістар ’тс’ (палес., Вярэніч, вусн. паведамл.), адыхтар ’тс’ (Шат.). с. 94

Ад’я́да ’надаедлівы’ (Сцяц., зэльв.) да ад’есць. с. 95

А́ер ’Acorus L.’ (Кіс., БРС), аір ’Carex L. асака’ (Інстр. II, Бяльк., Касп.), айір (Янк. Мат.), аг’ер (Сцяшк.). с. 95

Ажагі́ ’зборная, агульная назва ўсіх прылад, неабходных пры печы (вілкі, качарга, чапяла і інш.)’, ожаг (Бір. дыс.). Гл. вожаг. с. 95

Ажажу́рыць ’выпіць многа вады’ (Юрч.) с. 95

А́жба ’аж-бы, здаецца, пэўна’ (Арх. Бяльк.) да аж-ба (гл.). с. 95

Аж во́ ’раптам’ (Бяльк.). Гл. аж і во. с. 95

А́жгур ’Асегіпа cernua’ (Інстр. II, Жук., 381), гл. аджгір. с. 95

Ажна́ ’нават, так што’ (Бяльк.), ажно (БРС, Гарэц., Нас., КЭС, Бяльк., Мал.) с. 95

А жу́ля, а жу́ля ’вокліч пры адгоне гусей’ (Інстр. III). с. 95

Ажы́на ’Rubus fruticosus’ (Бяльк., БРС, Гарэц.), ажыннік, ажэўнік (Kic.) ’Rubus nessensis W. Hall’ (гл. ажэўнік), ажына ’Rubus nessensis W. Hall, Rubus caesius L.’ (Kic.). с. 96

Ажырга́ць ’асядлаць (каня)’ (Сцяшк. МГ), абжаргаць ’абняць нагамі’ (Карскі, Мат. Ковенск.), ажыргнуць ’пераступіць праз што-небудзь’ (КЭС, лаг.). с. 96

Ажэ́ўнік ’Comarum palustre L.’ (Kic.) с. 96

Аза́ж ’няўжо’ (Бяльк., Гарэц.) да а-за-ж (гл.). с. 96

Азале́ць ’змерзнуць, акалець’ (Янк. Мат., Kaсп., КЭС) да золкі (гл.). Гл. таксама адзалець. с. 96

Аза́рд ’запал’ (Бяльк.), азарт ’тс’ (БРС). с. 96

Аза́сь ’вокліч для адгону сабак’ (Гарэц.). Гл. зась. с. 96

Азгле́ць ’азябнуць, адубець’ (БРС). с. 96

Азгры́вы (Шат.). Гл. вазгра і аскарак. с. 96

Аздабні́чка ’дзяўчына, якая доўга прыхарошваецца перад люстэркам’ (КЭС, лаг.). Гл. аздоба. с. 96

Аздзівя́ліць ’азадачыць, ударыць, стукнуць, выпіць’ (Нас.). с. 97

Азе́л ’марока’, азеліваць ’марочыць’ (Бяльк.), азяляць ’марочыць, спакушаць’ (Нас.), азяліцца ’адурэць, як выпіўшы зелля’ (Арх. Бяльк., Нас.), азяленне ’ап’яненне’ (Гарэц.), азяліць ’затлуміць, ап’яніць’ (Яўс.), азяліцца зелле (Гарэц.). с. 97

Азіля́ць ’марочыць, ачмураць’ (Бяльк.). Гл. азел. с. 97

А́зірк ’позірк, погляд’ (Бяльк.), азіркам ’аглядаючыся’ (Бяльк.). Гл. зыркаць. с. 97

Азла́шчы ’асабліва, тым больш’ (Арх. Бяльк., Гарэц.) с. 97

Азна́йміць (Др.-Падб., Яруш.), азнаймавацца. (Нас.), азнайменне (Нас.), с. 97

Азно́б (БРС), азноба ’балячка, прастуда, азноб, зайздрасць’ (Нас.). Гл. знабіць. с. 97

Азо́рнік ’нахабны, шалапут’ (Нас.), азарнок (Сержп.), азарны (Касп., Нас.) с. 97

Азукува́ты ’спрытны, жвавы’ (Бяльк.), азука ’спрытны’ (Нас.), хлапец-азука (Нас., Гарэц.) да зух, зухасць (гл.). с. 97

Азы́знуць ’азябнуць’ (Гарэц.), азызлы ’халодны’ (КТС), озызать ’азябнуць’ (Мат. Смал.). с. 97

Азыза́ць (БРС, Бір., Касп., Шат.), азызнуць (КЭС), азызлы ’апухлы’ (Шат., КЭС), азызнівець ’апухнуць’ (Бір. дыс.) с. 97

Азы́раць ’надакучыць’ (Бір.). с. 98

Азязю́ліны ’асалавелы’ (Бяльк.), азязюліцца да зязюля. с. 98

Азяро́д ’прыстасаванне для сушкі снапоў’ (БРС, Янк. I, Гарэц., Шн. смол., Шат., Касп.), азярот (Бір. дыс.), азяроды (КЭС); азярэдзіць ’утыкаць снапы ў прасла для сушкі’ (БРС, Шат., КЭС); азярэдзіна ’жэрдка ў азяродзе, высокая нязграбная жывёліна’ (Янк. I). с. 98

Азяры́на ’шырокае і глыбокае месца на рацэ’ (Янк. Мат.). Гл. возера. с. 98

Ай ’ці’ (Нас., Бяльк., Гарэц.) да аль. Гл. алі. с. 98

Аін ’сцізорык’ (Інстр. I, Касп.). с. 98

Айце́ц царк. (БРС, Гарэц.), ’родны бацька’ (Сцяшк. МГ), с. 98

Айчы́м (БРС, Мат. AC грод., Сцяшк. МГ). Гл. айцец. с. 98

Айчы́на (БРС, Гарэц.), айчызна (Яруш.). с. 98

Акаві́та (БРС), акавітка (Гарэц., Нас.), akawiteczka (Кольб.). с. 98

Акаё́ман ’верхалаз’ (Бяльк.). с. 99

Акажане́ць ’зачарствець’, акажанелы ’раўнадушны, чэрствы, абыякавы’ (Яўс.). Гл. кажанець. с. 99

Акалава́цець ’змерзці, адубець’ (Сцяшк. МГ) да калаваць (гл.). с. 99

Акале́ць ’моцна змерзнуць, памерці’ (БРС, Янк. Мат., Гарэц., Касп.), акалелы. Гл. калець. с. 99

Акало́т ’жытнія снапы, з якіх выбіты зярняты’ (КЭС, КТС, Некр.) да калаціць (гл.). с. 99

Аканаваць ’абяцаць, намеціць (= мець намер)’ (Касп.), с. 99

Акано́м (БРС, Гарэц., Касп., Нас.). с. 100

Акапа́цца ’разбагацець’, акапаны ’заможны’, акапваць ’аказваць матэрыяльную дапамогу’ (Яўс., КТС) с. 100

Ака́рак ’задняя частка галавы’ (Інстр. I, Касп.). Гл. карак. с. 100

Акара́скацца ’справіцца з якімі-небудзь справамі, працай’ (Янк. Мат.). с. 100

Акарэ́лы ’брудны, неахайны’ (Сцяшк. МГ). с. 100

Ака́сываць ’мець перавагу ў чым-небудзь, над кім-небудзь’ (Нас.), акаснуць ’падужаць’ (Бяльк.). с. 100

Акачу́рыцца ’памерці, здохнуць’ (Нас., Бяльк., Касп.). Гл. качурыцца. с. 100

Ака́шыцца ’размясціцца, прыстроіцца’ (Нас., Бяльк.). Гл. кошаваць. с. 100

Акані́ца (БРС) , акеніца (Нас., Касп.), акельніца, акерніца (Касп.), гл. акно. с. 100

Акі́даць ’пакідаць у забыцці’ (Нас.), акідацца ’зняважаць, нападаць’ (Нас.) да кідаць (гл.). с. 101

Акі́дацца ’апрануцца’ (Жд ), с. 101

Акі́лзаць ’закілзаць’ (КЭС, КТС) с. 101

Акно́₁ (БРС, Касп.), вакно (Нас.), акно ’акно, вока’ (Дабр.), с. 101

Акно́₂ ’глыбокае месца ў балотных крыніцах, азёрах’ (КЭС), окна сольныя ’салёныя азёры’ (Гарб.), вокнішча ’небяспечнае месца ў возеры ці рацэ, што зацягвае ў глыбіню’ (Нас.). с. 101

Акно́раз ’кабан-самец’ (Касп.). Гл. кнораз. с. 101

Ако́пак ’месца, дзе стаяла капа сена’ (КЭС, лаг.) да капа (гл.). с. 102

Ако́рак ’костка з абрэзанага свінога кумпяка’ (Сцяшк. МГ) с. 102

Ако́т ’валаскі з каласкоў збожжавых культур’ (Шат.). Гл. акоцце. с. 102

Ако́та ’вокліч для адгону катоў’ (Дразд.), а к’от (КТС), акыц’ (там жа) с. 102

Ако́цце ’восці з каласоў ячменю’ (Шчарб.), гл. акот. Да коткі (гл.). с. 102

Акраво́к ’абрэзак’ (Бяльк., БРС, Гарэц., Касп., Шат.), акравак ’абрэзак ад сукна’ (Некр.), окравок ’парваная палоска лыка’ (Нік.), акраўка ’абрэзак’ (Янк. I), акрайіц (КЭС), акравень (Касп.), окравок (КТС) да краіць (гл.). с. 102

Акрамо́сак ’шматок крамнай матэрыі’ (Бяльк.), ’шмат, абрэзак’ (Касп.), акрамоссе (Касп.), акрамёскі (КЭС, Багд.) да крамсаць (гл.). с. 102

Акрамя́ ’апрача’ (Касп.), акром ’тс’ (Нас.) с. 102

Акро́мак ’луста хлеба’ (Касп.) да кром (гл.). с. 103

Акро́пна ’жудасна’ (Бяльк., Гарэц.), акропнасць (Касп.), акропны ’моцны, жудасны’ (Нас.) с. 103

Акру́таць ’даглядаць жывёлу’ (Інстр. III). с. 103

Акрыя́ць ’аджыць, паправіцца’, оклыгать ’тс’ (Нік.), акрыяты ’тс’ (Клім.), с. 103

Аксамі́т, ст.-бел. аксамитъ (1486) (Нас. гіст.), аксамитка ’галаўны ўбор нарачонай’ (Касп.), аксаміткі ’Tagetes’ (БРС, БелСЭ), аксамітка ’Amaranthus’ (Kic., БелСЭ), аксамит (Дабр.), с. 103

Аксны́ ’восці ячменю’ (Мат. Гродз., Сцяшк. МГ). с. 103

Акто́р, акторка, акцёр, актрыса (БРС). с. 103

Аку́бкі ’сыраежкі, Russula rubra Fr.’ (Касп.) да кубак (гл.). с. 104

Аку́дны ’здзеклівы’ (Крывіч, VI, 1923) с. 104

Акуля́ры (БРС, Гарэц., Нас., Касп., Шат.). с. 104

Акуля́цца ’аддаляцца, уцякаць’ (Нас.), акуляць ’цурацца, адцурацца’ (Нас.) да куляць (гл.), с. 104

Акуну́цца ’нечага шмат набыць, разбагацець’ (КЭС, лаг.) с. 104

Акура́лі окурал’і ’шары’ (КСТ) да акуляры (гл.). с. 104

Акура́т (БРС, Бір. дыс., Касп., Шат., Нас.) с. 104

Акушэ́нец ’махляр’ (Касп.) да ашуканец. Гл. ашукаць. с. 104

Акцы́з (Нас.), акцызнік (БРС, Шат., Нас.) с. 105

А́кцыя ’прыгода’ (Нас., Байк.), с. 105

Акшу́ль ’вокліч для адгону жарабят’ (Інстр. III) с. 105

Акы́з ’вокліч для адгону коз’ (Грыг.), акызя ’тс’ (КЭС, лаг.). с. 105

Акы́ч ’вокліч для адгону курэй’ (Дразд.), акыч(а) ’вокліч для адгону авечак’ (Дразд., Сцяшк., Арх. Бяльк.), а к’іч ’тс’ (КСТ). Гл. акыз і акыш. с. 105

Акы́ш ’вокліч для адгону птушак’ (Бяльк., БРС), акыша ’адганяць курэй’ (КТС). Гл. кыш. с. 105

Акэ́шкаць ’ачысціць’ (Шат.), с. 105

Ала́дка (БРС, Інстр. I, Гарэц., Касп., КТС, Вешт.), аладчынка ’дзежачка, у якой рашчыняюць цеста на аладкі’ (Янк. I). с. 105

Але́, алі ’але, так, толькі’ (Нас., Бяльк.) (гл. алі), с. 105

Але́й ’масла з льнянога або канаплянага семя, сланечніку’, алейнік ’той, хто алей рабіў, хто прадаваў алей’ (Янк. I), алейніца ’тс’ (Нас.), алейнік ’той, хто рабіў алей з канаплянага семя’ (Нас.), алейніца ’гліняны посуд, у якім трымаюць поснае масла’ (Інстр. I, Нас.), алейня ’завод, які выпрацоўвае алей’ (Янк. I, БРС, Нас., Касп.), алеены ’намаслены’ (Нас.), с. 105

Алё́с ’алешнік, балота, пакрытае густым алешнікам і лазой, мокрае месца’ (Бяльк., БРС, Гарэц., Касп., Маш., ДАБМ), альса ’балотная сенажаць часам з альхой’ (Касп.), с. 106

Але́сіца ’лухта, глупства’ (Нас.), алесіць ’гаварыць прывабна, гаварыць лухту’ (Нас.) с. 106

Але́шнік (Янк. Мат., Гарэц., Касп., Шат.), алешына (Касп., Шат., Маш., Кіс.), алешчына ’вольха’ (Янк. I), алешша (Бяльк.), альшана ’алешнік, альхоўнік’ (Сцяц.), альшына ’вольха клейкая’ (Кіс.) да вольха (гл.). с. 107

Алі́ва ’аліўкавае дрэва’ (БРС), ’масла з льнянога семя’ (Мат. Гродз., Сцяшк., Нас., Шат., Касп.), с. 107

Алі́вэс ’альяс’ (Касп.). Гл. альяс. с. 107

Аллі́ца ’лужок на краю сядзібы’ (Касп.). с. 107

Ало́вак (БРС, Нас., Касп.), алавок (Др.-Падб., Гарэц.) с. 107

Ало́мка ’вялікая суконная хустка’ (ДАБМ) с. 107

А́льба ’белая кашуля ксяндза’ (Нас.), с. 107

А́льбо́ (БРС, Мал., Гарэц., Нас., Шат., Мядзв.), альба (Касп.) с. 107

Альняні́на ’льняное палатно’ (Касп., Гарэц.) с. 107

Альта́нка (БРС, Гарэц., Нас.), альтана ’гара, мезанін, балкон’ (Нас.) с. 107

Алья́с (БРС), альясавы, аліос ’тс’ (Нас.), с. 108

Алю́дзець ’вырасці, зрабіцца больш развітым’ (Шат.). с. 108

Алю́каць ’зрабіць каго-небудзь маркотным’ (Нас.), алюканы ’частай лаянкай даведзены да маркотнага стану’ (Нас.). с. 108

Алю́н ’галун’ (Нас., Касп., Гарэц.) с. 108

Аляго́рыя, алягорыка ’мудраванне’ (Нас.), алягорык ’выдумшчык, фантазёр, чалавек, які гаворыць незразумела’ (Нас.) да алегорыя (гл.). с. 108

Алякну́цца ’напалохацца’ (Нас.), алякнуць ’напалохаць’ (Нас.). Гл. лякацца. с. 108

Аля́пка ’вадзяны верабей’ Cinculus cinclus’ (Інстр. II, БелСЭ). с. 108

Ама́ль, амаль што (Касп.), оммаль ’мала’ (Бір. дыс.) да мала (гл.). с. 108

Амале́ласць ’апатыя’ (Яруш.) с. 108

Ама́мліваць ’маніць, прывабліваць’ (Нас.), амамлівацца ’захапляцца ліслівым падманам’ (Нас.). с. 109

Ама́на ’падман, прываба’ (Нас.), аманіць ’падманіць’ (Нас.), с. 109

Амарко́ціць ’засмуціць’ (Нас.), амаркочаны ’засмучаны’ (Нас.). Гл. маркота. с. 109

Амаро́ка ’зацямненне’ (КЭС) да морак (гл.). с. 109

Амарату́ра ’пенсія’ (Сцяц.) с. 109

Амахну́ць ’хутка падмануць’ (Нас.), амахнуцца ’хутка памыліцца’ (Нас.). Гл. абмахнуць. с. 109

Амба́р ’месца, дзе захоўваюць збожжа’ (Інстр., Сцяшк., Бяльк., Тарнацкі, Studia), с. 109

Амбара́с ’непакой’ (Др.-Падб., БРС, Гарэц., Бяльк., Нас., Касп., Нас. Сб. посл., Map. дыс.), амбарасіцца ’непакоіцца’ (Касп.), амбарасна ’непакойна’ (Касп.), с. 109

Амбі́цыя ’гордасць’ (БРС, Нас., Гарэц.), амбіт ’ганарлівец’ (Гарэц., Нас.), амбітны (Др.-Падб., Нас.) с. 109

Амбо́н (Гарэц., Нас., Шат.), амбона (Байк., Нас., Др.-Падб.), амбонія (Яруш.), с. 109

Аме́жнік ’Oenathe L.’ (БРС, Кіс., БелСЭ). с. 109

Аме́ла ’Viscum album’ (БРС, Сцяшк., Кіс., БелСЭ), амяла ’Festuca orientalis’ (Кіс., Інстр., Шат.), ’Роа trivialis* (Кіс.), омела (КСТ), с. 109

Аме́цце (БРС), амеці ’аўсяная мякіна, дробныя кускі саломы, асцё’ (Янк., Шат., Некр., Булг., Смул.), амёты, амеціны. ’тс’ (Выг. Дыс.), с. 110

Амі́н (БРС, Гарэц., Шат., Касп.), с. 110

Амо́віцца ’памыліцца ў маўленні’ (Нас.), амоўна ’асуджэнне, памылка ў маўленні’ (Нас.). с. 110

Ампэ́т ’імпэт, сіла’ (Бяльк., Касп.), ампэтым ’запужваннем, сілай’ с. 110

Аму́рдзаны ’замурзаны, запэцканы’ (Бяльк.). Гл. Мурзаць. с. 110

Амша́лы ’пакрыты мохам’ (БРС, КТС), амшанік ’будынак, куды ставяць вуллі з пчоламі на зіму’ (Мат. Гродз., Інстр. I), амшэннік ’будынак, праканапачаны мохам’ (Касп.), амшара ’імшара’ (Гарэц., Др.-Падб., БРС, Бяльк., Касп., Нас., КТС, Яруш.), амшарына ’тс’ (Шат., Касп.), амшыць ’перакладаць мохам’ (Нас., Касп.), амшэнь ’пограб з надрубленым верхам’ (Бяльк.), омшарник (Мат. Смал.) да мох (гл.). с. 110

Амы́лівацца ’часта памыляцца’ (Нас.), омылити (1583) (Нас., гіст.), омыляти ся (1583) (Нас. гіст.), амылка ’памылка’ (Нас.), омылка (1634) (Нас. гіст.), амыльны ’памылковы’ (Нас.) с. 110

Амя́га ’стомленасць’ (Бяльк., Гарэц., Нас., Касп.), амягнуць ’стаміцца’ (Бяльк., Гарэц., Шат.), амяглы ’стомлены’ (Нас., КТС), с. 111

Анагды́сь, ана́дысь, анагдай, анодысь, анада́сь,ано́гды, анадо́е ’пазаўчора, гэтымі днямі’ (Яруш., Шпіл., Касп., Жд., Бяльк.). с. 111

Анге́льскі ’англійскі’ (КТС), с. 112

Анге́рка ’верхняе адзенне’, ’верхняе доўгае жаночае адзенне з даматканага сукна’ (Касп.), ’жаночая кароткая вопратка з саматканага сукна’ (Жд.), ’кароткая адзежына на ваце’ (Бяльк.), ’вопратка’ (Бесар.); ангерка, інгерка ’жаночае паліто з купленага сукна’ (з XIX ст.) (Малчанава, Мат. Культ., 158). с. 112

Англі́йскі, аглійскі (Англія — Аглій-а) (Фасмер, 1, 78). с. 112

Анго́рскі ў выразах ангорская кошка, ангорскі трус, ангорская каза; анго́ры ’ангорскія трусы’ (Сцяшк. МГ). с. 112

Андава́ць (Жд.), анда́ць (Арх. Бяльк.). с. 112

Андзе́я ’нудная прамова’ (Мядзв.), с. 113

Андрамо́ны ’рыззё, рызманы’ (Нас.), андрымоніць (КТС), адрамоны (Нас.). с. 113

А́ндрус ’брат’ (арг.—маг., слуц., Рам. 9, 21). с. 113

Андры́на (Янк. I; ДАБМ карта 236, галоўным чынам на поўдзень ад Мінска) з адрына (устаўное н). с. 113

Андрэ́йка, андрэй, андручок, андрэйка-калода, андрэйка-канарэйка, андрэйка-купарэйка, андрэйка-лябёдка і інш. ’божая кароўка, Cocinella septempunctata’ (Шаталава, Веснік БДУ, 1970, 3, 65). с. 113

Андуля́цыя ’завіўка’ (Сцяц., Сцяшк., Чэрнякевіч, Веснік БДУ, 1971, 3, 75), с. 114

Андына́рыя ’пачасавая плата за працу прадуктамі’ (БРС, Мядзв.), андынара ’тс’ (Жд., Сцяшк.), ондынарія, ондынарійный ’звычайны’, ’атрымліваемы ў якасці андынарыі’ (Нас.). с. 114

Анё́, анё́ж, аня́ж, аняго́, аняго́ж, аняго́ні, аняго́жчы, ’няўжо, хіба’ (Касп., Бялык.). с. 114

Аніга́дкі ’хоць бы што’ (Map. дыс.) с. 115

Ані́кават ’дурнаваты, прыдуркаваты’ (Нас., Гарэц.). с. 115

Ані́с ’Pimpinella anisum; Anisum Gaertn’., аныш, ганыш (Кіс.), га́нус, гэ́нус (Касп.), га́нуш, га́нусовый, ганусовка (Нас.). с. 115

Ано́да ’эфір, які п`юць замест гарэлкі’ (гродз., А. П. Цыхун, пісьм. Паведамл.). с. 115

Анталя́жы, антуля́жы, антыляжы, ’карункі’ (КТС, Шат., Сцяц., Жд., Інстр. I), анталяжыны, анталяжыкі (КТС) с. 116

Анто́наўка ’гатунак яблык’, с. 116

Анты́хрыст ’супраціўнік Хрыста>бязбожнік>неміласэрны’; анціхрыст (Нас.), анчихрыст (Рам; Карскі 1, 363); с. 116

Антэцэ́сар ’папярэднік’ (Нас.) с. 116

А́нцік ’прыгожая дзяўчына, прыгожы хлопец’ (Бяльк.). с. 117

Анціліге́нт ’інтэлігент’ (Kaсп., КТС), с. 117

Анцімо́нія ’доўгая пустая гутарка’ (Бяльк.). с. 117

Анці́пка₁ ’нячыстая сіла’ (Рам. 8, 284). с. 117

Анці́пка₂ ’роў, яр, яма’ (Рам., 9, 10). с. 118

Анцію́д(а) ’непаседа, благі чалавек’ (Касп.). с. 118

Анчу́тка ’д`ябал’ (Мядзв.). с. 118

Анэ́ма ’клісцір’, (пераносна) ’пакаранне розгамі’ (Нас.). с. 118

Анялі́сты ’евангеліст’ (Мал.). с. 118

Апаве́даць ’паведаміць’ (Гарэц., Жд.). с. 118

Апавяда́нне (літар. тэрмін). с. 119

Апавяда́чы, павяда́чы ’расказчык' (Гарэц.). с. 119

Апа́д ’яблыкі і іншая садавіна, якая сама апала’, ападкі, апа́дак ’тс’, ’дождж, снег і інш.’. с. 119

Апазо́рваць ’насміхацца’ (Сцяшк.), с. 119

Апала́нт, пала́нт ’гульня, падчас якой удзельнікі спаборнічаюць ва ўменні далей паслаць кароткую палку’ (Янк. II). с. 119

Апала́ць, апаланкі, апалечка, апалічы, апалушкі. Гл. палаць. с. 120

Апало́нік₁, пало́нік ’разліўная лыжка’. с. 120

Апало́нік₂, палонік (Нас., БРС). с. 120

*Апало́нік₃, ополо́нык ’перапечка з цеста’ (Вешт., 393). с. 120

Апало́ў ’скаварада’ (Касп., ЭШ). с. 120

Апалька ’перапечка’ (Сцяшк. МГ), с. 120

Апалю́к ’ручка касы’ (ДАБМ), палю́к, палю́х, палец (ДАБМ, 831). с. 121

Апана́с, пана́с ’гульня ў жмуркі’, ’той, хто жмурыць' (Нас.). с. 121

Апано́ўка ’скаварада, патэльня’ (Сцяшк., Сцяц.), апано́'ў (слуц., Карскі, Мат., IV, 8). с. 121

Апанта́ны, раней апента́ны (Федар., 6, 558; з XVI ст., Гіст. лекс., 96). с. 121

Апара́т, апара́ты ’царкоўныя рэчы, у тым ліку адзенне свяшчэнніка’ (Нас.); аднак ужо ў аповесцях XVI—XVII стст. апаратъ военныи (Шакун, Гісторыя, 106). с. 122

Апа́рына (БРС), апа́ра ’крынічнае акно’ (лід., Яшк.). с. 122

Апа́чына ’прыстасаванне для кіравання плытом’ (Сцяшк.), пачы́н(а) ’вясло’ (Бяльк.). с. 122

Апе́нты ’абцягнуты шчыльна (аб адзенні)’ (Янк. Мат., 94) с. 123

Апераза́ць, падпераза́ць (-цца). с. 123

Апету́шыць ’ударыць раптам’ (КСТ). Ад петаваць ’біць’ (гл.) с. 124

Апіво́ш ’п’яніца’ (Сцяц., Бір. дыс.), апівоша (Янк. III), апівошына (Абабур.). с. 124

Апі́кур ’гультай, абібок’ (Жд.). с. 124

Апі́нія ’рэпутацыя, гонар’ (Сцяшк., Сцяц.). с. 124

Апіня́нка, апіналка, апінаха, апянальнік, опына ’хустка’ с. 125

Апіса́ць ’ссячы шкуру пісягамі’ (Жд.). с. 125

А́пка ’пятля для кручка’ (Жд.). с. 125

Аплаві́тна ’багата’, у выразе сытна і аплавітна (КТС). с. 125

Аплаві́чнік ’сушаніца балотная (багнавая) Gnophalium ulginosum’ (Крывіч, 4, 1923). с. 125

Апла́вы ’жаночая хвароба, трывалы і цяжкі крывацёк’ (Нас.). с. 125

*Апла́тва, опла́тва ’абчасанае бервяно ў апошнім вянцы зруба над бэлькамі’ (Шушк.). с. 126

Апле́нь, опле́нь м. і ж. р., оплени, опленка, плень, воплень, оплин ’частка воза’, якая стаіць на восях і на якую ставіцца драбіна, выкарыстоўваецца як паваротны механізм; частка паміж дзвюма палавінамі санак’ (Маслен.). с. 126

Аплё́т ’пляцень’ (П.С., 146). с. 126

Апліка́цыя ’ўзор, малюнак, створаны шляхам наклейвання ці прышывання рознакаляровых кавалачкаў паперы, матэрыі і інш.’ (БРС); ’навучэнне пісарскай оправе’, аплікант ’практыкант пры адвакаце ці землямеры’, аплікавацца (Нас., Гарэц.). с. 126

Аплэ́вух ’непаваротлівы, неахайны чалавек’ (Жд.). с. 127

Апляву́ха (БРС), апляву́х (Федар., 6, 64), апляву́шына (Клышка, Пол., 1969, 2, 251), пляву́ха (Бяльк.). с. 127

Апока₁ ’гатунак вапняка’, ’рама для ліцейнай формы’ (БРС). с. 128

Апо́ка₂ ’цяжкі прадмет, напр. бервяно’ (Крывіцкі ў Бяльк.), апо́чча, апо́чына ’палена, што кепска колецца’. с. 129

Апо́ка₃ ’аб`ядала, п`яніца’ (Нас.). с. 129

Апо́лак, апо́л (Сцяшк.), абапалак (Інстр. II) ’крайняя дошка з бервяна’. с. 129

Апо́лец ’кавалак сала’ (Сцяц., Сцяшк.). с. 129

Апо́на ’завеса, пакрыццё’ (Гарэц., Др.-Падб.). с. 130

Апо́рак ’стары бот з адрэзанай халявай’ (БРС). Значэнне ’нікчэмны чалавек’, зафіксаванае ў Дукоры (Жд.),— перанос асноўнага, пашыранага паўсюдна; параўн. ’зношаны абутак’ (Янк. Мат.), ’абутак з лыка’ (Інстр. I). с. 130

Апо́стал ’паслядоўнік пэўнага вучэння (першапачаткова адзін з 12 вучняў Хрыста)’; ’кніга, якая ўключае пэўную частку Новага завету’. с. 130

Апо́сталы жарт. ’пра абутак, звычайна завялікі, не зусім прыдатны для носкі’ (Сцяц.), апасталы ’плецены абутак са скуры’ (Інстр. III), апа́стал ’скураны лапаць’ (Касп.). с. 131

Апо́ўзіна ’прыстасаванне з вітых галінак ці жэрдак для ўтрымання сена ці саломы на стагу, возе, страсе’ (Чабярук, Працы, ІМ, 7, 136, 138; Янк. I; Мат. Гродз.), апоўзліна (Янк. Мат.), апоўзнік, апоўзняк (Шушк.), пэўна сюды ж опоўзнік ’маладыя дрэўцы’ (<’галінкі, якія выкарыстоўваюцца як апоўзіны’) (Арх. ГУ). Малчанава (Мат. культ., 44) піша: «каб такую страху не раскідаў вецер, ...накладвалі 12—15 пар «апоўзнікаў» — зрубленых пад корань тонкіх доўгіх бярозак, звязаных верхавінамі папарна». с. 131

Апо́ўзлы ’аблезлы’ (Янк. БП, 467, Касп., Янк. I, Янк. Мат.); у выразе жаба апоўзлая (варыянт — жаба аблезлая — Янкоўскі, докт. дыс., 1, 188) указвае на нікчэмнасць чалавека. Апоўзлік ’нязграбны, нікчэмны, слабы, закажанелы чалавек’ (Мядзв., Інстр. III, Янк. Мат., Касп.), ’нязграбнае, непаслухмянае дзіця’ (Мядзв., Янк. Мат., Сцяц.); апо́ўзіна ’неахайны чалавек’ (Сцяшк., Янк. II). с. 131

Апраба́цыя₁ ’адабрэнне’ (БРС, Нас.), апрабаваць. с. 132

Апра́ва ’рамка, аклад абраза; пераплёт кніжкі’. с. 132

Апраме́тная ’пекла’, апраме́тны ’пякельны, сапраўдны’ (БРС), вопрамець ’хутка’ (Бяльк.); с. 132

Апрана́ць₁, апранацца, апрануць, апрануцца, апранаха, с. 133

Апрана́ць₂, апрануць, опрянуць, опрянуцца ’моцна ўдарыць, ударыцца’ (Касп., Нас.). с. 133

Апрандава́ць ’паважаць’ (гродз., А. П. Цыхун, пісьм. паведамл.). с. 133

Апраста́ць ’звольніць’, ’зрабіць пустым’. Гл. Прастаць. с. 133

Апрата́ць (БРС), апра́тваць (Сцяц.), апря́тывыць, -цца (Бяльк.), апра́та́цца (Сцяшк.); апра́таць, -ацца, -ваць ’агледзець, памыць (дзіця, сябе, хворага, нябожчыка)’ (Янк. II); апратка (Яруш., Гарэц., Др.-Падб., Сцяшк., Жд.), опратка (Клім.), вопратка (БРС). с. 133

Апрача́, апро́ч ’акрамя’, апро́ч ’асобна’ (Янк. Мат., Янк. I, Яруш.), апры́ч ’апрача’ (Касп.), апрі́ч ’апрача, асобна’ (Бяльк., Яруш.), опричёнки (Мядзв.), апрічо́ннік, апрічо́ння ’асобніна, прыгатаванае асобна’ (Бяльк.). с. 134

Апруда₁ ’гультай, абжора’ (Касп.). с. 135

Апруда₂ ’смерць’, віц. (П. В. Садоўскі, вусн. паведамл.). У выразе хай цябе апруда ’каб ты здох’. Параўн. апрудзіцца, апруцянець. с. 135

Апру́дзіцца ’цяжка захварэць, акалець’ (Касп.), с. 135

Апру́ды ’паз у ніжняй частцы бочкі, у які ўстаўляюць дно’ (Інстр. I). Гл. абруд. с. 135

*Апру́к, опру́к (ДАБМ, 886). Гл. вяпрук. с. 135

Апруцяне́ць ’адубець, скарчанець’ (БРС), ’здохнуць, памерці’ (Янк. Мат., Інстр. III), апруця́ць, опруцяне́ць (Янк. Мат.) с. 135

Апры́кнуць ’надакучыць’ (Бяльк.). Апрыклы, апрыкліцца (Яруш., Гарэц.) у сувязі з формай прошлага часу. З о-прык-ну-ць. Гл. прыкры. с. 135

Апры́ндзіцца ’здохнуць’ (Жд.). с. 136

Апры́склівы (априскливый) ’запальчывы, капрызны, упарты’ (Яруш., Нас.); апы́сак ’упарты, капрызны’ (Гарэц., Нас.); апры́скліва (Др.-Падб., Гарэц.), апры́склівасць ’запальчывасць’ (Яруш.). с. 136

Апрэ́гчыся ’здохнуць’ (БРС), ’згарэць ад віна, прагі, жадання’ (Гарэц.), ’абапіцца’ (Бяльк.), апрэжца ’апрэгчыся’ (Бяльк.), апрагчыся ’набракнуць ад збытку спажытага’ (Др.- Падб.), апрага́цца ’рабіць нешта з прагаю: спаць, есці, піць’ (Касп.), опрегаець ’паліць, мучыць’ (Нас.), опрегацьца, опрёгся ’знясільвацца, згараць ад прагі; згараць ад гарэлкі’ (Нас.), апрогліца ’ненаедлівасць’ (Бір. дыс.). с. 136

Апрэ́ль, апры́ль ’красавік’. с. 137

Апрэ́снік, опрі́снок ’праснак’ (КТС, Інстр. I, Лекс. Палесся, 115—116), оприснячок ’рытуальны хлябец, які выпякаецца ў час пахавання нябожчыка’ (Клім.). с. 137

Апсі́к, псік ’вокліч для адгону катоў’ (РБС, Касп., Бесар., Нас.), псікаць (Нас.). с. 137

Апсо́м ’знянацку, хутка’ (Юрч.), аптэ́сам ’тс’ (Касп.). с. 138

Апу́дзіла ’пудзіла’ (Янк. I). Сюды ж апу́дала ’чалавек неахайнага выгляду, сонны, непаваротлівы’ (Куч.), а таксама опу́дына ’шырокае не па памеры адзенне’ (Клім.). с. 138

Апу́ка₁ ’самаробны мяч і гульня з ім’ (БелСЭ, ЭШ), апока (Грыг., 241). с. 138

Апу́ка₂ ’лісце жыта на пэўным этапе развіцця’ (запіс Л. Ц. Выгоннай — аршан., Г. Ф. Вештарт — мядз.). с. 139

Апу́ліцца ’стаяць (сядзець) у стане нерухомасці, абыякавасці і безжыццёвасці, нагадваючы хворую курыцу’ (Янк. II), апуліць ’аслабець’ (Гайдукевіч, Працы ІМ, 6, 58). с. 139

Апунды́рыцца ’ўздуцца (пра жывот)’ (Касп.). с. 139

Апу́склівы ’неахайны’ (БРС), с. 139

Апу́ха ’аблямоўка кажуха’ (БРС), ’дошкі, якія прымацоўваюцца на краях саламянай страхі’ (Інстр. I, Мат. Гродз., Бірыла, Бел. Антр., 2, 22). с. 139

Апу́цак, апо́цак ’тоўсценькі чалавечак’ (Гарэц., Др.- Падб.). Гл. Пуцок. с. 140

Апушы́ць₁ ’падвергнуць уздзеянню трунка’: «Мяне піва апушы́ла» (Федар., 6, 21); магчыма, сюды ж апаха́ць ’дрыхнуць’ (Грыг.; У Грыгаровіча сустракаецца замена у на а, о). с. 140

Апу́шыць₂, опу́шываты ’сядзець на вуллі’ — дзеянне, звязанае з раеннем пчол (Анох.). с. 140

Апшы́т ’выгнанне’ (Гарэц.) ’адстаўка’ (Нас., Шпіл.), ’дрэнны атэстат’ (Нас.). с. 140

Апыну́цца ’аказацца ў пэўным месцы, папасці ў пэўнае становішча’; апыні́цца (Яруш., Мядзв., Сцяшк.), апыняцца (Др.-Падб.). с. 140

Апыта́ць ’даведацца, знайсці’ (Касп.). Гл. пытаць. с. 140

Апы́хтарыць ’знайсці’ (Янк. Мат., 133). с. 140

Апялю́ха ’шырокая трэска’ (БРС, абл.). с. 140

Апя́рыць ’пабіць’ (Янк. Мат., 94). Гл. перыць. с. 141

Апя́ць ’зноў’ (гродз., Афанасьеў, № 134). с. 141

Апяша́лы ’лянівы, аслаблены́ (Нас.), апе́шыный ’разгублены’ (Бяльк.). с. 141

Ара́б ’асоба арабскай нацыянальнасці’ (БРС). с. 141

Ара́ва ’мноства людзей (жывёл)’ (Інстр. Ill; Сцяшк., Бяльк.). с. 142

Ара́ла ’кол з дротам’ («Полымя», 1971, 10, 39); ра́лы ’раздвоены ствол дрэва’ (Янк. Мат.). с. 142

Ара́п ’негр’, ’ашуканец’ (БРС). с. 142

Ара́пнік (БРС), гарапнік (Нас.), аграпнік (Шн.). с. 143

*Ара́сіна, аря́сина ’доўгая жэрдка’, ’нізкарослы, але нязграбны малады чалавек’ (Нас.). с. 143

Ара́тар ’прамоўца’ (БРС), араце́я’прамова’ (Шпіл.). с. 143

Арату́нак ’ратунак’. Гл. ратаваць. с. 144

Ара́ць, дыял. формы: гараць, ораты, орати, гораты с. 144

А́рба₂ ’старажытнак прылада’ (Касп.). Параўн. арфа₂’веялка’ (гл.). Субстытуцыя б—ф цераз п (арра); нельга вы- ключыць, што бел. арба. <літ. дыял. drba ’арфа (веялка)’ (LK-Z), хаця літоўская форма зарэгістравана на паўночным захадзе. с. 145

Аргама́к ’парода рослых скакавых коней’ (БРС). с. 145

Аргама́ка ’гультай, п`яніца’, аргама́чыць ’буяніць, п`янстваваць’ (Нас.). с. 145

Арга́н (БРС), арга́ны (Нас., Касп.) с. 146

Аргані́сты ’арганіст, касцельны рэгент’ (Нас., Сцяшк.). с. 146

Арганізава́ць, арганізм. Гл. о́рган. с. 146

Аргіня ’вяргіня’ (Сцяшк.). Гл. вяргіня. с. 146

Арда́ ’татарскае войска’, ’саюз плямён, дзяржава ў старажытных усходніх народаў’, ’шумны, неарганізаваны тлум’ (БРС), ’дружына жаніха, што едзе за нявестай’ (таксама ірда — Нікольскі, 55), арду тварыць ’суматоха, дзіцячыя гульні’ (Нас. Сб.; Янкоўскі, докт. Дыс., 1, 333). с. 146

Ардына́рыя ’пачасавая плата натурай’ (БРС), с. 147

Ар`ерга́рд ’частка войска ззаду асноўных сіл’ (БРС). с. 147

Аржа́ ’іржа на металах і балотным месцы’ (Нас., Касп.), аржа́венне, аржа́вінне, аржа́вень ’балота’ (Нас., Мядзв., Касп., Гарэц.), аржа́веники ’балотныя бесы’ (Нік., Очерки, 80), аржа́ўка ’пакрытая ржой рыба’ (Нас.), ’заліўны луг’ (Жд.), аржаве́ць ’іржавець’ (Др.-Падб., Гарэц.). Гл. іржа. с. 147

Аржы́ська, іржы́ска, ржы́ска ’зжатае поле жыта’ (ДАБМ к. 270; Смул., 176; Смулкова, SOr, 1969, 1, 71). 3 польск. rzysko ’тс’ (улічваючы геаграфічнае пашырэнне на Захадзе і су- фіксацыю). с. 147

А́ркуш₁ ’ліст паперы, шкла, бляхі’ (БРС), аркгушъ, аргушъ (Нас.). с. 148

А́ркуш₂ ’пасхальны артас’, г. зн. ’пасвячоны хлеб’ (Мядзв.). с. 148

Арля́к ’гатунак папараці, Pteridium aquilinum’. с. 148

Арля́нка ’гульня, у ходзе якой падкідваецца манета і выйграе той, каму манета выпадае гербам’ (БРС). с. 149

Арма́та (Нас., Гіст. лекс.). Гл. гармата. с. 149

Армо́шкі ’вусікі на сцябле гарбуза’ (Сцяшк.). с. 149

Армя́к ’даўгаполая вопратка з тоўстага сукна’ (БРС, Касп., Бяльк.; карту рэаліі гл. Малчанава, Мат. культ., 153), дыял. гармя́к. с. 149

Арнау́тка ’гатунак пшаніцы, Triticum durum’. с. 150

Аро́ў (ого́й) ’astur palumbarius’ (Маш., 18). с. 150

Арта́й, ’араты’ (Сцяшк., Жд.). с. 150

А́ртус ’пасвячоны пасхальны хлеб’ (Рам.). с. 150

Арты́кул ’невялікае сачыненне, частка дакумента; тып вырабу’ (БРС, КТС, Касп., Нас.). с. 151

Артэ́па, артэ́пель ’топкае месца’ (Касп.). с. 151

Apy'д₁ ’засек’, гару́д (Гіст. мовы, 2, 59), ару́да (Яруш.). с. 152

Ару́д₂ ’парушальнік грамадскіх правіл паводзін’ (КЭС, брэсц.). с. 152

А́рфа₁ ’музыкальны інструмент’, сустракаецца ўжо ў XVI ст. (Шакун, Гісторыя, 106), у Бярынды, 12, 28: бряцало і гусль — гарфа, арфиста — гудецъ у Лексісе Зізанія: арфа. с. 152

А́рфа₂ ’веялка’, арфава́ць, арфава́льшчык (БРС, Яруш.), с. 152

Арха́нгел (БРС), арха́ний (Мядзв.). с. 152

Архалу́к ’лёгкі кафтан’ (Грыг.). с. 152

Архіра́сты. Слова зафіксавана ў песні (Вілен. губ.) Карскім, РФВ, XXI, 259: «Адзин на булану, други на каштану, трэйци на мышитым, сам архирасты». с. 152

Архірэ́й ’старшы свяшчэннік (іерэй)’. с. 154

Архітэ́ктар. Слова адзначаецца ўжо ў Бярынды (побач з формай архитектон), але ў XIX ст. больш звычайнай была форма архітэкт (Нас.), с. 154

Архітэкту́ра. Слова ёсць у Бярынды, Ф. Пракаповіча (Труды Воронеж. ГУ, 83, 127), с. 154

Арца́бы ’шашкі’ (Нас.). Гл. варцабы. с. 154

Арцабніца, арцабо́вая посцілка (Бір. дыс.). Назва посцілкі па знешняму выгляду нагадвае шахматную (шашачную) дошку: у клетку; параўн. у Насовіча арца́бніца ’шашачніца са скрынкай’. с. 154

Арцімо́с , арцімо́н, арці́мус, анцю́х, анці́л ’блін’ (Рам.). с. 155

Арцукі́ ’бульба адвараная’ (Сцяшк.). с. 155

Арча́к ’лука, драўляны каркас сядла’, ’прыпрэжаны конь’, ’прыпрэжка’ (Нас.), арчако́вы ’прыпражны’ (Нас.). с. 155

Арша́ўка ’гатунак бульбы’ (Янк. I). Гл. варшаўка. с. 155

Аршэ́нец ’нязлосная лаянка да блізкага чалавека’ (тураў., Выгонная, вусн. паведамл.). с. 155

Арыгіна́л ’твор ці дакумент у першапачатковай форме’, 'своеасаблівы чалавек’. Першае значэнне зафіксавана яшчэ ў 1599 г. Жураўскі, Працы ІМ, 7, 215 (у форме оріиналъ), Гіст. лекс., 110: оригиналъ, Гіст. мовы, 1, 258; орииналъ (іншыя формы — Булыка, Запазыч.); с. 156

Арыента́льны. 3 1599 (Жураўскі, Працы ІМ, 7, 214; Гіст. лекс., 113) с. 156

Ары́к ’абвадняльная канава ў Сярэдняй Азіі’. с. 156

А́рышт (БРС), а'рэшт выгук — ’хопіць!’, арэ́шт ’затрыманне, забарона’ (Нас.). Арыштава́ць (БРС), арэштава́ць (Нас.), с. 157

Арэ́далы, рэ́далі (Касп.), рэ́даль (міёр., Хр. дыял., 335) ’вялікі воз для сена’. с. 157

Арэле́зіць ’абразіць’ (Бяльк.). с. 158

Арэ́лі ’гушкалка’ (РБС, Гарэц., Касп., Рам., Кос.), ’гушкалка на вісячых вяроўках’ (Нас.), ’гушкалка з вяровак’ (Яруш., Мядзв.), рэ́лі (Рам., Бяльк., Палявы). Я. Камароўскі (Бел. лекс., 62) лічыць арэлі правінцыялізмам. с. 158

Арэ́нда, у XIX ст. часта арандар ’гаспадар гасцініцы, шынкар’. с. 159

*Арэ́ннік, оре́нник ’аер’ (Бейл.). с. 159

Арэ́птам ’раптоўна, нахабна, нястрымна’ (Янк. Мат.). с. 159

Арэ́х₁ орі́х, горіх ’выпадкова не ўзараны ўчастак зямлі’ (Выг. дыс., 6) с. 159

Арэ́хаўка ’птушка Nucifraga caryocatactes’. с. 160

Арэ́хва ’жалезнае колца для замацавання касы’ (Выг., дыс., 6), арэ́хаўка ’тс’ (ДАБМ, 832). Гл. рэхва. с. 160

Ac ’лётчык вышэйшага класа; у апошні час наогул спецыяліст вышэйшага класа’. с. 160

Аса́ (БРС), асва (Гарэц., Нас., Др.-Падб., Яруш., Мядзв., Касп., Жд., Янк., БФ), асі́ны (БРС, Яруш.), асвінае (Жд.), асаед-асвейнік (Інстр. II). с. 160

Асаве́ц₁ ’асінавы лес’ (Прышч., Яшкін), асавок ’маладыя асіны на расчышчаным месцы, групкі дрэў сярод поля, каля дарогі’ (Жучкевіч, Топон., 108). с. 161

Асаве́ц₂ ’ссунутая зямля па беразе, па касагоры’ (Яшкін), с. 161

Асаві́к ’грыб падасінавік, Leccinum (Boletus) aurantiacum, Leccinum testaceo-scabrum = Boletus rufescens’. с. 162

Аса́да₁ ’рама, аснова акна, воза, сельскагаспадарчых прылад; драўляная частка сякеры’, ’паліца каля акна’, 'матэрыял для рам’ (Янк. II). с. 162

Аса́да₂ ’аблога’, стар. ’сядзіба, пасяленне, умацаванае месца’ (Нас., Гарб.), дыял. ’насаджэнні вакол сядзібы, саду’ (Янк. II). с. 162

Аса́дка ’ручка для пяра’ (Гарэц., Др.-Падб., КТС). с. 162

Асака́₁ ’расліна Carex L.’ (БРС, Гарэц., Яруш.), осо’ка (Бесар.), палес. осока ’аер, Acorus’ Caramus (Бейл.), маг. сака́ ’Carex L.’ (Юрч., Гарэц.). с. 162

Асака́₂ ў выразе «асакою лезці (скакаць) у вочы» (з варыянтамі: ас(в)ою, сляпіцаю) ’назойліва прыставаць, невыносна дакучаць’ (Янк., БП, 396; Янк., БФ, 57). с. 163

Асалапе́ць. Гл. салапець (параўн. Супрун, Веснік БДУ, 1970, 3, 58; Мартынаў, Бел.-укр. ізал., 49). с. 163

Аса́місты ’паважны’ (Яруш., Нас.). с. 163

Асве́р ’вага ў студні, рычаг для падымання бярвення’ (ДАБМ., карты, 242—244, тэкст, 807—810), ацьвер, асвір, асверына, асвера, асверг, асверх, свира, свиршня, свирэня, перасвир, перасверт (!), свирэць. с. 163

Асве́та (БРС, Гарэц., Яруш.). Параўн. асве́тны, асве́тнасць (Гарэц.), асветнік, асветніцкі. с. 164

*Асвяну́ць, освыну́ты ’сустрэць світанне’ (Клім.). с. 164

Асе́к ’загароджаны выган’ (Прышч). с. 164

Асекура́цыя ’паручыцельства’, асекуратар ’паручыцель доўгу’ (Нас.: ужываецца сярэднімі класамі). с. 165

Асе́ліна ’сядзіба, двор, хата’ (Бяльк.). с. 166

Асе́ліца ’наваколле; луг, поле, гароды каля вёскі’, осэлиця 'выкапаны на мяжы дзірван’ (пруж., Выг. дыс.), асёлак ’тс’ (Шат.). с. 166

Асе́лішча ’сяліба’ (БРС, абл., КТС). с. 166

Асёлка ’радуга’ (Касп.), осело́к (ДАБМ, 902). с. 166

Асе́тр, асяцё́р ’від рыбы Acipenser’ (БРС), асё́тр (Жук., 99). с. 167

Асе́ць, осець, восець, сець. с. 167

Асе́чка₁ ’выстрал, які не адбыўся’. с. 168

А́сечка₂ ’ласкавы адказ на кліч’ (Нас.). с. 168

Асігна́цыя. У Гарб. адзначана assignatio ў розных значэннях: ’распараджэнне, квітанцыя, прызначэнне’. с. 168

Асі́лак ’міфалагічная істота, волат; чалавек вялікай фізічнай сілы’. с. 168

Асіміля́цыя ’зліццё, засваенне, прыпадабненне’. с. 169

Асі́на ’Populus tremula’, ясеннічак ’тс’ (Кіс.), асо́ва ’дрэва (асіна?), у дупле якога жывуць пчолы’ (Сцяшк.); осоўка, осиноўка ’лодка, выдаўбаная з ствала асіны’ (Бейл.); асовы ’асінавы’ (Бейл., Федароўскі, 6, 25). Гл. яшчэ асавец, асавік. с. 169

*Асі́раць, осырыць ’кінуць’ (КСТ). с. 170

Асістэ́нт ’памочнік прафесара, урача; малодшы выкладчык у вну’ (БРС), ’пастаянны размоўца, удзельнік цырымоніі’, асістэ́нцыя ’прысутнасць пры знатнай асобе, пастаяннае дагляданне, заляцанне’ (Нас.). с. 170

Аскаба́лак ’абыякава ці вьпадкова адсечаны невялікі кавалак дрэва’, аскаболак (Янк. II), осокоба́лок (Лун.), аскабёл (Бяльк); ад гэтага пераносныя значэнні пра чалавека (БРС), вялікую лусту хлеба (Бір. дыс.). с. 170

Аскаве́нь ’торбачка для выціскання сыру’ (Сцяшк.), оскови'к ’тс’ (Вешт.). с. 170

*Аскада́вец, оскада́вэц ’торбачка для выціскання сыру’ (Вешт.). с. 171

Аска́рак ’цвёрды засушаны агрызак хлеба’ (кліч., вусн. паведамл. Выхоты). с. 171

Аске́пак, аскёпак. ’асколак, шчэпка, трэска’. с. 171

Аскі́тэр (Непакупны, Мовознавство, 1969, 3, 19). с. 172

Аско́ла ’вісус; чалавек, што ўсюды паспявае’ (Бяльк.); с. 172

Аско́р ’ачыстка ствала ад кары’ (Сцяшк.). с. 173

Аскра́к ’чалавек, у якога заўсёды беспарадак пад носам’ (Янк. Мат.). с. 173

Аскро́так ’асколак, трэска’ (Гарэц., Юрч.), аскрё́так (Бяльк., дадатак рэд.), аскрётык (Юрч.). с. 174

Аскялё́пак (Касп., Янк. II), аскалёпак (Янк. Мат., Бір.), осколёпокъ (Нас.), асыкалёпык (Бяльк.), ашкалёпак (Касп., КТС), аскалёбак (Янк. Мат.) ’кавалак дрэва, адсечаны абыякава ці выпадкова, трэска, асколак посуду’; аскалёпак ’дурны чалавек’ (КЭС, шкл., бярэз.). с. 174

Асла́ асялок (БРС, Сцяшк.), асёлак (Сцяшк., Бір. дыс., Выг. дыс., Смул.), усёлак ’мянташка’ (Выг. дыс.). с. 174

А́слі ’ці, хіба’ (Нас., Гарэц.), с. 175

Асло́н ’прадаўгаватая пераносная лаўка’ (Нікольскі, Происхожд., 237). с. 175

Аслянец: «Аслянцы старцы, Чаго вы спазьнились» (Рам.). с. 175

Асляпе́нь ’сляпень’ (Янк. Мат., Жд.). с. 176

Асмалі́ць ’абпаліць’ (Яруш.). с. 176

Асмё́так ’атопак; бясформенны кавалак’ (Бяльк.), ’атопак’ (Пал.). Гл. ашмётак. с. 176

Асмо́л ’смалістая драўніна хвойных парод’ (БРС), ’пень, які выкопваюць для вырабу смалы’ (Інстр. III). с. 176

Асмо́лак ’тоўстая жэрдка, да якой прымацоўваюцца кроквы’ (Жд.). с. 176

Асмо́ржыны ’адыходы пры апрацоўцы льну мяліцай’ (Сцяшк.). с. 176

Асму́скваць, асму́зкваць ’абрываць зярняты аўса, захапіўшы паміж пальцамі адно ці колькі каліваў’ (Янк. I). с. 176

Асна́ч ’плытагон, сплаўшчык’, асна́к (Янк. БП) ’тс’. с. 177

Асно́ва. Першапачаткова ’ніткі, што ідуць уздоўж тканіны’. с. 177

Асну́ты ’ахоплены сном’ (Сцяшк.). с. 177

Асняк, аснік ’асіннік’ (Бір. дыс., Інстр. III). с. 177

Асо́ва ’зрух’ (Бяльк.). Ад асоўваць. Гл. саваць. с. 178

Асо́ка ’выследжванне звера’ (Інстр. III). Ад сачыць (гл.). Сюды ж асочка, асочаны. с. 178

Асо́н ’востры кій, якім падганяюць валоў’ (Кароцічы Столінск., вусн. паведамл. Г. А. Цыхуна). с. 178

Асо́т ’расліна Sonchus L.’, назва дастасоўваецца і да іншых раслін (Cirsium arvense, Chondrilla junces), ацот ’тс’ (Бяльк.). с. 178

Асо́харніца ’хвоя звычайная, Pinus silvestris L.’ (мін.— Кіс., 98). с. 178

Аспада́р ’гаспадар’ (Шн.). Жураўскі (Праблемы філал., 43) і Булахаў (Працы ІМ, 2, 61) с. 178

Аспа́ласць ’санлівасць, вяласць, неахайнасць’ (Нас., Др.- Падб., Гарэц.), аспала, аспалы (Нас.). с. 179

А́спід ’змяя, злосны чалавек’ (БРС, Нас., Бяльк., Касп.), а́спида ’змяя, злосная жанчына’, аспіднік ’злосны мужчына’, аспідзёнак ’змяёныш’ (Нас.). с. 179

Аспіры́н ’ацэтылсаліцылавая кіслата’. с. 179

Аспо́жка, аспажа́ ’свята, звязанае з асенняй сяўбой’ (Інстр. II, Сцяшк.), раней — ’ражаство Багародзіцы’. с. 180

Астабры́днуць ’апрыкраць’ (Сцяшк.). с. 180

Аста́віць ’пакінуць’. (Яруш., КТС). с. 180

Астадо́ліцца ’супакоіцца, сцішыць бег’ (Янк. I). с. 180

Астало́п ’дурань, тупіца, невук’ (БРС, Нас., Бяльк., Касп., Бір. дыс.). с. 180

Асталява́цца ’абсталявацца, прызвычаіцца’ (Гарэц., Др.- Падб., Янк. Мат., Жд.). с. 181

Астанаві́цца ’спыніцца’ (Яруш.), с. 181

Аста́нкі ’прах’ (БРС), ’памінкі па нябожчыку’ (Бяльк.). с. 181

Астаро́нак ’бакавая частка гумна, дзе ляжаць снапы, падрыхтаваныя да абмалоту’ (Сцяшк.). с. 181

Астачарце́ць ’абрыднуць’ (КТС). с. 182

Астожжа ’месца, дзе быў стог’ (Бяльк.), с. 182

Асто́пкі ’стары, стаптаны абутак’ (Жд.). с. 182

*Асто́ркнуць, осто́ркнуты ’спыніцца, пасяліцца, знайсці дах’ (Клімч.). с. 182

Асто́яцца ’ўтрымацца на нагах; адстаяцца (пра вадкасць)’ (БРС, Сцяц.). с. 182

А́стра ’садова-дэкаратыўная расліна Aster L.’ (БРС). с. 182

Астраго́н ’расліна Artemisia dracunculus L.; палын-эстрагон’. с. 183

Астрако́ліна ’кол у плоце’ (Сцяшк.). с. 183

Астрамок ’невялікі воз (сена)’ (Гарэц., Касп.), астро́мак ’невялікі воз сена, ахапак сена’ (Нас., Гарэц.). с. 183

*Астрано́с, остроно́с ’ёрш Асегіпа acerina Guld’. (Крыв.) с. 184

*Астрапянець, остропыни'ти ’аслупець’ (Клім.). с. 184

Астро́ва ’лесвіца пры стойле’, ’нятоўстая елка з сучкамі па 10—15 см даўжынёй’ (Янк. I), астро́ўка ’тс’ (Янк. II), астро́ўка, астро́ўкі ’прыстасаванне ў выглядзе піраміды з сукаватых яловых жэрдак і калоў для сушкі сена, вікі, гароху, ільну і г. д.’ (Грынблат, Белор., 110; Касп.; Хрэст. дыял., 22, 30; Інстр. II); паводле ДАБМ, к. 234, пашырана на паўночны ўсход ад лініі Орша—Полацк; астраўё, астравіны (ДАБМ, 789, 790; Малчанава, Мат. культ. 38, фота на стар. 39). с. 184

Астро́га ’зрубленае дрэва з абрэзанымі не да канца галінамі (сукамі)’ (Маш.), якое выкарыстоўваецца як ’лесвіца’ (Сержп.), ’барана’ (Сержп., Земл.), ’прыстасаванне для сушкі снапоў’ — астрагі́ (ДАБМ); сюды ж, відаць, і стражы́на ’прыстасаванне для сушкі’ (ДАБМ) с. 185

Астро́ў ’востраў’ (Касп.), гл. востраў. с. 185

Астрые́ ’вастрыё’ (Сцяшк.), астры́ць ’вастрыць’ (Яруш.), астрыня́ ’вастрыня’ (Бяльк.). Гл. востры. с. 185

Астры́жанак ’маладое сукаватае дрэва, бервяно’ (Нас.: астри'женокь). Значэнне ’стрыжань дрэва, які застаецца пасля ашчыпання лучыны’. с. 185

Астры́жань ’стрыжань’ (Нас.). с. 186

Астрыжо́нак ’коратка астрыжаны хлопец ці дзяўчына’ (Сцяц.). с. 186

Астры́ца ’гарыца; расліна Sagina L.’ (Кіс., Інстр. II). с. 186

Астрэ́шыць, остре́шить ’пакрыць хату саломай’ (Шушк.). с. 186

Астэ́кл ’зусім дурны’ (мсцісл., вусн. паведамл. A. А. Крывіцкага). с. 186

*Асу́га , осу́га ’пот’ (тураў., Выг.), ’іней, шэрань’. с. 187

Асу́шак ’сухая скарынка’ (БРС), асу́шчык ’тс’ (Клім.), осух ’першы кусок хлеба, адрэзаны ад бохана’ (Шатал.), асу́х ’сухі кавалак хлеба’ (Лекс. Палесся). с. 187

Асца́ ’лішай’ (Бяльк., Нас., Гарэц., Др.-Падб.), ’выдзяленне сліны’ (Янк. I; Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 128); ісца́ (Нас., Бяльк.). с. 188

Асцень ’шчацінка на коласе злака’ (Нас., Серб.). с. 188

*Асце́рбаць, остэ́рбаты ’выжыць, акрыяць’ (Клім.). с. 188

Асця́га ’ўпартасць пры дасягненні недасягальнага жадання, крыклівасць’ (Гарэц.). с. 189

Асцяжа́рак ’хмызняк, салома’ (Выг. дыс.). с. 189

Асцяро́б ’расчышчанае месца пасярод лесу’ (Касп.). с. 189

*Асы́ты , осы́та, осы́тэ ’злёгку гнілы’ (хвоя, дрэва) (Клім.). с. 189

Ась ’выгук водгуку’ (Касп.). с. 189

Асю ’выгук для адгону свіней’ (Клім.). Варыянт ацю (гл.). с. 189

*Асю́рбаваты, осю́рбуватый ’сутулы, гарбаты’ (Клім.). с. 189

Асяга́ць ’аперажаць’ (Нас.) Гл. дасягаць. с. 190

Асякаць, -цца ’абрэзваць (на слове)’ (Гарэц.), ’раптоўна перарываць’ (Др.-Падб.), асе́кацца (КТС), асыка́цца (Бір. дыс.; Гайдукевіч, Працы ІМ, 5, 54) ’агрызацца, рэзка адказваць’. с. 190

*Асяле́нец, осылэ́нець, оселе́нец, оселэ́нец ’селядзец’ (Клім., Вештарт. Дыс.). с. 190

Асяло́к ’змаршчок’ (Інстр. II); вясё́лка ўказваецца як варыянт назвы побач. с. 190

Асяні́на ’асенні збор для царквы’ (Нас., Янк. I). с. 190

Асяні́ць ’нечакана ўзнікнуць (пра думку)’. с. 190

*Асяча́ць, осѣча́ць ’апутваць сецямі, браць уладу, ачароўваць’ (Нас.). с. 191

Ат, выгук ’усё роўна, няхай’. с. 191

Ата́ва ’маладая трава, якая вырасла на месцы скошанай у той жа год’. с. 191

Атайбава́цца ’абжыцца’ (Сцяшк.). с. 192

Аталапане́ць ’адрантвець ад здзіўлення ці перапалоху’ (Бір. дыс.). с. 192

Атале́к ’пакой, адбой’ (Касп.). с. 192

Атама́н ’выбарны начальнік у казацкіх войсках або паселішчах у дарэвалюцыйнай Расіі’, ’важак, завадатар’ (БРС), ата́ман (Нас.). с. 193

Ата́ра ’вялікі гурт авечак’. с. 194

Ата́рыца ’частка панскай зямлі, засеяная парабкам для сябе’ (Нас., Чач., Гарэц.), ’асабістая даходная праца’ (Мядзв.), ’ралля, прыгатаваная пад пасеў’ (КЭС). с. 194

Атачы́ць ’акружыць’ (Гарэц.). с. 194

Аташэ́ ’спецыяліст-кансультант пры пасольстве’. с. 195

Атаяса́міць ’прызнаць такім жа, аднолькавым’. с. 195

Атваро́г ’тварог’ (Жд., Кліх), ’скіслае малако’ (Інстр. I). с. 195

*Атверніцкая: «отве́рницкое наречие» (Рам.). с. 195

Атво́ная ’пакатая, спадзістая (пра страху)’ (Інстр. II). с. 195

Атла́ндзер, атла́ндзір ’бестурботны, вісус, гультай’ (Бяльк., Юрч.). с. 195

Атла́с₁ ’гатунак тканіны’ (БРС). с. 195

Атле́т ’спартсмен, чалавек моцнага целаскладу і вялікай фізічнай сілы’. с. 196

*Атме́нь, отме́нь ’расліна падлеснік Sanicula eyropaea L.’ (Бейл.). с. 196

Атну́ць ’бесперапынна, раз за разам’ (Сцяц.). с. 197

Ато́ злучнік ’калі не, то’ (Нас., Касп.), ’таму што’ (Шат.), ’неадкладна, толькі што’ (Бір. дыс.). с. 197

Ато́жылак ’парастак’; у іншым словаўтваральным афармленні: атожалля (Янк. Мат.); атожылле (КТС); атожилка (Яруш.). с. 197

Ато́ка ’рукаў ракі’ (Касп., Яшкін), ’востраў’ (Яшкін. дыс.), с. 197

Ато́нне ’астатак, падонкі’ (Касп.). с. 198

Ато́пак ’стары стаптаны абутак’ (Нас., Інстр. I, Мядзв., Касп., Янк. I, Бяльк., Юрч., Янк. Мат.), ато́пкі ’абноскі’ (БРС). с. 198

Ато́р ’вузкі загон, узараны ўроскідку, пры другім поўным загоне’, ’частка загона, узараная асобна’ (Сцяшк., Сцяц., Лекс. Палесся, 51, 54 з картай). с. 198

Ато́ра ’амецце’, ’дробная салома’ (Нас., Гарэц., Касп., Юрч., Серб., ЭШ, Бяльк., Інстр. лекс.). У Насовіча і Бялькевіча таксама ато́ря, ато́рьря, ато́рка, ото́рье ’тс’; аторніца ’лубка ў якой носяць атору’. с. 198

Ато́рва ’вісус, гультай’ (Нас., Гарэц., Бяльк., Юрч.). с. 199

Ато́са (БРС) , ато́с (Шат.), от`о́са (Маслен.), ато́снік ’канец атосы’ (Маслен., Бяльк.), ато́ска, атосіна (Нас., Бяльк.), заот`осник, наот`осник, приот`осник (Маслен.). с. 199

Аточыны ’нутраное сала’, ’ператоплены тлушч’ (Лекс. Палесся, 134, 136; слонім, Арх. Бяльк.). с. 199

Атразьні́ ’гатунак ботаў’ (Касп., ЭШ). с. 200

Атра́ма, тра́ма ’бэлька ў хаце, што падтрымлівае іншыя бэлькі’ (БРС, ЭШ, Касп.), атраміна (Касп.); трам, трамо́к, отра́ма (Шушк.); атран (КЭС). с. 200

Атра́мант ’чарніла’ (БРС: устар., Нас., Шпіл., Касп., Шн. і інш.). с. 200

*Атра́ха, атряха ’неахайны чалавек’ (Бяльк., Юрч.), атряшына ’тс’ (Юрч.). с. 201

Атро́дзя ’нашчадак, нашчадкі’ (Нас.). с. 201

Атру́б ’участак зямлі’ (Ант.). Гл. водруб. с. 201

Атру́бам ’адным чынам’ (Жд.). с. 201

Атруда (у выразе «атруда ўзяла») ’цяжкая хвароба’ (Панюціч, дыс.). с. 201

Атруі́ць ’атруціць’ (Нас., Булг.). с. 201

Атрупяне́ць ’вельмі спалохацца, страціць самавалоданне’ (Янк. Мат.). с. 201

Атру́скі ’астаткі сена, зярнят, мукі’ (БРС, Нас., Касп.). с. 202

Атрэ́п`е ’адыходы пры трапанні льну’ (БРС), ’парванае адзенне’ (Інстр. I); отрэпы, отрэпыны (Влад.), атрэпкі ’адыходы льну’ (Янк. I). с. 202

Ату́₁ ’вазьмі’ (паляўнічы выгук) (БРС), ату-ату (Нас.). с. 202

Ату́₂ ’выгук прыкрасці’ (Нас.). с. 202

Ату́га ’цяжкія акалічнасці’ (Нас., Гарэц.). с. 202

Атудзе́нчыць ’аддзякаваць’ (Касп.). с. 202

Атуме́ка ’намёк’ (Касп., ЭШ). с. 202

*Ату́шаны, оту́шаный ’уцеплены’ (Клім.). с. 203

Атыма́лка ’ануча, якой бяруць гаршкі з загнетка’ (>’ануча наогул’) (Касп., Янк. Мат.), атыма́ч ’тс’ (Жд.), атымачка ’тс’ (Інстр. I). с. 203

Атэі́ст (БРС), атэі́ста (Нас.), атеисты з 1597, Гіст. мо- вы, 1, 307; Гіст. лекс., 220. с. 203

Атэ́ўнік ’кацялок’ (Касп.). с. 204

Ат`яжо́жынне ’адмаўленне, аднекванне’ (Бяльк.). с. 204

Аўгуры́на ’прывязка ў цэпе’ (ДАБМ, камент., 829). с. 205

Аўдо́д, аўдо́т ’удод’ (Бяльк., Арх. ГУ), оўдо́д ’удод, някемлівы чалавек’ (КСТ), с. 205

Аўдо́тка₁ ’дробная рыбка’ (Бяльк.), ’невялікая азёрная рыбка’ (Нас., Грыг.), ’від рыбы Nemachilus barbatulus, радзей іншыя віды дробных рыб’ (Жук. 192, 194, 196, 327, 397; назва вядома ў басейнах Дняпра і Сожа), с. 205

Аўдо́тка₂ ’птушка Burhinus aedicnemus’ (БелСЭ). с. 205

Аўду́лькі ’агаткі, Antennaria Gaertn.’ (маг., Кіс.), с. 205

*Аўёх, оўёх, ов`ёх ’цыкута, Cicuta virosa.’ (КСТ, Куч.). с. 206

Аўжо́, аўжо́ж ’ужо, ну ўжо, а вось’ (Нас., Касп.), с. 206

Аўла́н ’улан’ (Бірыла, Бел. антр., 2, 26). с. 206

Аўлу́с ’незаконна адаранае поле, дармавая маёмасць’ (слаўг., Яшкін). с. 206

Аўра́н ’расліна Gratiola officinalis’ (Нас., Кіс.), с. 206

Аўра́ць ’складваць гарох, віку для прасушкі’ (Касп.). с. 206

*Аўрач, овра́ч ’кій, якім заганяюць рыбу ў сетку’, рэч. (Браім, Весці АН БССР, 1973, 1). с. 206

Аўстэ́рыя ’заезны двор, гасцініца’ (у Беларусі ў XVI— XVIII стст.) (Нас., Бяльк., Бесар., БелСЭ). с. 207

Аўсю́к ’аўсюк, Avena fatua ’(Шат.), аўсюг ’аўсюк, аўсяніца і інш. падобныя расліны’ (маг., Кіс.), с. 207

Аўся́нка₁ ’рыбка Leucaspius delineatus, вярхоўка’ (Жук., 214), с. 207

Аўся́нка₂ ’птушка Emberiza’ (Бяльк., БелСЭ), с. 207

Аўся́нка₃ ’каша з аўсяных круп’ (БРС, Бяльк., КЭС, лаг., Сцяшк., Вешт.), с. 207

Аўта́р ’алтар’ (Федар., Яруш.). с. 207

Аўтарэ́ня ’імя каровы, што нарадзілася ў аўторак’ (КЭС, лаг.), аўтурэня ’тс’ (Рам.). с. 208

Аўто́к ’уток’ (Баранавых, КТС). с. 208

Аўто́рак ’другі дзень тыдня’ (БРС, Нас., Яруш., Бяльк., Касп., Гарэц., Серб., Грыг.), уторак, ваўторак (Рам.), гаўторак (Сцяшк.), аўторнік (Нас.), с. 208

Аўто́ры ’выраз у ніжняй частцы бочкі, у які ўстаўляецца дно’ (лельч., Арх. ГУ). с. 208

Аўтэ́нтык (БРС, Нас., Яруш.), с. 208

Аўца́ ’авечка’ (Яруш., Сержп., Бяльк., Сцяшк.), гаўца (Сцяшк.), с. 209

Аўча́р ’пастух’, (БРС, Бяльк., КЭС, лаг.), гаўчар (Сцяшк)., с. 209

Аўчуга́н ’аўчарка, сабака, які вартуе авечак’ (Нас.). с. 209

Аўчы́на ’вырабленая авечая шкура’, с. 209

Аўша́к ’ аконны ці дзвярны вушак’ (Касп.). с. 209

*Аўшу́ла, оўшу́ла ’слуп з пазамі’, оўшу́лок (Шушк., 159), с. 209

Афе́кт ’моцнае хваляванне; запальчывасць і злосць’, с. 209

Афіцы́на, ахвіцы́на ’флігель пры панскім доме для служачых асоб’ (Нас. Доп.). с. 210

Афро́нт, у запісах Федароўскага: «Тры афронты качароў, дзевіць вецей лебядзей» (VI, 105), с. 210

Афэ́рдала ’замораны, худы конь’, ’апушчаны, забіты чалавек’ (шарк., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 210

Афэ́рма, ахвэ́рма, ахэ́рма ’неахайная жанчына, апушчаны чалавек’ (Цых.), оферма, офэрма (КСТ), с. 211

Ах выклічнік для выражэння гневу, радасці, здзіўлення; с. 211

Аха́бак ’бярэмя, вязка’ (Бір.. Дзярж.). с. 211

Ахадзі́ць ’ударыць кіем, агрэць’ (КСП), ахажываць ’біць’, ’мыць’ (міёр., Крыўко, вусн. паведамл.). с. 211

Аха́лак ’кароткая тоўстая палка’ (Касп.), ’бясформенны кусок (хлеба)’ (полац., Суднік, вусн. паведамл.), с. 211

Аха́лкам ’не перажоўваючы, вялікімі кускамі (есці)’: «свіньні ядуць ахалкам» (глыб., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 212

Ахало́на ’прахалода, ахаладжэнне’ (лід., Крывіч, 12, 111). с. 212

Ахамо́лак ’жмут сена’ (міёр., Крыўко, вусн. паведамл.), агамолак ’вялікі кусок хлеба ці чаго іншага’ (полац., Лучыц- Федарэц, вусн. паведамл.). с. 212

Ахамяну́цца ’спахапіцца, апрытомнець, зарыентавацца’ (Гарэц., Др.-Падб., КТС), с. 212

Аха́пак (БРС, Касп., Бяльк., Янк. Мат., Янк. I, КСТ) і ахо́пак (Жд., КСП), ахапка (Бяльк., Сцяшк.), ахапень (Янк. Мат.). с. 212

Ахара́так ’аб`едак’ (Касп.), ахряткі ’аб’едкі’ (гарадоц., Яшкін, вусн. паведамл.), с. 212

Аха́яць₁ ’ачысціць, прывесці ў належны выгляд’ (Касп., Бір. Дзярж., Сцяц.), ’прыбраць’; ахаіць, ’ачысціць, выпратаць’ (Др.-Падб., КЭС, лаг.), ахайваць ’мыць, прыбіраць, ачышчаць’ (Сцяц.), ахаяцца ’памыцца, прыбрацца’ (Сцяшк.), ахайлівы ’які захоўвае чысціню’ (Др.-Падб.), ахайны ’акуратны’ (БРС, Сцяшк., КЭС, лаг.), ахайнасць (БРС, Гарэц.), с. 213

Аха́яць₂ ’абгаварыць, зняважыць’ (КТС). с. 213

*Ахвары́цца ’?’, параўн. у Дуніна-Марцінкевіча: «Пад каньмі аж зямля стоніць//«Ахварысь, падзі!» — крычыць...» с. 213

Ахва́т ’хвароба жывёлы, часцей за ўсё коней, ад празмернага кармлення ці паення’ (КТС), о'хват (Клім.), ахват ’хвароба ад натугі’ (КЭС, лаг.), охват ’хвароба рук, калі іх гарачымі апускаюць у халодную ваду’ (КСТ), ахваціцца ’захварэць, выпіўшы халоднай вады, калі ўвагрэешся’ (Сцяц.), с. 213

Ахве́с (аргат.) ’бог, абраз’ (Рам.), вядома таксама ў формах ахвэс, яхвес, охвіс, охвесь, ахвесь, хвесь і фес у сацыяльных дыялектах на тэрыторыі Беларусі, Украіны і Польшчы, с. 214

Ахво́сце₂ ’месца за ўзгоркам і паваротам ракі’ (рэч., Яшкін). с. 214

Ахво́та (БРС, Бяльк., Гарэц., Мал., Касп., Сержп., КЭС, лаг., Яруш.), ахвочы ’шчыры, хто робіць з ахвотай’ (БРС, Касп., Гарэц., Бяльк., КЭС, лаг., Яруш.), ахвоціцца ’мець ахвоту’ (КЭС, лаг.), охвоча ’без прымусу’ (КЭС, лаг.), ахвотна (БРС, Касп., Гарэц., Бяльк., КЭС, лаг.), охвотно ’весела, прыемна’ (КСТ), ахвотнік ’дабраволец’ (БРС, КЭС, лаг.), с. 214

Ахвя́ра (БРС, Грыг., Мядзв., Гарэц., Касп.), афяра (Нас., Касп., Мал., Сцяшк.), ’рэлігійны зарок; дар у царкву, касцёл’ (Нік., Очеркй, 152), афяры ’рэчы, якія давалі ў царкву́ (Арх. ГУ), ахвярнік ’асоба, якая ходзіць па вёсках і збірае грошы на рэлігійныя патрэбы’ (КЭС, лаг.), ахвяраваць (БРС, Гарэц., Бяльк., Грыг.), афяраваць (Сцяшк.), ’даць зарок’ (Мал.), с. 215

Ахеле́й ’крываўнік’ (Кіс.). с. 215

Ахі́біцца ’сагнуцца’ (Мурашка, КТС). Да хібіцца ’хістацца, гнуцца’. с. 215

Ахі́лак ’кволае дзіця’ (полац., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), охілок ’слабы чалавек’ (петрык., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 215

*Ахі́лкі, охі́лкі ’шафран Гейфеля, Crocus Heuffelianus Herb.’ (Бейл.). с. 216

Ахіля́ць ’ахінаць, ухутваць’, ахіляцца ’ахінацца, укручвацца’ (Сцяц.). с. 216

Ахіна́ць (БРС, Нас., Яруш., Гарэц., Бяльк., Сцяшк.). с. 216

Ахіне́я ’бязглуздзіца, выдумка’, с. 216

Ахламо́н ’неарганізаваны, неакуратны, зацюканы чалавек’ (Юрч., Фраз. 2), вахламон ’неахайны чалавек’, вахламоня ’неахайная жанчына’, вахламондзія ’тс’ (Яўс.); слова вядома на большай частцы Беларусі са значэннямі ’чалавек, недалёкі ў разумовых адносінах’, ’чалавек без пачуцця ўласнай годнасці’, ’дрэнна выхаваны, некультурны чалавек’, ’неакуратны, неахайны чалавек’, ’неахайна адзеты чалавек’, ’няўклюда’ і інш. с. 216

Ахла́пак ’вялікі кавалак чаго-небудзь ядомага (напрыклад, мяса)’ (Мядзв.), охлапок ’абрэзак’ (Клім.), охлапы ’дрэннае мяса, адыходы пры разбіранні тушы’ (КСТ), охляпы ’кускі няякаснага мяса на баках’ (лельч., Шур, вусн. паведамл.). с. 217

Ахло́пак ’ахапак сена’ (полац., Крывіцкі, вусн. паведамл., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), ахлопкі ’камякі’ (пра снег, КСП). с. 218

Ахлу́дзець ’астыць, адубець, стаць цвёрдым’ (КЭС. лаг.), охлу́дыты ’акачанець, астыць’ (Клім.). с. 218

Ахлу́п ’суцэльнае бервяно, якое кладзецца над вокнамі, дзвярамі’ (Інстр. лекс.), ахлупавата ’не крута’, ахлупны '’ахопліваючы, верхні’ (Касп.), с. 218

Ахлы́сцік ’ашуканец, асоба без пачуцця чалавечай годнасці’ (КЭС, лаг.), ’падлетак, несамастойны чалавек’ (глыб., полац., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 218

Ахля́біна ’?’ (Інстр. лекс.), охлябіна ’ўвогнутае месца’ (КСТ). с. 219

Ахля́ць ’аслабець і апусціць рукі, апусціцца, здацца’ (Янк. II), ’аслабець; заняпасці’ (Ян.), охляб ’заняпаў, аслабеў’ (Бесар.), параўн. «стаў худы і больш ахлялы» (КТС), схліялы ’кволы, слабы; стары’, схліяць ’аслабець, састарыцца’ (Яўс.), с. 219

Ахмістры́ня ’эканомка; жанчына ў панскім двары, якая распараджалася хатняй гаспадаркай і мела ключы ад прадуктаў’ (БРС, Нас., Мядзв. мін., Шн., Бяльк.), ахмістрына ’жанчына, якая любіць распараджацца’ (КСТ), с. 219

Ахмуры́ць ’падмануць, ашукаць’ (Юрч., Сін., 31), с. 219

Ахмурэ́ць ’стаць невясёлым’ (Касп., КСТ), ’аслабець’ (Касп.), ахмырэць ’зрабіцца панурым’ (КСП), зхмарэ́ць ’тс’ (Грыг.). с. 219

Ахмы́лка ’памылка’ (Шат.), ахмыляцца ’памыляцца’ (Шат.). с. 220

Ахо́ва (БРС, Яруш.), ’захаванне ўкрывальніцтва’ (Гарэц.), ахоўваць, ахоўнік, ахавайца ’ахоўнік’ (Яруш.). Ад хаваць (гл.). с. 220

Ахо́рац ’дуля, фіга’ (Касп., ЭШ рук.). с. 220

Ахо́та ’ахвота, жаданне’ (Цыхун, Бел. фраз., 101), ’ахвота’, ’паляванне’ (Бяльк., Юрч., Ян, КСТ), ахочы ’ахвочы’ (КТС), с. 220

Ахо́хам ’гасцінец, хабар’ (КЭС, лаг.). с. 220

Ахра́к ’сліна, макрота (пры кашлі)’ (КЭС, лаг., Шат.), с. 220

Ахра́на ’варта’ (Бяльк.), ахранка, ахраннік (БРС). с. 220

Ахра́пак (БРС, Касп., КЭС, лаг.), ахрапка (Яўс.), ахрап`е ’бацвінне’ (БРС, Касп.), ’трава, лісты бручкі і інш. для свіней’ (Янк. Мат.). с. 221

Аху́хцінацямненькі выкл. ’уздых аблягчэння пасля фізічнай нагрузкі’ (полац., Садоўскі, вусн. паведамл.). с. 221

Ахца́к ’?’ параўн. у Чорнага: «Не ўспеў яшчэ ад астрога ачухацца за першую жонку, як ужо другую бярэ. От ахцак!» (КТС). с. 221

Ахці, ахці мне выкл., абазначае журбу, здзіўленне (Нас.), а́хця мне ’гора мне’ (дзісн., Рам.), а́хці мненюшкі (Карскі, 2— 3, 85), с. 221

Ац, атс ’выгук, якім паварочвалі валоў направа’ (КСТ), с. 222

Ацемянжа́ць ’рабіць заклапочаным, гнясці (разумова)’, ацемянжацца ’рабіцца заклапочаным’ (Нас.). с. 222

Аце́п ’выклічнік для адгону сабакі’ (Нас.). с. 222

Аце́слівы (БРС, Касп., КЭС, лаг., Сцяшк., Янк. Мат.; Бір. дыс.), ацесліўка ’тоўстая, гультаяватая жанчына’ (Янк., Мат.). с. 222

Аце́ц ’бацька, татка’ (Бяльк., Шн., Хрэст. дыял., Яшкін, Бел. мова, 145), ’бацька; зварот дзяцей да бацькі’ (Ян.), оцец (осіе́с) (Маш.), ацецкі «людзі чэсныя, сыны ацецкія» (з песні, Рам. 8, 163), с. 222

А́ці выклічнік, абазначае ўдзячнасць (Нас., КСТ), ’добры дзень, дзякую’ (Гарэц.), ацькі, ацінькі, ацічку памянш. ад аці, дзіцячае слова ’дзякую’ (Касп., Гарэц., Бяльк., КСП), ацкі, аценькі ’дзіцячае слова, дзіцячы паклон; удзячнасць’ (Нас.), аця ’ўдзячнасць’ (Нас.), аціць, 1 ас. адз. л. а́чу ’дзякаваць, вітаць’ (Гарэц.), дзіцячае ’кланяцца; дзякаваць’ (Нас.), ацю ’дзякую’, пааціць (Карскі, Белорусы, 144), с. 223

Аціля́кавацца ’надта марудзіць, абыякава адносіцца да справы’ (Янк. Мат.), ацялякаваць, ацялякавацца ’марудзіць’ (КСП), ацілягавацца ’марудзіць, нядбайна адносіцца да працы’ (КЭС, лаг.), ацялягвацца ’рабіць нешта павольна’ (мядз., Цыхун, вусн. паведамл.), аціляка ’марудная, павольная ў справе асоба’ (міёр., Крыўко, вусн. паведамл.). с. 223

Аціна́ць ’абрубваць’ (Нас.). Да цяць, тну (гл.). с. 224

Аці́ра ’мякіна’ (Рам.), ’буйнейшыя адходы пры ачыстцы збожжа’ (Мат. Гродз.), ’дробнае пацёртае сена’ (Юрч.), аціры ’дробная саломка, якая застаецца пасля абмалоту збажыны’ (парыц., Янк. Мат., Янк. II, БРС), с. 224

Аціра́цца (экспр.) ’хадзіць без справы, гультайнічаць’ (КТС), с. 224

Аці́ца ’падзёнка’ (Цых.). Гл. яціца. с. 224

Ацмакта́ць ’абсмактаць’ (Нас.). с. 224

Ацмыга́ць ’аббегаць’ (Нас.). с. 225

Ацо́ўкнуць ’пачаць кіснуць, быць нясвежым (пра малако)’ (Сцяц.), ацоўкнуць, сцоўкнуць (слонім., Арх. Бяльк.), ацоўклае ’якое пачало кіснуць, але яшчэ не скісла (малако)’ (Сцяц., Арх. Бяльк.), цоўклое і цаўклое (малако) (КСТ). с. 225

Ацу́пак ’абрубак, палена; маларослы таўсцячок, целяпень’ (Грыг.), ’таўсцячок’ (Нас.), ацопак, ’цяльпук’ (Ян.), с. 225

*Ацупе́ць, оцупе́ць, оцу́пнуць ’ахаладаць; змерзнуць, стаць цвёрдым (ад холаду)’ (КСТ), оцуплы перан. ’мёртвы (пра чалавека)’ (там жа), с. 225

Ацура́цца ’адмовіцца, адрачыся’ (Бяльк., Ян.), оцура́цца ’тс’ (КСТ). с. 225

Ацы́ля ’вокліч для адгону коней’ (КЭС, лаг.). с. 225

Ацэхава́ць ’пазначыць, зрабіць метку, знак на чым-небудзь’ (КСТ), с. 225

Ацю́ ’вокліч для адгону свінні’ (КСТ), ’сабакі’ (полац., Садоўскі, вусн. паведамл.), с. 226

Ацягі ’мяккія адходы пры апрацоўцы льну’ (Інстр. лекс.), ацягіны ’жмуты, зробленыя з атрэп`я лёну’ (Сцяшк.). с. 226

Ацяро́бкі ’абрэзкі ад гародніны’ (КЭС, лаг., КСП), с. 226

Аця́цца ’згубіць жаданне есці’ (Сцяц.). с. 226

Аця́ць ’узяць’ (слуц., Абабурка, Лінгв. дасл., 4), ацяты ’агорнуты’ (Абабурка, там жа). с. 226

Ач₂ злучнік ’бо’, ’хоць, калі’ (ц.-слав. аще) (Нас.), ’хіба, хоць, калі’ (Гарэц.), а́чай (Нас., Гарэц.), ач-бы ’хаця б’ (Нас.), с. 227

Ачаво́к, очево́к ’ручка касы’ (ДАБМ, камент., 831). с. 228

Ачалаве́чыць ’ажаніць’ (Яўс.), ачалавечыцца ’ажаніцца, стаць мужам’ (Нас.), очоловічыты (палес., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 228

Ачамярэ́ць (БРС, Бір. дыс., Шат.) ’адурэць’ (Шат.), ачамера ’дакучлівы чалавек’ (Шат.), ’дурань’ (Цыхун, вусн. паведамл.), укр. очемерітй ’адурэць’. Да чэмер, чамярьща ’расліна Veratum album’, якой уласцівы атрутныя якасці; пад назвай «горкае зелле» выкарыстоўвалася ў народнай меды- цыне. Адносна семантыкі параўн. фразеалагізм «абрыд, як горкае зелле», а таксама чамяра́ (пра малых, надакучлівых дзяцей, КСП) . с. 228

Ачамрэ́ць ’адчуць слабасць, страціць прытомнасць’, ’учадзець, адурэць’ (КСТ). Гл. чамрэць ’слабець’, параўн. ачмурэць. с. 228

Ача́пацца ’абвешацца чым-небудзь, многа надзець на сябе (міёр., Крыўко, вусн. паведамл.). с. 228

Ачапа́цца ’ачуняць, паправіцца’ (Шат.), с. 228

*Ачапі́ць, очэпі́ць ’павесіць, начапіць, надзець’ (КСТ).Да чапіць, чапаць (гл.). с. 228

*Ачарану́ць, очэрэну́ць ’абкружыць, абступіць’ (КСТ). с. 228

Ачаро́мкі ’вокладкі’ (мазыр., ЭШ рук.). с. 229

Ачаро́т ’чарот’ (гом. Кіс., ЭШ, Ян., Федар.), ’зараснік трыснягу’ (слаўг., Яшкін), о́чэрэт (Бесар.), очаруод ’трыснёг’ (Федар.), с. 229

Ача́хнуць (БРС, докш., Янк. Мат., КЭС, лаг.), ’змізарнець, пагоршаць’ (Сцяшк.). с. 229

Ача́цца ’апынуцца’ (мін., Песні сямі вёсак, 461). с. 229

*Ачка́ты, очка́ты ’пра чалавека з вялікімі вачыма’ (КСТ). с. 229

Ачко́, очко́ ’ляток у калодзе для пчол’ (КСТ), ’ячэйка ў сетцы’ (КСТ), ’адзінка ўліку ў розных гульнях’, ’картачная гульня’ (БРС), с. 229

Ачку́р ’вяровачка, якой падвязвалі нагавіцы’ (Нас.), ачкурнік ’мужык, лапцюжнік’ (Нас., Бяльк., Яруш.), с. 229

*Ачмара, очма́ра (экспр.) ’брудны чалавек’ (стол., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 229

Ачмурэ́ць (БРС, Бяльк., Яўс.), ашмурэць (Юрч.), ачмуры́ць ’адурачыць’ (Касп.), ачмураць (БРС). с. 229

Ачмуці́ць ’адурманіць, абыйсці хітрасцямі, ашукаць’ (Гарэц., Касп.). Да чмуціць ’дурыць’. Гл. чмута. с. 230

Ачну́цца (БРС, Яруш., Бяльк.), ’адгукнуцца, адазвацца; паказацца, праявіцца’ (Ян.), ачынуцца ’апынуцца, з’явіцца дзе-небудзь нечакана’ (Нас.), с. 230

Ачо́мацца ’апрытомнець (пасля цяжкай хваробы, ап`янення)’; ’апомніцца, апрытомнець’ (КТС, Цыхун, вусн. паведамл.), ачомкацца ’тс’ (Ян., Казкі пра жывёл, 128). с. 230

Ачуме́ць (БРС, Шат., Бяльк., КСТ), очумане́ць, ачумі́ць, ’ачмуціць’ (Юрч.. Фраз. 2), с. 230

Ачуня́ць (БРС, Гарэц., Касп., Чач., КЭС, лаг., Клім.) ’апамятацца, апрытомнець; акрыяць’ (Янк. II), ’апрытомнець, выздаравець’ (Сцяшк.), ачунець, ачуняць ’ачухацца’ (Яруш.), ачуняць, ачуньваць і вычуняць ’паздаравець, выздаравець’ (Шат.), с. 230

Ачу́хацца ’апомніцца’ (Касп.), ’аправіцца пасля цяжкай хваробы’ (Бір. Дзярж.), ’апрытомнець’ (Шат., КЭС, лаг.), ’абжыцца крыху пасля нягод’ (Юрч. Сін.), с. 231

Ачу́ціць ’прывесці ў прытомнасць, ажывіць’ (КСП, Сцяц., Сцяшк.), ачу́ніцца ’апрытомнець’ (Янк. I), с. 231

Ачуча́ць ’прыводзіць у стан свядомасці пасля амярцвення’ (Нас.), ачуча́цца, ачу́чывацца ’прыходзіць у прытомнасць’ (Нас.), с. 231

Ачхна́цца ’апынацца’, ачхнаць ’быць, знаходзіцца’, ачхнанне ’месца знаходжання’, ачхнуць ’заехаць куды-небудзь, зайсці’ (Яўс.). с. 231

Ачыві́сты ’відавочны, яўны, навочны’ (Нас.), ачывіста ’відавочна; асабіста’ (Нас.), с. 232

Ачы́грыць ’паздаравець’, ачыгрыцца ’адхадзіцца, паздаравець’ (Яўс.). с. 232

Ачы́так ’расходнік, Sedum’ (мін., Кіс.), очыток (Бесар.), с. 232

Ачэ́п₁ (БРС, Шат.), ’бервяно, што кладзецца на апошні вянок зруба’, ’бервяно, якое кладзецца над дзвярыма або вокнамі’ (Сцяшк.), ’бэлька на хаце’ (свісл., дзятл., Весці AH БССР, 1969, 4, 126), ачэпа ’тс’ (ваўк., В. В.), учэпа ’тс’ (Шушк.), ачэп ’узор вугла з вертыкалыіымі зарубкамі’ (КЭС, лаг.), с. 232

*Ачэ́пка, очы́пка ’чэпчык’ (Шпіл., Моз.), очыпочка ’каптур, чэпчык’ (стол., Дзіц. фальк., 596), с. 233

Ачэ́піны ’вясельны абрад надзявання чапца на галаву нявесты’ (ваўк., пруж., Федар.), с. 233

Ашаву́рак ’непаваротлівае і нецямкое дзіця’ (КЭС, лаг.), ’абармот, непаслухмяны (пра дзяцей)’ (нясвіж., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 233

Ашака́ ’высеўкі, рэшткі пры прасейванні мукі’ (астрав., Цыхун, вусн. паведамл.), ашакі ’асцюкі з каласоў’ (Сцяшк.). с. 233

Ашаламе́ць ’адурэць’ (Касп.), ’аслупянець, страціць розум ад нечаканасці’ (палес., Цыхун, вусн. паведамл.), ’збянтэжыцца, згубіць кірунак і развагу’ (КЭС, лаг.), ошоломонець ’адурэць’ (КСТ), ашаламу́ніцца (Шпіл.), с. 234

Ашаламі́ць ’аглушыць, адурыць, здзівіць’ (БРС, Нас., Грыг.), ашыламіць (Бяльк.) ’збіць з толку, збянтэжыць’ (Сцяшк.), ашаламуціць ’адурыць словамі ці ўдарам’ (Чач., Шат.), с. 234

Ашалапу́цець ’страціць (на некаторы час) здольнасць рэагаваць у выніку моцнай стомленасці або ў сувязі з нечаканым здарэннем’ (Янк. I), ашылапець ’аслупянець, скамянець’ (Бяльк.). с. 234

Ашалапу́ціць ’ашукаць’ (Касп.), с. 234

Ашале́ць (БРС, Нас., Грынч., Сцяшк., Бяльк., Яруш., Касп., Шат.), с. 234

Ашальмава́ць ’абакрасці, абабраць пры дапамозе ашуканства’ (Шат.). Да шальмаваць, шэльма (гл.). с. 235

Ашамёлак ’нерухавае дзіця, адзетае ў рыззё не свайго памеру’ (КЭС, лаг.). с. 235

Ашамётак ’нерухавае дзіця, адзетае ў рыззё не свайго памеру’ (КЭС, лаг.). с. 235

Ашамо́так ’мяккі качан капусты’ (Жд.) с. 235

Ашара́шыць ’здзівіць; ударыць; перан. выпіць’ (Яўс.), с. 235

*Ашарэ́ніць, ошэрэ́ніць ’абступіць кругом, акружыць натоўпам’ (КСТ). с. 235

Ашахавацца ’?’ параўн. з нар. песні «ашахуюцца да рахуюцца: которому святому напярод быць?» (барыс., Шн., 1, 138). с. 235

Ашашке́рыцца ’стаяць (сядзець) у стане нерухомасці, абыякавасці і безжыццёвасці, нагадваючы хворую на гняздзе курыцу’ (карэліц., Янк. II). с. 235

Ашва́к ’вушак, шула ў сцяне’, ашванык (палес., Лучыц- Федарэц., Бел.-укр. ізал., 44), ошвак ’шула ў сцяне’ (Тарнацкі, Studia), ’бакавы слуп, да якога прымацоўваецца рама акна’ (Шушк.). с. 235

Ашва́ліна ’кусок сала’ (навагр., Балто-слав. сб., 385). с. 236

*Ашву́рак, ошву́рок 'кароткая вяровачка’ (КСТ). с. 236

*Ашкабу́рак, ошкабу́рок ’абносак, зношаны абутак’ (КСТ). с. 236

Ашкалёпак ’асколак’ (Касп.). Гл. аскалёпак, с. 236

Ашкарупе́ць ’пакрыцца скарынкай, шкурай’ (Янк. III), ошкору́піць ’абадраць кару’ (столін., Цыхун, вусн. паведамл.). Гл. шкарупець ’засыхаць, пакрывацца шкарлупінай’, шкарупа ’кара’. с. 236

Ашкі́ль, ашкі́ля ’вокліч для адгону авечак’ (гродз., Цыхун, вусн. паведамл.), ’вокліч для адгону жарабят і авечак’ (бераст., Супрун, Лекс. Балтызмы, 44). с. 236

Ашкі́р ’вокліч пры адгоне авечак’ (Нас., Гарэц., Янк. I, рагач., Арх. ГУ), а шкір! ’адгон авечак (клічуць шкіра-шкіра!) (бых. Рам. 8, 55), ашкіра (Касп.,), ашкыра (докш., Янк. Мат., КЭС, лаг.), «ачкірэ ў поле» ’вокліч, якім гоняць авечак’ (Чач.), с. 236

Ашкротак ’адломак, чарапок’ (Бяльк.), ’старая, непрыгодная рэч’ (жлобін., Цыхун. вусн. паведамл.). Гл. аскротак. с. 237

Ашла́н, мн. ашланы́ ’бервяно, якое кладзецца ў апошнім вянку зруба’ (Сцяшк.). с. 237

Ашлап ’верхняе бервяно ў зрубе, якое кладуць на бэлькі’ (карэліц., Весці АН БССР, 1969, 4, 126), ошлап (стол., Шушк.), ошлапа ’бервяно, якое кладзецца пад вокнамі (КСТ), ашлапны ’ахопліваючы, верхні’ (Касп.). с. 237

Ашла́піць ’абхапіцца нагамі і рукамі’ (КЭС, лаг.), ’абняць’ (Яўс.), ’расстаўляць ногі пры яздзе па дарозе над невялікімі лужынамі (пра каня)’ (Шат.), абшлапіць (Куч.), ошлапіць ’абцягнуць, абціснуць, абкласці шчыльна (пра адзенне)’ і ’палажыць бэльку над вокнамі’ (КСТ). с. 237

Ашла́пка ’ахапак’ (барыс., Шн.), ашлапкі ’абхопліванне рукамі і нагамі’ (КЭС, лаг.) і ашлапы ’абдымкі (калі лезуць на дрэва)’ (КСП), ’абдымкі’ (Яўс.). с. 237

Ашлёпак ’стаптаны абутак’ (Бяльк.), с. 237

Ашля́хнуць ’супакоіцца, прызвычаіцца?’ (Брыль, Вітрыжы, Мн., 1972, 194). с. 237

Ашля́хціць ’пабіць, правучыць’ (Касп.). с. 238

*Ашмалак, ошма́лок ’абгарэлы кусок ці канец, край чаго-небудзь' (Клім.). с. 238

Ашмётак ’стаптаны лапаць; бясформенны кавалак гразі’ (Бяльк.), с. 238

Ашмо́цце ’ашмёткі, рыззё’ (БРС, КСП). Гл. шмоцце ’лахманы’, шмотка ’брудная ануча’. с. 238

Ашмурава́ць ’сваволіць; дурэць; прыкідвацца кім-небудзь’ (Юрч.). Да ашмурэць (гл.). с. 238

Ашмурэ́ць ’ачумець, здурнець; рабіць недазволенае, дазваляць сабе ўчынкі дурнога’ (Гарэц., Бяльк., Юрч.). Да ачмурэць (гл.), с. 238

Ашо́мак ’мяккі качан капусты’ стаўб. (Жд.), ’непрабітны чалавек’ (капыл., Цыхун, вусн.паведамл.), ош (уо)мок ’аб`едак, агрызак’ (КСТ). с. 238

Ашо́рстак ’жэрдка ў гумне, прымацаваная паміж сохамі на ўзроўні сцен; ашорстак быў раней таксама ў хатах’ (лях., Янк. Мат.), ’жэрдка ў хаце, на якую вешалі адзенне’ (Сержп., ЭШ рук.). с. 238

Ашо́сцік ’пярэдняя пляцоўка перад вусцем печы’ (Касп.), с. 238

Ашпа́рыць ’апарыць, абварыць парай ці варам’ (Яруш., Касп., Шат., Бяльк.), с. 238

Ашпэ́ціць, ашпэ́чываць ’зганіць, збрыдзіць’ (Нас.), ошпэтаты ’пераўзыйсці, абставіць’ (Клім.), с. 239

Аштыга́ць ’біць, муштраваць’ (Сцяц.). с. 239

Ашты́рыцца ’апынуцца’ (Шат.). с. 239

Ашу́га ’галавакружэнне, павышаны ціск’ (гродз., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 239

Ашугну́ць ’абступіць, абкружыць, агарнуць’ (КЭС, лаг.). с. 239

*Ашу́драны, ошу́драны ’многа, але дрэнна апрануты’ (лельч., Цыхун, вусн. паведамл.), с. 239

Ашука́ць ’абмануць, абдурыць’ (Нас., Яруш., Грыг., Шпіл., Бесар., Нік., Очерки, Касп., Шат, КЭС, лаг.), ’пакрыўдзіць у якой-небудзь справе; незаўважальна для іншага карыстацца яго сродкамі’ (Мядзв.), ашока́ць ’ашукаць, узяць верх над кім-небудзь’ (Ян.), абшукаць ’абшукаць вакол; абмануць’ (Шат.), ашукацца ’памыліцца’ (Грыг., Яруш., КЭС, лаг.), ашуканец ’махляр, манюка’ (Яруш., КЭС, лаг.), с. 239

Ашу́рак, ашу́ркі ’старыя, нягодныя рэчы’ (Бяльк.), с. 240

Ашу́стаць ’абабраць’ (Жд.), ’абмануць, абхітрыць’ (Шат.), абшустаць (маладз., Янк. Мат.), с. 240

*Ашу́шак, ошу́шокъ ’кусок хлеба’ (Серб.), ошушэк (зах.- палес., Вешт., 393). с. 240

Ашу́шкацца ’надзець на сябе многа адзежын’ (Нас., Чач., КЭС, лаг.), ошушкацца (КСТ), абшушкацца ’цёпла адзецца’ (КСП), ушушкацца (Бір. Дзярж.), нашушкацца (таўбц., жыт., петрык., брагін., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 240

Ашу́шкаць ’абмануць, абхітрыць’ (Шат.). с. 240

Ашчабо́лак ’асколак палена’ (Шат.). с. 240

Ашчаве́ць₁ ’звянуць, аслабнуць’ (Байк. і Некр.). с. 241

*Ашчавець₂, ошчаві́ты ’пракіснуць’ (Клім.). с. 241

Ашчаджа́ць ’эканоміць, адкладаць у запас’ (КЭС, лаг.), ашчадны ’беражлівы’ (БРС, Гарэц.), ашчэдны (Касп., КЭС, лаг.), укр. ощажати, ощадний, польск. oszczpdzac, oszczpdny, oszczydac, чэш. дыял. oscadat’ se ’скупіцца’. с. 241

Ашчалача́ць ’пусціць ваду з сябе (пра кісель, кашу)’ (КСП). с. 241

Ашчало́пак ’выбоіна, няроўнасць’ (Касп.). с. 241

Ашчапе́нец ’вельмі скупы чалавек’ (Шат.). с. 241

Ашчапі́ць ’абхапіць рукамі’ (Янк. I, КСП), абшчапіць (Янк. I, жыт.; Арх. ГУ), ашчапіцца ’абхапіцца абедзвюма рукамі’ (КЭС, лаг.), абшчапіцца ’абняцца’ (Бяльк.). Да шчапіць, шчапляць ’злучаць, звязваць’. с. 241

Ашчапе́рыцца ’ашчэрыцца’ (Бяльк.), ошчэперыцца (Куч.). с. 241

Ашчапе́рыць₁ (БРС, Янк. I), ошчоперыць ’абхапіць рукой, каб сышліся пальцы’ (КСТ), абшчаперыць ’моцна абхапіць за шыю абедзвюма рукамі’ (Ян.). с. 241

Ашчапе́рыць₂ (экспр.) ’стукнуць’ («нечым напаследак па карку ашчаперыла», А. Дзятлаў, ЛіМ, 1971 г.). с. 242

Ашчапяну́цца (ашчыпянуцца) 'схамянуцца, апамятацца’ (Бяльк.). с. 242

Ашчарэ́піць (БРС, Шат., Янк. Мат., Бір. Дзярж.), абшчарэпіць ’моцна абхапіць за шыю абедзвюма рукамі’, ашчарэпам ’ухапіўшыся абедзвюма рукамі’ (КЭС, лаг.). с. 242

Ашчу́рыцца ’пралупіць вочы’ (Гіст. мовы, 2, 59). с. 242

Ашчыкіта́ць ’абарваць, абшчыпаць’ (Федар.), ’абглыдаць, абкляваць (пра птушку)’ (Мал.), ошчокотаць (КСТ), таксама абшыкітаць (Федар.), с. 242

Ашчы́ў ’агарод, дзе расце гаро́дніна’ (Кап.). с. 242

Ашчэ́ ’яшчэ’ (Кліх, Шат., Сцяшк., Жд., Тэксты, 144), с. 242

*Ашчэ́па, о(ш)чэпа ’бервяно, якое ляжыць на бэльках столі пад кроквамі’ (Тарнацкі, Studia), ошчэп (Куч.), с. 242

Ашчэ́рыць ’выскаліць зубы’ (Касп., Бяльк.), ашчэрыцца (Яруш., Гарэц.), ашчыра́цца ’шчэрыць зубы; злавацца (пра чалавека)’ (Нас.), с. 243

Ашыба́ць₁ ’уводзіць у зман, прымушаць памыліцца’ (Нас.), ашыб ’удар ненарокам’ (Нас.), ашыбнуцца ’памыліцца’ (Юрч.), с. 243

*Ашыбаць₂, ошыба́ць, ошыбну́ць ’ахапіць, акрапіць?’ параўн. «А ўпадзі мацёнцы на белыя ножкі // Ошыбнуць цебе дробныя слёзкі» (з вясельнай песні, запісанай Федароўскім на ўсход ад Пружан), с. 243

Ашы́йна ’не вельмі, неабавязкова’ (Шат.). с. 243

Ая́ выклічнік, у іран. значэнні ’баюся я цябе’ (Крывіцкі, вусн. паведамл.), с. 243

Ба₁ выклічнік, які выказвае здзіўленне (Бяльк.). с. 244

-ба суфікс, вядомы ва ўсіх слав. мовах. с. 244

Баб-. Аснова, ад якой, магчыма, утвораны назвы розных круглых і тоўстых прадметаў (гл. баба і бабка). с. 244

Ба́ба₁ ’старая жанчына; бабка, бабуля; павітуха; жанчына наогул’. с. 245

Ба́ба₂ ’прылада, цурбан для забівання свай у зямлю’ (Нас., Касп., Бяльк., Гарэц., Інстр. I). с. 245

Ба́ба₃ ’саха, развіліна калодзежнага жураўля’ (Тарн., ДАБМ, 808, Сцяшк. МГ, Сцяшк., Сцяц.). с. 245

Ба́ба₄ ’назва ежы’ (Бесар.), ’бабка, яда, прыгатаваная з дранай бульбы’ (Бяльк.). с. 245

Ба́ба₅ ’нарыхтаваная гліна, шчыльна збітая ў горку прамавугольнай формы’ (Вярэн.). с. 246

Ба́ба₆ ’гатунак грушы; бэра’ (Сцяц.). с. 246

Ба́ба₇ ’расліна адуванчык Taraxacum officinale’ (палес., КЭС). с. 246

Ба́ба₈ 'дрыгва, багністае месца на балоце’ (палес., КЭС). с. 246

Ба́ба₉ ’птушка-баба, няясыць’ (Нас., Бяльк.). с. 246

Ба́ба₁₀ (каменная баба; археалагічны помнік). с. 246

Баба́ ’нятоўстая і невялікая калода, на якую кладуць бервяно на санях; прылада для забівання паляў’ (Шат.), ’саха ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, 808). с. 247

Ба́ба-рыба ’падкаменшчык’ (Інстр. II). с. 247

Бабаду́р ’куралеснік, які спакушае жанчын сваімі размовамі́ (Нас.). с. 247

Бабайкі́ ’вёслы’ (калінк., Цыхун, вусн. паведамл.). с. 247

Ба́бак ’ахапак ільну, вынесенага з сушні за адзін раз для апрацоўкі’ (Мат. AC, Шкл.), ба́бык, аба́бак ’малая ўкладка снапоў на полі’ (ДАБМ, 877). с. 247

Бабак, бабака ’дурань, безгаловы’ (Інстр. лекс.). с. 248

Бабачка ’матыль’ (Інстр. II). с. 248

Бабек польны ’расліна Oenothera biennis L., асліннік двухгадовы’ (Кіс.). с. 248

Ба́бець ’маршчыніцца, карабаціцца (пра грушы, бульбу) ’ (Сцяц.), ба́біцца ’старыцца, маршчыніцца (пра твар)’ (Гарэц.). с. 248

Бабёла ’пуп, частка жывата ў абсягу пупа’ (Некр.). с. 248

Бабёр ’бабёр, бабровае футра’, бабра́к ’бабёр’ (Шат.). с. 249

Бабзды́р ’бабнік’ (Нас., Бяльк.). с. 249

Бабзно́ ’баязлівец’, ’натоўп жанчын’ (Нас.). с. 249

Бабі́зна₁ ’спадчына ад бабулі’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). с. 249

Бабі́зна₂ ’вялікі баязлівец’, ’высакарослая жанчына’ (Нас.). с. 249

Ба́бік₁ ’вабік для курапатак’ (Маш.). с. 250

Ба́бік₂ ’шпакоўня’ (Сцяшк. МГ). с. 250

Ба́бін мур ’расліна Lycopodium annotinum L., Lycopodium clavatum L., дзераза гадавая, дзераза звычайная’ (Kic., бабій мур (Нас.). с. 250

Бабін сон ’расліна Crocus Heuffelianus Herb., шафран Гейфеля’ (Бейл.). Іншыя назвы: сон, соннік. с. 250

Бабін цвет ’расліна Plantago major L., трыпутнік вялікі (Кіс.). с. 251

Бабіна душыца ’расліна Origanum, Origanum vulgare, мацярдушка’ (Нас., Кіс.), таксама душанка, мацярдушка, мацержанка, мацеранка і г. д. (Кіс.). с. 251

Бабі́нец ’царкоўны цвінтар’, ’бабінец’ (БРС, Нас., Гарэц., Бесар.). с. 252

Бабі́ны ’вячэра на хрэсьбінах, на якой ядуць кашу бабіну курыцу’ (Нас., Бяльк.), бабі́нкі ’пачастунак, гулянка, якая спраўляецца бацькамі з выпадку нараджэння дзіцяці’ (Шат., Янк. Мат.). с. 252

Ба́біцца ’рабіцца жанчынападобным’ (Гарэц., Др.-Падб.); ’жаніцца’ (Касп., Др.-Падб.). с. 252

Ба́біць₁ ’бабіць, прымаць дзіця ў парадзіх’ (Нас., Бяльк., Касп., Шат., Гарэц., Бір. Дзярж., Др.-Падб., БРС), ’рэзаць пупавіну’ (Жд.). с. 252

Ба́біць₂ ’цацкацца, насіцца’ (Юрч.), ба́быть (палес., Лысенка ССП) ’цешыць, няньчыць’. с. 252

Ба́біць₃ ’вабіць (птушак)’ (Маш.). с. 252

Ба́біч ’падобны да бабы мужчына’ (Бяльк.), ’дзіця жанчыны, якая ўжо бабіла, была бабкаю-павітухаю’ (Бяльк., Янк. III, Шат., Жд.). с. 253

Ба́бка₁ ’ бабуля, старая жанчына’. с. 253

Ба́бка₂ ’парадзіха, што ляжыць у пасцелі’ (Шн.). с. 253

Ба́бка₃ ’расліна Plantago L., трыпутнік’ (Нас., Бяльк., Кіс.; ужо ў Бярынды, 134: тро́скотъ... подоро́жникъ, зичокъ, ба́бка). с. 253

Ба́бка₄ ’грыб Boletus scaber, падбярозавік’ (Касп., Шат., Інстр. II). с. 253

Ба́бка₅ ’сталёвая падстаўка, абушок, на якім клепюць касу’ (Нас., Касп., Шат., Бяльк., параўн. таксама Жд.). с. 254

Ба́бка₆ ’чыгунная балванка для забівання паляў’ (Бяльк.). с. 254

Ба́бка₇ ’прылада гнуць дугі або палазы’ (Бяльк.). с. 254

Ба́бка₈ ’матыль, мятлік’ (Дразд.), ’лятаючыя насякомыя’ (Маш.). с. 254

Ба́бка₉ ’страказа’ (Шат., Бяльк., Жд., Інстр. II, Інстр. лекс.). с. 254

Ба́бка₁₀ ’косць нагі, сустаў (у жывёл)’. с. 254

Ба́бка₁₁ ’карэнны зуб’ (Бяльк.). с. 254

Ба́бка₁₂ ’куліч, баба’ (БРС), ’салодкі пшанічны хлеб, які мае форму куліча’ (Сцяц., Нар.). с. 255

Ба́бка₁₃ ’род ежы з дранай бульбы’ (БРС, Шат., Касп., Сцяшк., Лысенка ССП, Малчанава, Мат. культ., Сцяц., Нар.). с. 255

Ба́бка_І4 ’ўкладка з 5, 10 або 15 снапоў’ (Нас., Касп., Шат., Бяльк., Лысенка ССП, Выг. дыс., ДАБМ, 874). с. 255

Ба́бка₁₅ ’вузенькі раменьчык, які звязвае дзве асноўныя часткі цэпа’ (палес., Выг. Дыс.). с. 255

Ба́бка₁₆ ’частка прыпеку, куды выграбаюць попел, вуголле’ (Інстр. I). с. 255

Ба́бка₁₇ ’расліна Polygonum bistorta L., драсён змяіны’ (Кіс.), іншая яго назва багародзічнік. с. 255

Ба́бка₁₈ ’ёрш, Асеrinа cernua’ (Маш.). с. 255

Ба́бкі₁ (мн.) ’расліна Acorus calamus L., аер’ (Бейл). с. 256

Ба́бкі₂ (мн.) ’расліна Trifolium repens L., канюшына паўзучая’ (Бейл.). Да ба́бка (круглы прадмет). с. 256

Ба́бкі₃ ’расліна Oxalis acetosella L., кісліца звычайная’ (Бейл.). с. 256

Бабкі₄ ’частка самапралкі — стойкі, паміж якімі кола’ (Влад.). с. 256

Бабок, бабоўнік, бобік ’расліна Menyanthes trifoliata L., бабок трохліставы’ (Шат., Кіс.); с. 256

Баброўнік, бобрык ’расліна бабок трохліставы, Menyanthes trifoliata L.’ (Кіс.). Іншыя яе назвы: бабок, бабоўнік, бобік і г. д. с. 256

Бабскі клятбён, бабская клятба ’грыб на асіне’ (Бяльк.). с. 257

Бабур ’малады акунь’ (Маш.), бабура, бабурка ’галавастая рыбка’ (Інстр. лекс.). с. 257

Бабура, бабурка ’макрыца, сараканожка’ (Нас., Інстр. II, Інстр. лекс.). Да ба́ба₁? с. 257

Бабура, бабурка ’матыль’ (Інстр. лекс.). с. 257

Бабура, бабурка ’расліна’ (Інстр. лекс.) (якая?). с. 258

Бабу́хнуць, бабу́х! (Шат., Бяльк.). с. 258

Бабухі́ ’вантробы, трыбухі’ (Гарэц.). с. 258

Бабу́шкі ’галкі з цеста’ (Бяльк.). с. 258

Бабчыха ’бабка-знахарка, што лечыць травамі’, ’адзінокая беззямельная жанчына, што жыве ў чужых людзей’ (Бяльк.). с. 258

Ба́'бчыцца ’зморшчвацца; скручвацца ў вузлы; старэць; поркацца, марудзіць’ (Нас., Бяльк., Гарэц., Юрч.). с. 258

Бабы́ль ’беззямельны, адзінокі чалавек’ (БРС, Касп., Шат., Бяльк.). с. 258

Бабыр ’каленік (рыба)’ (Інстр. II, 57). с. 259

Ба́вал ’буйвал, тур, дзікі вол, Bubalus’ (Нас.). с. 259

Ба́ваўна ’бавоўна’ (Гарэц.), ’баваўняная папера, вата’ (Нас.). с. 259

Ба́віцца₁ ’бавіцца, марудзіць, затрымлівацца; забаўляцца’, сюды ж ба́віць (Шат., Касп., Бяльк., Нас., Выг. дыс.), баві́цца ’праводзіць час без справы’ (Бір. Дзярж.). с. 259

Ба́віцца₂ ’займацца чым-небудзь’ (Нас.). с. 260

Баво́ўна (у Касп.: ’бавоўна, вата’). с. 260

Ба́вэл ’баваўняная або шарсцяная пража’ (Влад.). с. 260

Бавэ́лна ’баваўняная папера, вата, бавоўна, тканіна’ (Нас., Мал.), ’шарсцяныя ніткі’ с. 260

Багабо́йлівасць (Гарэц., Др.-Падб.). с. 260

Багаві́нне ’водарасці, ціна’ (БРС, Гарэц.), ’водарасці; глей, мул; топкае балота, дрыгва’ (Інстр. лекс.). с. 260

Багаві́ца ’багіня, бажаство’ (Касп.), ’багіня; нейкая хвароба’ (Др.-Падб.), ’багіня(?) або назва нейкай хваробы’ (Гарэц.: «Багавіца цябе ведае!»). с. 261

Багамо́л₁ багамаленне, багамолле. с. 261

Багародзічнік ’расліна Polygonum bistorta L., драсён змяіны’ (Kic.). с. 261

Бага́тка ’адуванчык лячэбны, Taraxacum officinale Web.’ (да геаграфіі гл. Кіс., 128), ’назва расліны’ (Янк. Мат., 94: «Бага́ткамі на Купалля абразы́ аптыка́яць»). с. 261

Багаты́р₁ ’багацей’ (Нас., Касп., Шат., Янк. 1), багаты́рь ’тс’ (Бяльк.). с. 261

Багаты́р₂ ’волат, герой’ (Бел. казкі). с. 261

[Бага́цце] ’агонь, вогнішча, касцёр’. с. 261

Бага́ч, бога́ч ’агонь’ (палес., Маш.), ’агонь, вогнішча, касцёр (палес., вусн. паведамл. Краўчука: разложы́ багачу́ погріцца), агонь, што дабываецца крэсівам’ (палес., вусн. паведамл. Краўчука). с. 263

Багда́й, бада́й (Нас., Касп., Шат., Бяльк., Др.-Падб., Гарэц., Булг., Бесар.). с. 263

Багда́н ’пазашлюбнае дзіця, падкідыш’ (Касп., Нас.). с. 263

Багла́й ’гультай, абібок, лежабок, непаваротлівы чалавек’ (Нас., Бяльк., Інстр. лекс., Др.-Падб., параўн. Гарэц.). с. 264

Ба́глы ’губы’ (бел. арго; Рам., IX). с. 264

Ба́гма ’багна’ (Касп., Бяльк., Яшкін). с. 264

Ба́гна₁ (ж.) ’топкае балоцістае месца’ (Нас., Касп., Бяльк.), ба́гна, бэ́гна (Шат.), багно́, баго́н, баго́нне. с. 264

Ба́гна₂ ’вадаварот у рацэ’ (віцеб.), ба́гня ’глыбокае месца ў рацэ’ (Талстой, Геогр., 156). с. 265

Ба́ґна ’бруд, гразь (на дарозе, на вуліцы)’ (Янк. Мат.; карэліц.). с. 265

Багно́ўка ’расліна Empetrum nigrum L.’, таксама багнаўка (Кіс.). с. 266

Багня́₁ ’ягня, баранчык’ (Нас.). с. 266

Багня́₂ ’пушыстая пупышка на вярбе’ (Нас.). с. 266

Баго́н ’высокае месца’ (мінск. абл.; Талстой, Геогр., 155). с. 266

Баго́с ’нязграбны чалавек высокага росту’ (Грыг.). с. 267

Багоўка ’божая кароўка’ (Інстр. лекс.). с. 267

Ба́гра ’пурпурная фарба’. Гл. багро́вы. с. 267

Багра́к ’няроўнасць, шурпатасць’, багракова́тый ’кручкаваты’ (палес., Клім.). с. 267

Багу́к, богу́к, бэгу́к ’нашпігаваны свіны страўнік’ (палес., Вешт.). с. 268

Бaгу́н₁, таксама багно́, баго́н, баган, бахун, багульнік, бугу́н, баго́ннік (гл. Кіс., Талстой, Геогр., 155). с. 268

Багун₂ ’расліна Cynoglossum officinale L., касталом лекавы’ (Кіс.). с. 268

Бада́к ’асот; вазон — сталетнік’ (Сцяц.). с. 268

Бадан ’расліна Bergenia Moench., бада́н’ (Кіс.). с. 268

Бада́ць₁, бадану́ць (Нас.), бадлі́вы (Шат.), баду́н ’бадлівы’ (Нас.), бадзючы ’калючы; бадлівы’ (Нас., Касп.), басці, баду́ (Шат., БРС, КЭС, лаг.), басці́ся (Касп., Яруш.). с. 269

Бада́ць₂ ’дапытвацца, дамагацца’ (Сцяшк.), ’меркаваць, разважаць; дамагацца, дапытвацца, вывучаць, даследаваць’ (Інстр. лекс.). с. 269

Бадзе́йка ’маленькая ражка’ (Касп.). с. 269

Бадзі́ла ’рог каровы; той, хто бадаецца’ (Касп.). с. 269

Бадзісто́ўка ’хустачка з батысту’ (Жд.), бадзі́ставы ’батыставы’ (Шат.). с. 270

Бадзыго́н₁ ’ежа з дранай бульбы, запечанай у чыгуне’ (Вешт.). с. 270

Бадзыго́н₂ ’штосьці грувасткае, вялізнае’ (Клім.). с. 270

Бадзюлі ’расліна Carduus crispus L., чартапалох кучаравы’ (Кіс.). с. 270

Бадзю́лька₁ ’калючка, востры шып у расліны — агрэсту, ружы’ (Бяльк.); ’калючка ў вожыка; іголка ў расліны, шып’ (Нас.); ’матавіла для наматвання нітак; калючка’ (Касп.). с. 270

Бадзю́лька₂, бадзюлёк ’што-небудзь маленькае’ (Бір. Дзярж.). с. 270

Бадзя́га₁ ’вадзяная расліна, бадзяга’ (Касп., Бяльк.), бадзя́жнік (Нас.). с. 270

Бадзя́га₂ ’расліна Cirsium oleraceum Scop., бадзяк агародны’ (Кіс.). с. 270

Бадзя́га₃ ’выдаўбаная калода для вадапою’ (Гарэц.), ’карыта з выдаўбанага пня ля калодзежа’ (Др.-Падб.). с. 271

Бадзя́к ’расліна Cirsium, бадзяк палявы, агародны’ (Бяльк.; гл. таксама Kic.), будзя́к ’чартапалох, Carduus crispis L.’ (Kic.). с. 271

Бадзякі ’ежа з палявога маладога асоту; яго сякуць і вараць з квасам’ (Шн. 3, Малчанава, Мат. культ.). Да бадзя́к ’Cirsium’ (расліна Cirsium называецца і бадзяком і асотам). с. 271

Бадзя́цца ’бадзяцца, цягацца, валачыцца; валяцца’ (Шат., Касп., Нас., Янк. Мат., Бір. Дзярж., Гарэц., Бяльк.), ’валяцца’ (Жд.: бадзялася скошаная трава). с. 271

Бадзя́ць ’пэцкаць, валачыць’ (Др.-Падб.), ’неахайна адносіцца, насіць (адзенне, абутак)’ (Янк. Мат.). с. 271

Бадзя́чы ’распусны’ (Сцяшк. МГ). с. 272

Бадля́ ’рагатая жывёла’ (ДАБМ), быдлё ’рагатая жывёліна’ (Бяльк.). с. 272

Бадры́цца₁ ’бадзёрыцца’ (Шат.). с. 272

Бадры́цца₂ ’прыбірацца, аглядваць сябе’ (Бяльк.). с. 272

Бады́ль ’сцябло расліны’ (Сцяшк., Мат. Гродз., 1960), бады́лле ’сцяблы, сцяблы і лісце гуркоў’ (БРС; ДАБМ, 863), бадыллё (Сцяшк., Сцяшк. МГ, Бяльк.). с. 272

Ба́ер ’сажалка, ставок, рыбнік’ (Нас., Яшкін). с. 272

Баёвік ’жакет ці кофта, пашытая з байкі’ (Янк. Мат., маладзечн.). с. 273

Бажаво́ліць ’непамерна многа хацець’ (Нас., Бяльк.), бажаво́льны ’пераборлівы, вычварны’ (Нас.), бажаво́лле ’непамернае жаданне’ (Нас., Бяльк., Др.-Падб., Гарэц.). с. 273

Бажа́н ’фазан’ (Нас., Інстр. II), базан (Нас.); да гэтага апошняга параўн. базано́вец. с. 273

Бажа́ць ’моцна жадаць, прасіць’ (Нас.), бажа́ць (быжа́ць) ’хацець, жадаць’ (Бяльк.). с. 273

Бажні́ца ’ўсякі нехрысціянскі храм, акрамя яўрэйскага’ (Шат.); ’паліца або шафка пад абразамі’ (Касп.). с. 274

Бажо́на ’ханжа’ (Гарэц., Др.-Падб.). с. 274

Ба́за₂ ’зборачны пункт для жывёлы і г. д.’ (Яшкін), ’калгаснае памяшканне для збожжа; калгасны двор’ (Лысенка ССП). с. 274

Базано́вец ’расліна Lysimachia nummularia L., лазаніца’ (Кіс.). с. 275

База́р₁ ’рынак, базар’ (БРС, Бяльк.). с. 275

База́р₂ ’плошча, пляц’ (Яшкін, Лысенка ССП). с. 275

Базары́нка, базары́нак ’падарунак, куплены на базары’ (Нас.), базары́нкі ’тс’ (Гарэц.). с. 275

База́рыць ’лаяць’ (Бір. Дзярж.). с. 275

Базграні́на ’ўсялякая ўсячына, мешаніна’, ’лухта, бязглуздзіца’ (Нас.). с. 275

Базі́каць ’гаварыць тое-сёе; плясці глупства, пустасловіць’ (Нас.), базы́каць ’гаварыць абы-што’ (Бяльк.). с. 276

Базіліка ’расліна Acinos Moench. arvensis, душыца палявая’ (Кіс.). с. 276

Базла́ць ’моцна крычаць’ (Сцяшк. МГ). с. 276

Базу́манка, безу́менка (палес.) ’дошка таўшчынёй 50 мм’ (Лысенка Жыт.); бязу́мінка ’тонкая дошка, менщ цалі’ (Бяльк.). Параўн. укр. безйменка ’дошка таўшчынёй менш вяршка, але таўсцейшая за шалёўку’ (Грынч.), с. 276

Базу́рны (палес.; Маш. 281: «пра маладых хлопцаў і дзяўчат кажуць: базурные або потвурные»). с. 276

Ба́іць ’гаварыць, пускаць чуткі; малоць глупства, пустасловіць; расказваць казкі’ (Нас., Бяльк.), ба́яць (Шат., Касп.). с. 276

Байба́к (Нас.), баба́к ’сурок; гультай, лежань’. с. 277

Ба́йбас ’вялізны чалавек, гультай’ (Касп.), байбо́с ’вялізны, нязграбны мужчына’ (Нас.), ба́йбус ’вялізны, нязграбны чалавек, гультай’ (Шат., Гарэц., Янк. БП, Др.-Падб., Бяльк., Сцяц.), ’дурань’ (Сцяц.). с. 277

Ба́йда₁ ’барка, лайба’ (Гарэц.), с. 277

Ба́йда₂ ’паля’ (Нас., Гарэц.). с. 277

Байдак ’рачное судна’ (Інстр. лекс.; ужо ст.-бел., гл. Нас. гіст.; Гіст. лекс., 139). с. 277

Байда́н ’зямля, пакінутая для пашы’ (Нас.), ’адкрытае месца’ (Касп.), ’месца на сенажаці, дзе расце толькі маленькі густы сівец, а іншая трава не расце’ (докш., Янк. Мат.), ’будан, выган’. с. 278

Байдарынка ’месца, зарослае ядлоўцам’ (Булг.). с. 278

Байдо́сіць ’біць’ (Нас.). Да ба́йда ’паля’. с. 278

Ба́йды біць ’займацца не справай, а глупствам; плявузгаць’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). с. 278

Ба́йка₁ ’казка, басня, небыль’ (Нас., Шат., Касп., Бяльк.), ’гаворка, мова’ (Хрэст. Дыял., 333). с. 279

Ба́йка₂ ’саматканая спадніца’ (Бяльк.), ’спадніца, сатканая з ільну і сукна’ (ДАБМ, 934), ба́йка ’від тканіны’, с. 279

Ба́йкаць₁ ’укалыхваць, люляць’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.), ’пагаворваць’ (Нас.). с. 279

Ба́йкаць₂ ’гаварыць што-н., плявузгаць’ (Юрч.), ’пагаворваць’ (Гарэц., Нас.). с. 279

Ба́йкі (прым.) ’прыгожы, харошы’ (Інстр. лекс., Сцяшк. МГ). с. 279

Ба́йкі (прысл.) ’многа’ (Сцяшк. МГ), ’надта многа, вельмі’ (Інстр. лекс.), ’нішто сабе’ (Бесар.). с. 280

Баймана ’расліна Cardamine L., буйміна’ (Кіс., Інстр. II). Іншая назва буймі́на. с. 280

Байра́к₁ ’сухое рэчышча ў яры’ (Яшкін), таксама буйра́к с. 280

Байра́к₂ ’месца, зарослае бур`янам’ (Булг.). с. 280

Байра́к₃ ’дрэннае, пустое’ (Мат. конф. МГПИ, 1966, 10: Адна́ хво́я до́'бра, смалі́ста, друга́я — байра́к). с. 280

Байра́к₄ ’склеп’ (Мат. конф. МГПИ, 1966, 10). с. 280

Байрак₅ ’благі чалавек’ (Булг.). с. 281

Байра́м ’магаметанскае свята — Новы год’ с. 281

Байстру́к₁ бастру́к ’пазашлюбнае дзіця’ (Бяльк., Нас., Касп., Шат., Маш., Сцяшк. МГ, БРС); байструкі ’кураняты, якіх курыца выседзела тайком’ (Інстр. III). с. 281

Байстру́к₂, бастру́к ’кароткае бервяно, якое кладзецца ў прасценак паміж вокнамі; кавалак бервяна, якім нарошчваюць бярвенне ў сцяне; адлегласць паміж бэлькамі’ (Шушк.). с. 281

Байсялі́ць ’гаварыць недарэчнае’ (Арашонкава і інш., Весці AH БССР, 1969 (4), 131; карэліц.). с. 281

Ба́ка ’бакенбарда’ (БРС, КЭС). с. 282

Бакай ’рачная пратока; глыбокае месца ў рацэ; яма ў балоце’ (Інстр. лекс.). с. 282

Бакаля́р ’дзяк, дзячок; школьны настаўнік’ (Нас.); с. 282

Бака́н ’від чырвонай фарбы’ (БРС). с. 283

Бака́с (БРС, Сцяшк. МГ, Маш., Інстр. II). с. 283

Ба́каць ’мнагасловіць, базікаць, балбатаць; марудна гаварыць; няцвёрда чытаць’ (Нас.). с. 283

Ба́кі ’вочы’, забіва́ць ба́кі ’абдурваць’ (Нас., Касп., Гарэц., Др.-Падб.). с. 283

Бако́нка ’балонка, шыба ў акне; аканіца’ (Бяльк.), ’фортачка’ (Гарэц., Нас.), бако́наўка ’дзверцы ў печцы, дзе закрываецца юшка’ (Касп.). с. 284

Ба́крых ’два’ (бел. арго; Рам. 9). с. 284

Баку́лы ’вочы’, баку́ла ’абманшчык’, баку́ліць ’дурыць, абманваць’ (Нас.). с. 284

Бакціха: «Калі хто видзив, як Бакциха Нямецка пива задаець...» («Энеіда навыварат»). с. 284

Ба́кшта ’гаўптвахта, турма; вежа’ (Нас.). с. 284

Балаба ’вялікі тоўсты мянтуз, Loto Iota L.’ (3 жыцця), ’мянтуз’ (Інстр. лекс.). с. 284

Балаба́йка ’балалайка’ (Нас., Касп., Шат., Інстр. Ill, Гарэц.). с. 285

Балаба́н ’сокал, Falco sacer’ (КЭС), с. 285

Балаба́ніць ’барабаніць; стукаць; гаварыць голасна; гаварыць глупства’ (Нас., Шат.), балаба́н ’пустамеля, балбатун’ (Нас.). с. 285

Балабойка ’бубенчык, які прывязваюць на шыю каню’ (Др.-Падб.). с. 285

Балабо́лка ’званочак на бубне’ (Інстр. Ill), с. 285

Балабо́н₁ ’званочак’ (Касп., Юрч., Янк. Мат., Гарэц.). с. 285

Балабо́н₂ ’балбатун, пустаслоў’ (Янк. Мат., Юрч.). с. 285

Балабо́с₁ ’яўрэй — гаспадар дома’ (Нас.). с. 286

Балабо́с₂ ’гаварун, балбатун’ (Касп.). с. 286

Балабо́ст ’балбатун’ (Бір. Дзярж.). с. 286

Бала́буха ’булачка з начынкай’ (Жд.), балабу́ш(к)а, балайбу́шка ’хлеб з аржанога або пшанічнага цеста’ (Нас.), бала́бушка ’булачка з пшанічнай або ржаной мукі’ (Вешт.). с. 286

Ба́лава́ць, ба́лава́цца (Нас., Касп., Сержп.). с. 286

Балага́н (БРС) ’будова для хавання бульбы’ (Шушк.), балага́нчык (Касп.). с. 287

Бала́ґан ’беспарадак’ (тураў., Г. А. Цыхун, вусн. паведамл.). с. 287

Балаго́л₁, балагу́ла, балаґула ’ламавы рамізнік, возчык, рамізнік; яўрэй-рамізнік на фуры; паштальён’ (БРС, Гарэц., Нік. Очерки, Выг. Дыс., Сцяшк. МГ). с. 287

Балаго́л₂, балагу́ла ’дыліжанс, фура, будка’ (Касп., Гарэц.). с. 287

Балагу́р, балагу́рыць, балагу́рлівы (Касп., Нас.). с. 287

Балазе́ (Нас., Шат., Касп., Сцяшк. МГ, БРС), балазе́й, блазе́. с. 288

Бала́каць (Нас., БРС, Бір. Дзярж., ДАБМ, 915). с. 288

Баламу́т ’прайдоха, ашуканец і да т. п.’ (Шат., Касп., Нас., Інстр. III, Мал., БРС), баламу́ціць. с. 288

Баланда́ ’вельмі рэдкая, няўдалая яда’ (Вешт.), ’яда з мятай бульбы’ (Лысенка ССП), ’суп з бульбы і мукі, забелены малаком, зацірка’ (Мат. Гродз.). с. 288

Баланды́чыты ’біць лынды, каніцеліцца’ (Клім.). с. 289

Баланнё ’маладыя пасадкі дрэў’(Сцяшк. МГ). с. 289

Балахо́н (Касп., Шат., Сцяц. Нар., Сцяшк. МГ, БРС), ’няўмела сшытая шырокая і доўгая вопратка; бальнічны халат (Янк. II), ’палатняны плашч’ (Гарэц.), ’верхняя доўгая мужчынская вопратка з даматканага сукна’ (Інстр. I), ’верхняе адзенне’ (Др.-Падб.). с. 289

Бала́чка ’размовы, пустаслоўе’. с. 289

Балачы́на ’невялікае воблака, хмарка’ (Нас., Юрч.), балачы́нка ’воблака’ (Гарэц.). с. 289

Балбата́ць ’гаварыць, балбатаць; крычаць, як індыйскі певень’ (Сцяшк. МГ, Нас., Касп., Шат.). с. 290

Балберка ’паплавок’ (3 жыцця). с. 290

Балбе́с ’дурны’ (Нас., Касп.). с. 290

Балбо́с ’лаянкавае слова’ (Нас.). с. 290

Балбу́ка ’падскурная нарасць на целе або на кары дрэва’ (Нас.). с. 290

Балвака ’дурань’ (Інстр. лекс.). с. 291

Балва́н₁ ’балван’ (Касп., Шат., Сержп.), с. 291

Балва́н₂ 'дурань’ (Нас., Касп., Шат., Сцяц.). с. 291

Балва́н₃ ’снежная баба’ (Сцяц.). с. 291

Балва́н₄ ’воблака’ (Янук.). с. 291

Балванець ’ледзь віднецца’ (Інстр. лекс.). с. 291

Балва́нка ’балванка’ (БРС), ’бервяно для шпал’ (Шат.). с. 291

Балвохва́льство ’ідаласлужэнне’ (Нас.). с. 291

Балдаве́шка₁ ’патаўшчэнне на канцы палкі’ (Бір. Дзярж.). с. 292

Балдаве́шка₂ ’дурань, дурная галава’ (Шат., Бір. Дзярж.). с. 292

Балдзі́ць ’казаць, расказваць’ (Бяльк.). с. 292

Балдэ́с ’дурны, нерастаропны чалавек; вісус, гультай’ (Бяльк.), ’аболтус’ (Гарэц., Касп.). с. 292

Балебу́шачкі ’варэнікі з мясам’ (Мат. Гродз.), балэбу́шачка ’варэнік з мясам’ (Сцяшк. МГ). с. 292

Бале́й ’больш’ (Др.-Падб.). с. 293

Бале́сць ’хвароба’ (Касп., Шат.). с. 293

Ба́лечка ’бэлька’ (Нас.), ’брусок рамкі ў вулеі’ (Анох.). с. 293

Бале́я ’балея, вядро і г. д.’ (Нас., Шат., Касп., БРС, Мат. Гродз., Янк. Мат., Сцяшк., Др.-Падб.), балія́ (зах.-палес., Бесар., Сцяшк. МГ). с. 293

Ба́лё (дзіцяч.) ’абаранак’ (палес., Клім.), ба́ля (дзіцяч.) ’тс’ (Бяльк., Шат.). с. 293

Балёва́ць, балява́ць ’банкетаваць’. Гл. баль. с. 294

Ба́лі (мн.) ’некалькі плытоў сплаўленага лесу, звязаных разам’ (Маслен.). с. 294

Балі́ўкі ’сцяблы і лісце бульбы’ (ДАБМ, 867). с. 294

Балі́я́ ’балея’. Гл. бале́я. с. 294

Ба́лка₁ ’бэлька’ (Сцяшк. МГ), с. 294

Ба́лка₂ ’роў, яма’. Гл. баліна. с. 295

Ба́лмашны ’ўзбаламучаны’ (Нас.). с. 295

Ба́ло ’даўней, раней’ (Сцяшк. МГ, Сцяц.). с. 295

Бало́на₁ ’шкло ў раме’, бало́нка (Гарэц., Др.-Падб., БРС, Касп., Бяльк.). с. 295

Бало́на₂, бало́нка ’палянка на нізкай лугавой мясціне’ (Гарэц.), бало́нне ’ўскраіна лесу’ (Інстр. III), ’багна, нізіна’ (Касп.), бало́ння ’заліўны луг, вельмі нізкі’ (Янк. Мат.), бал(уо)нне ’плёс’ (Лысенка ССП). с. 295

Бало́нка₁ ’прамавугольная клетка на матэрыі’ (Касп.), ’кратачка, квадрацік’ (Бяльк.: буду ў балонкі ткаць). с. 296

Балонкі ’перапонкі на нагах вадаплаўных птушак’ (Інстр. II). с. 296

Бало́нь ’абалонь, верхнія слаі драўніны’ (Бяльк.), боло́на (Нас.), болона́ ’абза, верхні слой дрэва’ (Мядзв.), болонь ’не смалістая частка сасны’ (палес.). с. 296

Бало́сь ’балазе’ (Янк. Мат., 152). с. 296

Бало́та ’багна; гразь, балота’ (БРС, Шат., Нас., Чуд., Яшкін, Бяльк.), ’месца, дзе заўсёды стаіць вада’ (Інстр. I, 15), ’сенажаць, луг’ (Сцяц., Сцяшк.), ’лес, галоўным чынам балотны’ (Касп.). с. 296

Балхва́, болхва́, больхва́ ’баваўняная немерсерызаваная каляровая фабрычная пража, што выкарыстоўваецца ў якасці ўтку пры ўзорным тканні’ (Влад.), балхва́ (баўхва́) ’каляровыя ніткі для вышывання’ (Касп.). с. 297

Баль ’бал, танцы’ (БРС, Касп., Шат., Нас.). с. 297

Бальзамі́н, бальзамі́на ’расліна бальзамін’. с. 298

Ба́лька ’бэлька’ (Юрч., Сцяшк. МГ, Інстр. I, ДАБМ, 883, Бяльк., Шат., Касп., Нас.). с. 298

Бальклі́вы ’карослівы, шурпаты (пра бульбу)’ (Жд.). с. 298

Бальство́ ’перавага’ (Гарэц.). с. 298

Бальша́к ’дарога’. Гл. бо́льшы. с. 299

Бальшы́ ’вялікі’. Гл. бо́льшы. с. 299

Ба́ля ’абаранак’. Гл. ба́лё. с. 299

Баля́са ’слупок для невысокай агароджы; шчыкеты’ (Шат.), ’точаны слупок у поручнях’(Нас.), баля́сы ’агароджа, тын з слупікаў’ (Касп.), баля́с ’слупікі для агароджы’ (Касп.). с. 299

Баля́ска ’драбіны’ (Булг.). с. 299

Баля́сы тачы́ць ’балагурыць і да т. п.’ (Нас., Шат.). с. 299

Бамбанье́рка ’каробка для цукерак’. с. 299

Бамбі́за ’вялікі, няўклюжы’ (БРС, Гарэц., Бір. Дзярж., Нас.), ’гультай, абібок, някемны’ (Бяльк.), таксама бамбі́с (Бір. Дзярж.), банбі́зіна (Шат.). с. 300

Бамбо́шы ’галёшы, зробленыя з аўтамабільнай шыны, якія адзяюцца на валёнкі, буркі’ (Выг. дыс.), ’лапці, пашытыя з скуры’ (Сакал.). с. 300

Бамбу́ла ’вялікі, рослы і тоўсты чалавек’ (Ніканч.). с. 300

Бамбэ́лак ’невялікі барабан з бразготкамі’; пераносна ’жывот’ (Янк. Мат.). с. 300

Бана́тка ’гатунак пшаніцы’ (БРС). с. 301

Банбе́нак ’бубен, барабан; чалавек, што гучна гаворыць’ (мазыр., Г. А. Цыхун, вусн. паведамл.). с. 301

Бандале́т ’скураны пояс, да якога прымацоўваецца шабля; перавязь паляўнічай стрэльбы’ (Нас.). с. 301

Бандзе́ля ’галаўная павязка дзяўчыны; апаяска з стужкі’ (Гарэц.), банде́ля ’тс’ (Hac.) с. 301

Бандзе́ра ’флюгер’ (Байк.-Некр.), банде́ра, банде́рка,’флаг; флюгер’ (Нас.). с. 302

Банду́ра₂ ’занадта вялікая рэч’ (Яўс.) с. 302

Ба́ндыш ’калун, сякера’ (лельч., Арх. ГУ). с. 302

Ба́нка ’пасудзіна’. Гл. ба́нька₂. с. 302

Банка́рт ’байструк, пазашлюбнае дзіця’ (Шат., Касп., БРС, Інстр. I, Шн., 3), бэнка́рт ’тс’ (Нас.). с. 303

Банкоцэтлі ’папяровыя грошы’ (Бесар.). с. 303

Банкрат ’дамкрат’ (Бір. Дзярж.). с. 303

Бансю́к ’байструк’ (Некр.). с. 303

Бант₂ ’жэрдзе, якое прыбіваецца паміж кроквамі’ (Тарнацкі, Studia, Сцяшк. МГ). с. 303

Бант₃ , дыял. ’абруч на бочцы’ с. 303

Ба́нта ’папярочная планка ў кроквах’ (Шушк.). с. 304

Ба́нька₁ ’медычная пасудзіна’ (гл. Нас.). с. 304

Ба́нька₂ ’пасудзіна з вузкім горлам’ (Дразд., Вярэн.), ба́нка ’бляшанка для адстойвання смятаны’ (Сцяц.). с. 304

Ба́нька₃ ’(цыліндрычнае) кольца, якім замацоўваецца каса на касільне’ (Шат., Касп., Нас., Бяльк., Янк. I, Янк. Мат., Юрч., Лысенка ССП), таксама ба́нка (Лысенка ССП), ба́начка, ба́нічка, ба́нечка (ДАБМ, 832). Далей сюды належыць ба́нька ’вялікае металічнае кольца (у дзвярах або сцяне); шпора’ (Гарэц.), ба́нька ’жалезная частка рэменя, пражка’ (Сакал., КЭС). с. 304

Ба́нька₄ ’расліна Nuphar luteum Sm., гарлачык жоўты’ (Бейл.). с. 304

Банька₅ ’яма на сухім месцы, напоўненая вадой, дзе расце лотаць’ (Яшкін). с. 304

Ба́нька₆ ’бэлька’ (Шат., Янк. I). с. 305

Баня₁ ’лазня’ (Юрч., Сцяшк. МГ, Сцяшк., Сцяц., Бяльк.). с. 305

Ба́ня₂ ’яма круглай формы, у якой здабывалі жалеза, соль’ (Бярында, гл. Яшкін). с. 305

Бапіне́нка ’валеная хустка’ (ДАБМ, 946). с. 305

Бар! (бар-бар!) ’падзыўное слова для авечак’ (гл. ДАБМ, № 305, Лысенка ССП). с. 306

Барабаны ’рукавы сарочкі з папярочнымі на іх зверху чырвонымі палосамі’ (Шн., 3). с. 306

Барава́я: б. зямля ’ўрадлівая зямля’ (Шчарб.). Прыметнік баравы́ с. 307

Бараві́нка ’гатунак яблыкаў’ (БРС). с. 307

Баразні́ць ’блюзніць, вярзці’ (Др.-Падб.), таксама ’баранаваць’. с. 308

Бара́н₂ баранок (Інстр. II), бара́нчык, баранэ́ць ’птушка бакас’ (КЭС, Лысенка ССП). с. 308

Бара́н₃ ’вялікая рыбацкая лодка’ (палес., Маслен.). с. 308

Бара́н₄ , ’прылада для сушкі сена’ (Влад.). с. 309

Бара́н₅ ’рубанак з дзвюма ручкамі’ (Сцяшк. МГ, інстр. II, Касп.), ’фуганак’ (Янк. Мат.). с. 309

Бара́н₆ ’грыб ваўнянка’ (Сцяшк. МГ). с. 309

Баранец ’расліна дзераза, Lycopodium selago L.’ (Кіс.). с. 309

Барані́ць (БРС, Шат., Касп., Гарэц., Мал., Нас.). с. 309

Баранкі, барашкі ’кучаравыя воблакі’ (Інстр. I), бара́нчыкі (БРС). с. 310

Бара́нчыкі ’ўключыны ў лодцы’ (Маслен.). с. 310

Баранюхі ’брусніцы’ (Бесар.). с. 310

Барахло́ (БРС, Нас., Сакал., Сцяшк. МГ, Шат.). с. 310

Барахма́цца ’дужацца’. Гл. баро́хтацца. с. 310

Ба́рбар ’варвар’, ба́рбарскі ’варварскі’. с. 311

Барбара₁ (ст.-бел.) ’прылада катавання’ (Чартко, Дасл. (Гродна), 1967, 54). с. 311

Барба́ра₂ ’кол у плытагонаў’ (нёманск., гродз., Г. А. Цыхун, вусн. паведамл.). с. 311

Барбары́с ’расліна Berberis L.’ (Кіс.). с. 312

Барбуха ’божая кароўка’ (Інстр. лекс.). с. 312

Ба́рва₂ ’верхняе адзенне яркага колеру’ (Нас.). с. 312

Барве́нак, барвінак, барві́нец, барві́нок ’кветка Vinca minor L.’ (Кіс., Сцяц., Бесар., Булг., Бейл.). с. 312

Барда́₁ ’брага’ (Сцяшк., Сцяшк. МГ). с. 313

Барда₂ ’тупая сякера’ (Касп.). Гл. барта. с. 313

Бардады́м ’бамбіза’ (Гарэц.), ’высокі і нехлямяжы чалавек’ (Др.-Падб.). с. 313

Бардзю́р ’абрамленне, кайма і г. д.’ с. 313

Бардо́ ’бардовы колер; віно’. с. 313

Барздэ́ (прысл.) 'няўцям’ (Клім.: Мыні й барздэ́, шо Ко́ля там міг бы бу́ты). с. 314

Ба́рзо ’вельмі’ (Бесар.), бардзо (пінск., Бяс.), с. 314

Ба́рка ’барка’ (БРС), ’невялікая дашчаная лодка’ (Маслен.). с. 314

Барка́н₁, парка́н ’плот, агароджа’ (Касп., Шушк., Шн., Маш., Інстр. II). с. 314

Барка́н₂, барканчу́к ’дзіця незамужняй жанчыны’ (Маш.). с. 314

Барка́н₃ ’від тканіны’ (Нас.). с. 314

Барка́на́ ’морква’ (Касп.). с. 315

Барканчу́к ’дзіця незамужняй жанчыны’. Гл. барка́н₂. с. 315

Барку́н ’палявая трава’ (Сцяшк. МГ),’баркун белы, Меlilotus albus L.’ (Кіс.), ’люцэрна серпападобная, Medicago falcata L.’ (Kic.). Таксама беркун, беркін (гл.). с. 315

Барлёчы ’грубыя жаночыя чаравікі’ (Касп.), барля́чы (Шат.), ба́рлеч ’чаравік’. с. 315

Барліна ’барка, вялікая лодка, баржа, вялікі рачны човен’ (БРС, Янк. I, Маслен., КЭС, лаг.), бэрліна (Бесар., 153). с. 315

Барля́ць ’пераліваць, узбоўтваць; працаваць без толку’ (Касп.). с. 315

Бармата́ць ’мармытаць, бурчаць пад нос, бурчаць’ (Нас., Касп., Шат.). с. 316

Барні́цы ’каноплі без семя’. Гл. брані́цы. с. 316

Баро́даўка (БРС, Шат., Мал., Сцяшк. МГ). с. 316

Баро́даўнік (БРС), барада́ўнік ’расліна бародаўнік, Lapsana L.’ (Kic.). с. 316

Баро́к ’могілкі’ (ДАБМ, 914). Відавочна, сюды ж баро́к ’назва ўчастка лесу’ (Янк. Мат.). с. 316

Бароўка ’божая кароўка’ (Інстр. лекс.). с. 317

Баро́хтацца ’борацца, вазіцца’ (Нас.). с. 317

Барса́ць ’працягваць аборы ў лапці’ (Гарэц., Касп.; барса́ць II варса́ць — Шат.), ’кідаць’ (Гарэц.). с. 317

Барсні́ ’лапці, сплеценыя з пяньковых вяровачак’ (Янк. Мат.), ’скураныя лапці’ (Касп.). с. 318

Барсу́к (БРС, Яруш., Сцяшк. МГ). с. 318

Барта ’тапор’, таксама барда (ст.-бел., гл. Гіст. лекс., 115; Чартко, Дасл. (Гродна), 54; Булыка, Запазыч., 38). с. 318

Бартыха́цца ’боўтацца’ (Касп.). с. 318

Баруздзі́ць ’трызніць; блюзніць, вярзці’ (Касп.). с. 318

Барука́цца ’дужацца’, ’борацца, змагацца’, ’вазіцца’ (БРС, Шат., Бір. Дзярж., Янк. Мат., Жд., Сцяц., Федар., I), баро́кацца ’дужацца’, бару́ка ’ахвотнік дужацца’ (КЭС, лаг.). с. 319

Барунка ’расл. боцікі, Aconitum’ (Крывіч, IV, 1923). с. 319

Бару́сік! (бару́сік! бару́сік!) ’падзыўное слова для барана’ (Маш.). с. 319

Баруўка ’ягаднік брусніцы, Vaccinium vitis-idaea L.’ (Kic.). с. 319

Ба́рхатавы ’аксамітавы’ (Нас.). с. 319

Барчак ’расліна боцікі, Aconitum L. stoerkianum’ (Kic.), ’Aconitum napellus’ (Крывіч, IV, 1923). с. 319

Баршч ’расліна баршчэўнік сібірскі, Heracleum sibiricum L.’ (Kic., Hac.). с. 319

Баршчо́вы ’бурачковы (аб колеры)’ (Нас.). с. 319

Бары́ла₁ ’бачонак, невялікая бочка; вялікая, шырокая бочка’, таксама барылачка, бары́лца, барэлочка, бары́лка, барэ́лка, барэ́лко (Касп., Нас., Гарэц., Бяльк., Інстр. Ill, Др.- Падб., Дзмітр., Шн., Бесар., КЭС, лаг., Булг., Федар., 4, Сцяц., Сцяшк. МГ, Арх. Бяльк. слонім.). с. 320

Бары́ла₂ ’здаровы мажны мужчына; таўсцяк; тоўсты, нехлямяжы чалавек’ (Касп., Нас., Гарэц., Сцяшк. МГ). с. 320

Бары́лка ’драўляныя ці металічныя часткі падсядзёлка, дзе нацягваецца церассядзёлак’ (КЭС, лаг.), барілцо, барілца ’вушка ў падсядзёлку, праз якое праходзіць церассядзёлак’ (Маслен.). с. 320

Ба́рынь ’пан’ (Шат., Янк. III), ба́рінь ’тс’ (Бяльк.). с. 320

Бары́цца ’марудзіць’ (Нас., Гарэц., Кос.), барі́цца (Бяльк.), бары́ць ’затрымліваць’ (Нас.). с. 320

Бары́ш ’магарыч; прыбытак’ (Касп., Шат., Нас., Выг. дыс., Бір. Дзярж., Федар., 4, Інстр. III, барышы́ — Гарэц.). с. 321

Барэ́лка ’бачонак’. Гл. бары́ла₁. с. 321

Барэ́ткі ’жаночыя туфлі’ (Касп.). с. 321

Барэ́ц₂ ’расліна баршчэўнік сібірскі, Heracleum sibiricum L.’ (Кіс.). с. 321

Барэ́ц₃ ’расліна мардоўнік, Aconitum L.’ (Інстр. II). с. 322

Бас₁ ’бас; чацвёртая струна ў скрыпцы, самая тоўстая’ (БРС, Маш., Бяльк.). с. 322

Бас₂ ’пас, шнур у самапрадцы’ (Бяльк.). с. 322

Ба́са ’вялікая кадушка’ (Сцяшк. МГ, Сцяц.). с. 322

Басала́й ’нягоднік, нахабнік’ (Гарэц., Нас., Яруш.), бысыла́й ’нягоднік, абібок, гультай’ (Бяльк.). с. 322

Басалы́га ’басяк’ (Арх. Бяльк., слонім.). с. 323

Басаць ’рэзаць’, арго (Рам., IX, 5). с. 323

Басі́ла ’здаравяка-лайдак’ (Яўс.). с. 323

Басі́лы ’абутак з шыны’ (Жд.). с. 323

Басі́ста ’музыкант, які грае на басах’ (Нас.). с. 323

Баскак, байскак, бойскак, боскак. ’баскак, прадстаўнік ханскай улады, зборшчык даніны’ (ужо ст.-бел.; Булыка, Запазыч.). с. 323

Баско́й ’прыгожы’ (калінк., Архіў ГУ, Г. А. Цыхун, вусн. паведамл.). с. 324

Баславі́ць ’зычыць дабра, шчасця’, баславе́ння, баслаўлёны (КЭС, лаг.). с. 324

Басма́ ’пячатка, знак і да т. п.’ с. 324

Ба́сня ’байка’ (Касп.), ст.-бел. баснь ’выдумка, забабонная выдумка’ (XVII ст.; Нас. гіст). с. 324

Басо́к ’лёска вудачкі; кручок, прымацаваны да лёскі’ (Маш.). с. 325

Басо́ль₁, басо́ля ’віяланчэль, бас, кантрабас’ (БРС, Касп., Янк. БП, Шн.), с. 325

Басо́н ’пазумент, кант, галун і г. д.’, с. 325

Басто́ліць ’біць няшчадна’ (Нас., Яруш). с. 325

Басто́н ’назва тканіны; назва танца’. с. 325

Басты́сь ’здаровы, ні на што няздатны хлопец, бадзяга’ (Касп.). с. 326

Басурма́н₂ ’заняпалы чалавек’ (Касп.). Ужыванне ў якасці экспрэсіўнага слова басурма́н₁ (гл.) ’мусульманін’. с. 326

Басця́цца ’бадзяцца, швэндацца’ (Касп., Янк. Мат., Др.- Падб., A. А. Крывіцкі, вусн. паведамл., мсцісл.; В. Н. Чэкман, вусн. паведамл., полац., мін.). ба́сця́цца (Гарэц.), бысьця́цца (Бяльк.), басця́ка ’той, хто бадзяецца, валацуга’ (Янк. Мат., КЭС, лаг.). с. 326

Басця́ць ’знеслаўляць каго-небудзь’ (докш., Янк. Мат.). с. 326

Басы́й ’рыбалоўная пастка ў выглядзе скрынкі ці рэшата з дзіркай у дне для заходу рыбы (ставіцца зімой у палонках)’ (Крыв.). с. 326

Бась-бась-бась. Гл. ба́шка. с. 327

Басэ́тля₁ ’кантрабас, віяланчэль’ (Нас., Касп., Шат., БРС, Бяльк., Арх. Бяльк., слонім., Яруш., Гарэц., Мядзв.). с. 327

Басэ́тля₂ жарт. ’вялікая бочка’ (Сцяц.). с. 327

Басэ́тля₃ жарт., ’мажная жанчына’ (Сцяц.). с. 327

Басэ́тля₄ ’басота, басяк’ (Бяльк.). с. 327

Басю́ры ’гулянка жней за кошт гаспадара’ (Хрэст. дыял., 333). с. 327

Бася́дла ’сабака’ (He хадзі, сынок, да басядлы, укусіць — Жд.). с. 327

Бат ’бізун’ (Касп., Сцяшк. МГ). с. 327

Батава́ць ’гаварыць; без злосці дакараць за які-небудзь учынак’ (ДАБМ, 921; карта № 320), ’наракаць’ (Янк. I). с. 327

Батальён ’птушка турухтан, Philomachus’ (Інстр. II). с. 328

Батва́ ’расліна Beta сісіа; зяленіва наогул’ (Нас.), ’сцяблы і лісце гуркоў’ (ДАБМ, 863), ’лісце і сцяблы бульбы’ (Лысенка, Жыт.), батві́на ’сцябло буракоў’ (Нас.), батоўе ’бацвінне’ (Нас., Касп.), ’сцяблы і лісце гарбузоў, бульбы’ (ДАБМ, 864, 866), бата́ўе ’сцяблы і лісце гуркоў’ (ДАБМ, 863), бато́ўкі ’сцяблы і лісце буракоў’ (ДАБМ, 868), бацві́нне ’сцяблы буракоў; вараная капуста; боршч’ (Нас., БРС), ’лісце буракоў’ (Сцяшк. МГ), ’сцяблы і лісце гуркоў’ (ДАБМ, 863), ’бацвінне, бураковае лісце’ (Бяльк.), ’бацвінне; халаднік’ (Касп.), ’бацвінне’ (Шат.). с. 328

Батлажка ’біклага’ (Сцяшк. МГ). с. 328

Батла́чык, батланчык ’расліна батлачык, Alopecurus L.’ (Кіс., 13). с. 329

Батле́йка (БРС, Др.-Падб.), с. 329

Бато́г ’бізун’ (Тарн.), бат(уо)г (Бесар.). с. 329

Батра́к (БРС, Шат., Касп., Нас., Бяльк.). с. 329

Бату́ра ’балака, пустамеля’, бату́рыць ’балакаць’ (Нас.). с. 330

Баты́ст (БРС), укр. бати́ст, рус. бати́ст. с. 330

Баўдзі́ла ’лаянкавае слова’ (Янк. БП), ’дурань’ (Янк. Мат., Бір. Дзярж., БРС), бо́ўдзіла ’дурань’ (Янк. Мат.), бо́ўдзіло (Арх. Бяльк., слонім.), бо́ўдзіла ’вярзіла’ (Шат.), ’чалавек, які ў гутарцы ўжывае недарэчныя ці лаянкавыя словы’ (КЭС, лаг.), бо́ўціла ’лаянкавае слова’ (КЭС). с. 330

Баўды́р₁ ’гэтак лаюць тоўстых непаваротлівых людзей’ (КЭС, лаг.), ’лаянкавае слова’ (Бір. Дзярж.). с. 330

Баўды́р₂ ’вадзяная бурбалка; прышч’ (Нас.). с. 330

Ба́ўкаць ’званіць’ (Др.- Падб., Гарэц., Бяльк., гл. і Касп.), ’гаварыць, распускаць нядобрыя чуткі’ (Бяльк.). с. 331

Баўку́н ’ ярмо для запрагання аднаго вала’ (КЭС, лаг.), ’частка ярма’ (Сцяц.). с. 331

Ба́ўна₁ ’вата’. Гл. ба́ваўна. с. 331

Ба́ўна₂ ’марудна’, ба́ўны. Гл. ба́віцца₁. с. 331

Баўтало ’жэрдка, якой заганяюць рыбу ў сетку’ (3 жыцця). с. 331

Баўто́нка ’баўтушка, пойла’ (Касп.), ’корм для коней’ (Інстр. III). с. 331

Баўтру́к ’абжора, дармаед’ (Касп.), Баўтрамей (уласн. імя) (Нас.), ’непаваротлівы хлопчык, які толькі капрызіць’ (Нас.), баўтрю́к ’нехлямяжы, таўстапузы чалавек’ (Нас.), баўтру́с ’непаваротлівы, свавольны хлопчык’ (Нас.). с. 331

Баўця́к ’рыбная сець’. Гл. бо́ўтаць. с. 332

Бахаты́ ’ямы, дзе дабываюць гліну’ (Яшкін), баханы́ ’ямы’ (Яшкін). с. 332

Ба́хаць₁, бах! ’бахаць, падаць і г. д.’, с. 332

Ба́хаць₂ (дзіцячая лексіка) ’спаць’ (Бяльк., Янк. III), бах ’тс’ (Янк. III: Хадзі́, до́чачка, у люлю бах; хадзі́, до́нька, ба́хаць, ляж бах). с. 332

Бахвал ’хвалько’ (Інстр. II). с. 332

Ба́хі забіва́ць ’зракацца сваіх слоў ці ўчынкаў’ (КЭС, лаг.). с. 332

Бахі́лы ’абутак, галёшы, зробленыя з шын, абутак з гумы’ (Янк. Мат., Інстр. I, Сцяшк. МГ), ба́хілкі ’скураныя лапці’ (Гарэц.), бахлы́ ’вялікія галёшы’ (віц., Г. А. Цыхун, вусн. паведамл.), ба́хілы, ба́хілкі (Нас.). Параўн. яшчэ форму басі́лы (паралельна з бахі́лы) ’бахілы’ (Жд.); палес. бахы́лы ’вялікія гумавыя галёшы для валёнак' (Лысенка ССП). Гл. яшчэ Сакал. (бахі́лы, баху́лі). с. 332

Бахмат (ст.-бел.), бохмат ’нізкарослы конь’ (Гіст. лекс., 139; Булыка, Запазыч.), ’татарскі, асабліва нагайскі конь’ (XVI ст., Нас. Гіст.). с. 333

Бахма́ты ’касматы, пушысты’ (Гарэц.), бахма́тый (Бяльк.); адносіцца таксама і да раслін, параўн. бахма́ты ’пышны’ (букет) (Др.-Падб.), бахматая мята (Кіс.). с. 333

Бахмачы́ ’бахілы, скураныя лапці’ (Нас., Гарэц.). с. 333

Бахму́тка ’соль, якую здабывалі ў крымскіх азёрах’ (Нас.), с. 334

Бахо́р (травы і г. д.), бахо́р ’кветка васілёк сіні’, бахр (іе) ’кветкі’ (Бесар.). с. 334

Бахрама́ ’махры’ (Бяльк.), бахрома́' (Сакал.), бахрыма́ (Бяльк.). с. 334

Ба́хта ’гаўптвахта’ (Нас.), с. 334

Бахту́рыць (набахтурыў ему голаву ’забіў яму галаву лухтой’; Чач., Нас.). с. 334

Бахун ’расліна багун, Ledum palustre L.’ (Kic.; былая Вільн. губ.). с. 334

Ба́хур₁ ’распуснік, любоўнік’ (Нас., Мядзв., Яруш., Гарэц.), ’яўрэйскі хлопчык’ (Гарэц.), баху́р ’любоўнік’ (Федар., Др.-Падб.), ’байструк, пазашлюбнае дзіця’ (Жд., Сцяшк. МГ, Др.-Падб.), ’яўрэйскі хлопчык’ (Др.-Падб., Бесар.), баху́р (пра малых дзяцей; Сцяц.). с. 335

Ба́хур₂ ’непакладзены кабан’ (Нас.). с. 335

Ба́хус ’п’яніца; высокі, мажны мужчына’ (Нас.); Бахус ’Вакх’. с. 335

Бац₁ ’пацук’ (Касп., Сцяшк. МГ, Янк. Мат., Інстр. II). с. 335

Бац₂ ’малое дзіця, вельмі рухавае’ (Янк. Мат.). с. 335

Ба́цца ’напэўна, відаць што, здаецца’ (Нас., Бяльк., Шпіл., Мядзв.). с. 335

Бацю́та ’хлопчык’, бацю́ля, бацю́к. Гл. бац₂. с. 335

Бацькі́₁ ’parentes’ (Нас., Касп., Шат., Сцяшк. МГ, Бяльк., БРС, Гарэц.), с. 336

Бацькі₂ ’расліна спарыння, Claviceps purpurea L.’ (цэнтр.- палес.; Выгонная, Лекс. Палесся). с. 336

Баця́н, таксама боця́н, буця́н, буйця́н, бо́цюн і г. д. с. 336

Бача́жына ’азярцо сярод грудка’ (Яшкін). с. 337

Ба́чыць (з XVI ст.; Нас. Гіст.), с. 337

Башка́ (бышка́) ’галава’ (Бяльк.). с. 338

Ба́шка ’авечка’ (Касп.), ба́ша-ба́ша-ба́ша, ба́ше-ба́ше- ба́ше ’падзыўныя словы для авечак’ (ДАБМ, 896), таксама бась-бась-бась (Сцяшк. МГ). с. 338

Башлы́к ’башлык; тое, што надзяваюць на галаву паверх шапкі’ (БРС, Сцяшк. МГ, Сакал., Інстр. I, Сцяц. Нар., Шат.). с. 338

Башма́к₁ ’чаравік’ (Шат., Касп., Сакал.). с. 338

Башня ’чатырохвугольны стог пад страхой’ (ДАБМ, 879). с. 338

Башта ’гаўптвахта, турма; вежа’ (Нас.); у ст.-бел. з XV ст. (Булыка, Запазыч.; Нас. гіст.; Гіст. лекс., 115). с. 338

Башта́ ’агарод у полі’. Гл. башта́н. с. 339

Башта́н ’агарод у полі’ (Яшкін), ’калгасны агарод’ (Лысенка ССП). с. 339

Баю́р ’гурба снегу’ (зах.-палес., Талстой, Геогр., 233). с. 339

Баю́ра ’лужына’ (Сцяшк. МГ), баю́рына ’кар`ер, запоўнены вадой’ (Жд.), гл. яшчэ Яшкін. с. 339

Баю́ўка ’хустка з байкі’. Гл. баёвік. с. 339

Бая́н ’музыкальны інструмент’, с. 339

Бгаць ’гнуць, мяць, камячыць’. с. 340

Бегун, беґун ’завеса’ (ст.-бел.; Булыка, Запазыч.): двери на бегунах (беґунах). с. 341

Беда́ ’ручны вазок на двух колах’ (Маслен.), б(іе)дка ’двуколка’ (Бесар.). с. 341

Бедронка ’божая кароўка’ (Інстр. лекс.). с. 341

Бедрык ’божая кароўка’ (Інстр. лекс., 3 жыцця). с. 342

Без (прыназоўнік і прэфікс). с. 342

Бе́заўе ’бузіннік’. Гл. бэз. с. 342

Безецный ’нізкі, подлы’ (ст.-бел.; Булыка, Запазыч.). с. 342

Бе́зма ’гразкае, непрыкметнае месца, дзе загразае ці топіцца жывёла’ (Яшкін). с. 343

Бе́зна ’багністае, вадзяное месца, якое зарасло чаротам; дрыгва; глыбіня, бездань’ (Бяльк., Яшкін). с. 343

Бе́знік ’малады бярозавы лес’ (Яшкін). с. 343

Беке́ша (Нас.), таксама беке́ш (Сцяшк. МГ, Сакал.), біке́ш (Янк. Мат., Інстр. I), бікеша (Інстр. I). с. 343

Белабры́сы ’бландзін’ (БРС, Касп.). с. 343

Белаглова ’жанчына наогул’ (Нас.). с. 343

Бе́лка₁ ’вавёрка’ (БРС, Шат.). с. 344

Бе́лка₂ ’нягразкае балота, якое зарасло травой’ (Яшкін). с. 344

Бель ’балоцісты луг, поплаў, нягразкае балота, забалочанае нізкае месца і г. д.’ (усх.-палес., паўн.-зах. бел., гл. Яшкін, Талстой, Геогр., 189—190), таксама бе́лька, с. 344

Бе́льма, бе́льмы ’вочы’. Гл. бяльмо́. с. 344

Бенефі́цыя (БРС), бенефиция ’даходная царкоўная пасада’ (ст.-бел.; Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск, Ье- neficjum (<лац. beneficium); Булыка, Запазыч. 41. Даклад- пей: запазычанне з формы мн. ліку beneficja, якая магла ўспрымацца як слова ж. роду. Праз польск. мову запазычаны таксама ст.-укр. бенефйцйум, укр. бенефіція, рус. бенефйцйя (гл. Шанскі, 1, Б, 91). с. 344

Бе́раг (агляд значэнняў слова гл. ў Яшкіна). с. 345

Берало́з ’ракіта, Salix fragilis L.’ (Яшкін). с. 345

Берасце́нь ’гаршчок, абцягнуты бярозавай карой’ (Бяльк., Касп., Нас.), ’гліняны гаршчок, аплецены дротам’ (Сцяшк. МГ). с. 345

Бе́рба ’кладка’. Гл. бэ́рва. с. 345

Бе́рва ’кладка’. Гл. бэ́рва. с. 345

Бервяно́, таксама бервянё, браўно (Сцяшк. МГ). с. 345

Бе́рка₁ ’бярозавы лес, гай, зараснік’ (Яшкін). с. 346

Бе́рка₂ ’бярозавы сок’ (Касп.), берка, бірка ’бярозавы квас’ (Малчанава, Мат. культ.) с. 346

Бе́ркавец ’дзесяць пудоў’ (БРС). с. 346

Беркін ’назва расліны Meliotus albus L. i інш.’ Гл. барку́н. с. 346

Беркун ’назва расліны баркун белы, Meliotus albus L.’ Гл. барку́н. с. 346

Берлаво́кі ’вірлавокі, з вялікімі вачыма’ (Сцяшк. МГ), берлаокі ’вірлавокі; бяльматы’ (Лысенка ССП). с. 346

Бёрда ’дэталь ткацкага станка’; таксама бе́рда. с. 347

Бзік, бзікава́ты. Гл. бзы́каць. с. 347

Бзы́каць ’гудзець’, таксама бзыча́ць, бзыя́ць (БРС, Сцяшк. МГ, Сцяц.). с. 347

Бі́бул ’картон’ (Арх. Бяльк., слонім.), бібу́ла ’прамакальная папера’ (Сцяц.). с. 348

Бі́гус ’бігус, сечанае мяса’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.); пераносна ’ханжа, крывадушнік’ (Гарэц., Др.-Падб.). с. 348

Бізу́н₂ ’вельмі бедны чалавек’ (Сцяц., Нас.). с. 348

Бікла́га ’баклага’ (БРС, Нас., Маш., Бяльк., Янк. I.), бікла́жка (Бір. Дзярж., Бяльк.). с. 349

Біліндрасы ’балбатня, жарты’, біліндра́сіць ’вярзці лухту’ (Нас.). с. 349

Білябе́ніць ’балабоніць, гаварыць абы-што’ (Бяльк.). с. 349

Бімбо́р ’самагонка’ (Сцяшк. МГ). с. 349

Бі́нда₁ ’доўгая стужка’ (Др.-Падб.). с. 349

Бі́нда₂ ’чалавек, у якога тоўстыя губы; бамбіза’ (Нас.). Аткупшчыкоў (Лекс. балтызмы, 34) лічыць гэта слова запа- зычаннем з літ. мовы (параўн. літ. binde Тультай’). с. 349

Біндаво́кі ’аднавокі, сляпы на адно вока’ (Бяльк.), ’бяльматы’ (Нас.). с. 350

Бінда́лік₁ ’медаль’ (Нас.). с. 350

Бінда́лік₂ ’чалавек з бяльмом’ (Нас.). с. 350

Бінда́лікі₁ ’найніжэйшы гатунак карунак’ (Шн.). с. 350

Бінда́лікі₂ ’думкі; патаемныя жаданні’ (Бяльк.). с. 350

Бінда́с ’сякера, якой адколваюць тоўстыя трэскі’ (Касп., Інстр. II, Мядзв.). с. 350

Бі́ндус ’гультай’ (Сцяц., Нас.). с. 350

Біндзю́г ’драбіны, воз, калёсы’ (Бяльк.), біндзю́к (Касп.). с. 351

Біндзю́га ’край зямлі непасрэдна над возерам ці над рэчкай’ (Мат. Гродз., Сцяшк. МГ). с. 351

Біндзюга́йла ’гультай’. Гл. бі́ндус. с. 351

Біньдю́ра ’пазалочаная папера’ (Мядзв.). с. 351

Бі́ржа₂ ’высокая жанчына’. Гл. біржа́к. с. 351

Біржа́к ’той, хто займаецца лёгкім возніцтвам’ (Шат.). с. 351

Бірко́вы ’танкарунны (аб авечках)’ (Влад.). с. 352

Бірук ’воўк’ (Інстр. II, Нас.). с. 352

Біру́ля ’костка з абрэзанага свінога кумпяка’ (Сцяшк. МГ). с. 352

Бі́скуп ’каталіцкі епіскап’ (Нас, Шат., БРС, Гарэц.). с. 353

Бісю́ркі ’бісер’ (Нас., Яруш.). с. 353

Бічаві́к, бічаві́на. Гл. біча́ўнік. с. 354

Біча́й ’дзірка’. Гл. біча́йка₁. с. 354

Біча́й ’край’. Гл. біча́йка₂. с. 354

Біча́йка₁ ’накрыўка дзежкі’ (Юрч.), ’абячайка, лубок у рэшаце’ (Нас., Касп., Бяльк.), ’вобад у бубне’ (Бяльк.). с. 354

Біча́йка₂ ’вузкая незасеяная палоска каля палявой дарогі’, біча́й ’бераг лужка, аборка’ (Юрч.). с. 354

Біча́ўнік, бічо́ўнік ’луг наўсцяж ракі’ (Яшкін), параўн. бічаўні́к ’бераг, берагавая паласа; паласа адчужэння паабапал дарогі, шашы, шляху’ (Яшкін), бічаві́к ’паласа адчужэння паабапал дарогі’ (Юрч.), бічаві́на, бічава́я ’тс’, параўн. яшчэ біча́й ’бераг лужка, аборка’, біча́йка ’вузкая незасеяная палоска каля палявой дарогі’ (Юрч.). с. 354

Бічо́ўка ’вяроўка’ (Бяльк.), ’частка цэпа, якой б`юць па снапах’ (Касп.), бічэ́йка ’тонкая вяровачка’ (Бяльк., Нас.). с. 355

Бішко́кт ’бісквіты’ (Нас.). с. 355

Блаві́сночка «ритуальный хлебец, величиной с яйцо, который пекли на благовещенье из „первого’’ теста, святили и сохраняли в течение года» (Клім.). с. 355

Блага́ць ’прасіць, угаворваць’ с. 355

Блакі́тніца ’птушка Parus coeruleus’ (БРС). с. 356

Блакуня́цца ’бадзяцца’. Гл. блука́ць. с. 357

Бландзі́н, бландзі́нка (БРС). с. 357

Бла́нка 'жэрдка, якая прымацоўваецца ўпоперак паміж кроквамі’ (палес., Тарнацкі, Studia). с. 357

Блат, па бла́ту (БРС), блатны́. с. 357

Блатаваць ’валацужнічаць’, блатны ’валацужны’ (Яўс.). с. 357

Блашчынец, блашчычнік ’расліна звычайны лянок, Linaria vulgaris Mill.’ (Kic.). с. 358

Блашчы́ца₁ ’клоп’ (Жд., Янк. БП, Сцяц., Сцяшк. МГ, Янк. I, Інстр. II, Выг. дыс., Арх. Бяльк., слонім.). Параўн. яшчэ блашы́ца ’клоп’ (Сцяшк.) і блашчы́ца ’блыха’ (Янк. II). с. 358

Блашчы́ца₂ ’блыха’ (Янк. II). с. 358

Блегуза́ць, бляву́зґаць ’плявузгаць’. Гл. пляву́згаць. с. 358

Блеката́ць ’бляяць’ (Нас.), с. 358

Блех ’луг ля рэчкі, дзе беляць палотны’ (Нас.); ’адбельваючы парашок’ (Влад.); ’хлорка’ (Інстр. I), блехаваць ’хларыраваць’ (Інстр. I); с. 359

Бле́ха ’лямеш у плузе’ (Тарнацкі, Studia). с. 359

Блехаваць ’хлараваць’ (Інстр. I), с. 359

Блёкат ’расліна блёкат чорны, Hyoscyamus niger L.’ (Кіс., Шат., Касп., Нас., Бяльк., Шн., Бейл., Сцяшк. МГ, БРС, Янк. БП, Гарэц.), блёкот, ’тс’ (Маш., 135), блёкат ’высокі бур`ян’ (Мядзв.); таксама ’дуднік лясны, Angelica silvestris L.’ (Кіс.). с. 359

Блёхаць ’пляскаць, плюхаць’ (Янк. II), блёхаты ’тс’ (Клім.). с. 359

Блізару́кі (БРС, Сцяшк. МГ), с. 360

Блізна́ ’блюзна’ (Бяльк., Шат., Сцяц., Сцяшк. МГ), блюзна́ (Нас.), блюзня́ (Бяльк.). с. 360

Бліндзя ’вярба, іва, Salix саргеа’ (Маш., Урбуціс, Baltistica, V (1), 1969, 50). с. 361

Блінькі́ ’мочкі ў вушах’ (Сцяшк. МГ). с. 361

Блі́скаць (БРС, Нас., Шат., Касп., Сцяшк. МГ), бліск (Касп.), блішча́ць (Шат., Касп.), блішчэ́ць (Бяльк., Нас., Касп.). Сюды далей блі́скавіца ’маланка’ (Шат., Сцяшк. МГ), бліскавіца (Бяльк., Касп., Нас.), блі́скаўка (БРС), блы́скавіца (Сцяшк. МГ). с. 361

Бло́га ’аблога, поле, якое не засяваецца год, два і болей’ (Яшкін). с. 361

Бло́нне ’адкрытае месца, поле’ (Нас.), ’роўная нізіна, заліўны луг’ (Яшкін). с. 361

Блонь ’брушная плява’ (Нас.). с. 361

Бло́тнік ’металічны абруч над колам веласіпеда ад гразі’ (Сцяц.). с. 361

Бло́ціць ’травіць пасевы, сенажаці’ (Янк. Мат.). с. 361

Блу́зніць ’трызніць’. Гл. блюзні́ць. с. 362

Блу́тацца ’бадзяцца’ (Жд.), блута́цца ’блытацца, заблытвацца’ (Бяльк., Влад.), блутані́на (Касп.). с. 362

Блу́таць. Гл. блу́тацца, блы́таць. с. 362

Блы́ндаць ’бадзяцца’ (Касп., Арх. ГУ, Янк. I, Сцяшк. М.Г, Янк. Мат.), блы́ндзець ’тс’ (Сцяшк. МГ), блэ́ндаць ’тс’ (Янк. Мат.), блы́нда, блэ́нда ’бадзяга’ (Янк. Мат.). с. 362

Блы́таць. Сюды адносіцца і блу́таць ’тс’ (Бяльк., Шат.). с. 363

Блыха́, таксама блаха́ (Сцяшк. МГ). с. 363

Блышы́ць ’малоць лухту; ілгаць, жартаваць’ (Нас.). с. 363

Блэнд ’памылка’ (Сцяшк. МГ). с. 363

Блэ́ндаць ’бадзяцца’, блэ́нда ’валацуга’. Гл. блы́ндацъ ’тс’. с. 363

Блю́ваць, таксама блява́ць. с. 363

Блю́зка ’блузка’ (Сцяш. МГ, Шат., Жд., Сакал., Інстр. I, Тарнацкі, Studia). с. 364

Блюзна́ ’блізна’. Гл. блізна́. с. 364

Блюзні́ць ’хлусіць, гаварыць дрэннае, блюзнерыць’ (Нас.), блю́зніць (Бяльк., БРС); з іншым вакалізмам блу́зніць ’трызніць’ (Шат.). с. 364

Блюсць ’берагчы’. Гл. будзі́ць. с. 364

Бляды́ ’бледны’ (БРС, Шат.), бляды ’тс’ (Яўс.; без націску). с. 364

Бляск (БРС, Шат., Сцяшк. МГ). с. 365

Бля́ты ’від кузава воза; частка яго’ (Маслен.). с. 365

Бляя́ць (БРС, Бяльк., Шат., Касп., Сцяшк. МГ). с. 365

Бо́бер ’божая кароўка’ (Інстр. лекс.). с. 366

Бо́бік ’расліна Menyanthes trifoliata L.’ Гл. бабо́к. с. 366

Бо́брык₂ ’расліна Menyanthes trifoliata L.’ Гл. бабро́ўнік. с. 366

Бо́дзер ’храбры, бойкі’ (Нас.). с. 367

Бо́дня ’бочачка з векам і замком’ (Шн., Выг. дыс.). с. 367

Бо́дры ’горды, жвавы’ (Бяльк.). с. 367

Бо́жы по́яс ’вясёлка’ (брасл., ДАБМ, 901—902, карта № 312). с. 367

Бой у розных значэннях ’бітва і г. д.’ с. 367

Бок₂ ’маўляў’: Што, бок, ты ляжыш цэлае ранне? (Некр., 218); Ці твая, бок, шапка знашлася? (Янк. I, 43). с. 367

Бо́лакі ’воблакі’ (Нас., Інстр. I), бо́лка ’хмарка’ с. 367

Бо́лка ’хмарка’. Гл. бо́лакі. с. 368

Бо́лмат ’балбатун, пустамеля’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., Яруш., Бяльк.), балмату́н (Нас.), былмату́н ’тс’ (Бяльк.), балмата́ць ’балбатаць’ (Нас.). с. 368

Бо́львар ’фальварак’ (Яшкін). с. 368

Бо́лька ’болька, рана’ (Бяльк., Шат., Касп., Нас. і інш.). с. 368

Бо́ма₁ ’рычаг’ (БРС), ’доўгая жэрдка з тоўстым канцом пры плытах’ (Сцяшк. МГ, Янк. Мат., Бір. Дзярж.). с. 368

Бо́мкаць ’звінець, бразгаць’. с. 369

Бон, бом ’выгаралая глыбокая яма ў тарфяным балоце, якая запоўнена вадой, глыбокая яма ў рацэ’ (усх.-палес.; Талстой, Геогр., 202). с. 369

Бо́нда₁ ’бочка’ (Касп., Нас., Гарэц., Др.-Падб.). с. 369

Бо́нда₂ ’бохан хлеба; круг каўбасы; булка, печаны хлеб; скаціна; скавароднік, перапечак; пасаг; закваска ў дзяжы і г. д.’ (шмат значэнняў, гл. Нас., Чач., Бяльк., Гарэц., Др.-Падб., Інстр. II, Сцяшк., Сцяшк. МГ, Сцяц., Некр.). с. 369

Бонк , бо́нка ’авадзень’ (Сцяшк. МГ). с. 370

Бо́нна ’нянька, якая вучыла дзяцей замежным мовам’ (БРС). с. 370

Бонова́ты ’буяніць’ (палес., Клім., 22). с. 370

Бо́нчка ’кольца, якім замацоўваецца каса на касільне’ (ДАБМ, 832). с. 370

Бо́раў ’непакладзены кабан’ (ДАБМ, 884), ’парсюк’ (Жд.). с. 371

Бо́рацца ’бароцца’ (Касп.), ’бадацца’ (Сцяшк. МГ), бо́рыцца (Нас.), бо́ріцца (Бяльк.). Гл. баро́цца. с. 371

Бо́ргыцца ’бароцца’ (Бяльк.). с. 371

Боршч ’ежа, суп’; таксама назва раслін. с. 372

Бо́скі ’боскі; божы’ (БРС, Шат.). с. 372

Бо́тка ’палка з увагнаным у канец вострым цвічком (ужывалася як паганялка для валоў)’ (Арх. Бяльк., слонім.). с. 372

Боўдзіла₁ ’жэрдка, якой заганяюць рыбу ў сетку’ (3 жыцця). с. 372

Бо́ўдзіла₂ ’дурань’. Гл. баўдзі́ла. с. 373

Боўдур ’комін’ (зах.-палес.; Бел.-укр. Ізал.). с. 373

Бо́ўкаць ’гаварыць адрывіста, незразумела’ (Шат.), ’боўтнуць’ (Нас.). с. 373

Боўт ’рыбацкая прылада боўтаць ваду’ (КЭС, лаг., Нас., Янк. I), таксама бо́ўтка (Касп., Мядзв.), бо́ўтала (Нас.). с. 373

Бо́ўтаць (у розных значэннях; БРС, Янк. II, Бір. Дзярж., Шат.). с. 373

Бо́хан, баха́нка, буха́нка. с. 374

Бо́хат ’самае глыбокае месца ў ручаі або ў невялікай рэчцы’ (Яшкін). с. 374

Бохто́рыць. Гл. бухто́рыць, бухце́ць. с. 374

Боці (мн.) ’рабро ў лодкі’ (КЭС, бых.). с. 374

Бо́цікі ’расліна боцікі, Aconitum L.’ (Кіс.). с. 374

Бо́язь, бая́знь. Гл. бая́цца. с. 375

Бра́вы ’бравы’ (Нас. Сб., Шат., БРС), ’прыгожы’ (Лысенка ССП). с. 375

Бравэ́рка, браве́рка ’світка, якая апранаецца на кажушок; безрукаўка; каўнер; паўпальто з даматканага сукна; армяк’ (БРС, Інстр. I, Сцяшк. МГ, Касп., Шат.); таксама брава́рка (Шат., БРС). с. 375

Бра́га (у розных значэннях) (БРС, Янк. I, Касп., Нас., Шат., Бяльк.). с. 375

Брага́ць ’прасіць’ («Будзем госпада бога брага́ць», Маш.). с. 375

Брадні́к ’від рыбалоўнай сеткі’ (БРС, Касп., Бір. Дзярж., Бяльк.), браднык ’тс’ (Лысенка ССП). с. 376

Бражка (брашка) ’радня, сваяцтва; талака’ (Яўс.). с. 376

Бра́згаць, бра́зґаць ’стукаць, брынчаць’, таксама бра́зкаць. с. 376

Бразгу́ль ’дзеравяны гаплік’ (Сцяшк. МГ). с. 376

Брак₁ ’нястача’ (Сцяшк. МГ, БРС, Яруш., Сцяшк., Шат.). с. 376

Брак₂ ’дэфект’, бракава́ць. с. 377

Бра́каць ’бразгаць, падаць, валіць’ (Юрч., Гарэц.). с. 377

Бра́мка ’штыфтык у стрэльбе, на які надзяецца пістон’ (Некр., Арх. Бяльк., слонім.). с. 377

Брандзо́вы ’бурачковы (пра колер) ’ (Жд.). с. 377

Бранзале́т , таксама бранзале́тка (БРС, Касп., Інстр. 1., Сцяшк. МГ). с. 377

Брані́цы ’каноплі без семя’ (Мат. Гродз., ДАБМ, 869), бра́ніцы ’тс’ (Сцяшк. МГ). с. 378

Брані́ць ’лаяць’, брані́цца ’сварыцца, лаяцца’ (Нас.). с. 378

Бра́нтка ’брамка ў стрэльбе’, ’штыфтык, на які надзяецца пістон’ (БРС). Сюды ж і бра́мка (гл.) ’тс’. с. 378

Бранч'эць ’брынкаць’ (Касп.). с. 378

Браск ’досвітак’ (Map. дыс.). с. 378

Браха́ць ’гаварыць няпраўду; гаўкаць’. с. 379

Браці́шэк ’паслушнік каталіцкага ордэна’ (Нас.). с. 379

Брог ’стог сена на чатырох слупах і са страхой’, таксама брок (Інстр. I, Бір. Дзярж., Жд.), с. 379

Брод ’брод; забалочаная лагчына і г. д.’ с. 380

Бро́іць ’сваволіць, забаўляцца свавольствам; дрэнна паступаць’ (Нас., Гарэц.). с. 380

Бро́мы ’будынкі гандлёвых радоў’ (Касп.). с. 380

Бро́нец (дакладней бране́ц, параўн. рус. смал. броне́ц) ’дзераза гадавая, Lycopodium annotinum L.’ (Кіс.). с. 380

Бро́ніць ’бараніць, забараняць і г. д.’ (Нас.). с. 380

Бронь ’зброя’ (Нас., Яруш.). с. 381

Бро́сіць ’кінуць’ (Бяльк., з песні). с. 381

Бро́сня ’цвіль на вадзе’ (БРС, Бір. Дзярж., Сцяшк. МГ), броснь (Нас., Чач.), бро́снець ’пакрывацца цвіллю’, таксама брасне́ць (Нас., Гарэц.). с. 381

Бро́ўка ’край’ (БРС, Шушк., Выг. дыс., Інстр. I). с. 381

Бро́хнуцца ’кінуцца, паваліцца’ (Жд.), бро́хаты ’пляскаць, пляскацца; шлёпаць’ (палес., Клім.). с. 381

Бруд (Нас., Байк.-Некр.), бру́дны. с. 381

Бруды ’цёмна-русы’. Гл. бруд. с. 382

Бру́дэр ’няпэўны чалавек’, бру́дэрка ’сатаварышка; жанчына дрэнных паводзін’ (Нас.). с. 382

Бружме́ль ’расліна Lonicera L.’ (Kic.). с. 382

Бружэліна ’бружмель, сухадрэўка, Lonicera Xylosteum’ (КЭС). Адна з шматлікіх назваў бружмелі (гл.). с. 382

Брузда́цца ’аблівацца ў час яды, неахайна есці’ (Бяльк.). с. 382

Брузды́ль ’пухір на целе’ (Бяльк.). с. 382

Бру́знуць ’шмат спаць; таўсцець, паўнець’ (Юрч.), бру́зла ’той, хто многа спіць; распаўнелы чалавек’ (Юрч.). с. 382

Бруі́цца ’цячы, ліцца’; бруі́ць ’хутка цячы, пералівацца́, бруя́ ’хваля, цячэнне’ (Сцяшк. МГ); бру́іць, бру́іцца. ’мачыцца’, бруй ’той, хто мочыцца’ (Нас.). с. 382

Брук₁ ’ каменная маставая’ (ст.-бел. брук з XVI ст.; Булыка, Запазыч). с. 383

Брук₂ ’самая быстрыня ракі’ (Нас.). с. 383

Брукаць, брукава́ць ’буркаваць (аб галубах)’ (Дзмітр., Шат., Сцяшк. МГ, Яруш., Сцяц.), бруку-бруку (так перадаюць буркаванне галубоў — Сцяц.). с. 383

Бру́кі ’верхнія мужчынскія штаны’ (ДАБМ, 930). с. 383

Бру́ліць ’мачыцца’, бруль, брулі́. Гл. бруі́цца. с. 383

Бру́нькі ’шэрсць дрэннай якасці, знятая з ног і галавы авечкі’ (Улад.). с. 383

Брунэ́лька ’расліна чарнагалоў, Prunella L.’ (Kic.). с. 384

Брусі́ць ’трызніць’ (Касп.). с. 384

Брусле́т ’бранзалет’ (Бяльк., Сцяшк. МГ, Бел. казкі). с. 384

Брусне́ць 'чырванець; загараць’, брусне́лы. Гл. брусні́ца. с. 384

Бруснікі́ ’дружкі жаніха’ (Інстр. II), бру́снік ’тс’ (Шат., Дзмітр.). с. 384

Брусяне́ць ’успухаць’ (Юрч.). с. 385

Брух ’жывот, страўнік’ (Др.-Падб., Сцяшк. МГ). с. 385

Бру́ха ’жывот’ (Шат., Сцяшк. МГ). с. 385

Брухе́ль ’празмерна тоўсты чалавек’ (Янк. Мат.). с. 385

Брухіта́ць ’таптаць’ (Сцяц.). с. 385

Брухме́ль ’чалавек з тоўстым жыватом’ (КЭС, лаг.), брухе́ль ’празмерна тоўсты чалавек’ (Янк. Мат.). с. 385

Бру́чка (шмат іншых назв., гл. ДАБМ, № 276), бру́ква. с. 386

Брыво́, брыва́ (Касп., Бяльк., Бір. Дзярж.). с. 386

Брыгва́ ’непраходнае балота’ (Яшкін). с. 386

Брыд₁ ’чад’ (Сцяшк. МГ), ’дым у лазні, чад’ (Бяльк.). с. 386

Брыд₂ ’рабро дошкі’. Гл. брыж₁. с. 386

Брыды́ ’канцы клёпак ля дна кадушкі і да т. п.’ (Касп.). с. 387

Брыж₁ ’рабро дошкі’ (Інстр. II, таксама брыд), ’востры край, вугал граняў’ (Нас., Бяльк., Гарэц.). с. 387

Брыж₂ (род. брыжа́) ’спінка ў ложку’ (КЭС). с. 387

Брыж₃ ’выступ у коміне, на які што-небудзь кладуць’ (Інстр. I). с. 387

Бры́жчык ’самае буйное зерне’. Гл. бры́зак. с. 387

Бры́жы ’рабізна на вадзе’ (палес., Клім.). с. 387

Брыжы́₁ ’жабо, бардзюр; зубчаты ніз жаночай адзежы, карункі і г. д.’; ’край тканіны’; таксама брыж (БРС, КЭС, лаг., Бяльк., Бір. Дзярж., Касп.), бры́жыкі (Гарэц., Жд., Нас.). с. 387

Брыжы́₂ ’свіны кішэчны тлушч’ (Вешт.). с. 388

Бры́зак ’адборныя зярняты; самы дробны дождж’ (Нас.), бры́зачка ’кропелька, зярнятка, самая дробная частачка’ (Нас.). с. 388

Брызглі́на ’расліна Evonymus L.’, бразгуліна, брызгуліна, брызгеліна (Кіс., Інстр. II, 68), бружмель, бружмень, бруслён, бружэль і г. д. (Кіс.). с. 388

Брызґу́ль ’палачка для вязкі спапоў’. с. 388

Бры́зкаць ’пырскаць’ (Шат., Гарэц.). с. 388

Брызку́ль ’халодны дожджык’. Гл. бры́зкаць. с. 389

Бры́ка ’воз для сена і снапоў’ (Арх. Бяльк., слонім., Бяльк.), ’від воза’ (Касп.). с. 389

Бры́ла ’глыба’; бры́ля ’валік зямлі’ (Жд.). с. 389

Брылёк ’1/100 вядра’ (Інстр. III), «особого рода рюмка, вроде небольшого стакана с разогнутыми вверху краями, вместимостью 1/100 ведра; служит меркою водки» (Мядзв.). с. 389

Брыль₁ ’казырок летняй шапкі; шляпа’ (Касп., Бяльк., Бір. Дзярж., Шн., Гарэц., Інстр. I, Тарн., Маш., БРС, КЭС, лаг., Мядзв.). с. 389

Брыль₂, брылёк ’невялікі выступ над жаралом печы’ (Янк. Мат., Шушк., Інстр. I), ’карніз’ (Шат.). с. 389

Бры́на ’вільгаць, вада’ (У склепе адна бры́на — Сцяшк. МГ). с. 390

Бры́ндаць ’хадзіць, шлёпаць’ (БРС), ’бадзяцца’ (Яўс., Нас., Бяльк.), брындацца ’боўтацца, таўчыся без толку’ (КЭС), параўн. яшчэ бры́нда ’валацуга’ (Нас., Бяльк., Янк. Мат.), ’гультай’ (Касп., Нас.), бры́нды біць ’хадзіць без справы, лодарнічаць’ (Янк. БП). с. 390

Бры́нды ’аборкі ў шырокіх рукавах’ (Гарэц.), ’абрыўкі на абрубцы, аблямоўцы вопраткі, на падоле’ (КЭС), бры́нда, бры́нджа ’аборка’ (Касп.), бры́нды ’шырокія фалды, складкі’, бры́нджы, бры́нжы, брындзю́лька (Бяльк.). с. 390

Бры́нза, таксама бры́ндза (Маш., Вешт.). с. 391

Брынзялі́ ’лахманы, ніткі’. Гл. брэ́ндзал. с. 391

Брыні́ты ’свярбець (аб ране)’ (палес., Клім.). с. 391

Брыско́тлівы ’золкі’ (Сцяц.). с. 391

Брысь₁ ’выклічнік для адгону ката’, брысюга ’тоўсты кот’ (Гарэц.). с. 392

Брысь₂ ’здаравяка-лайдак’ (Яўс.), ’здаровы, але гультаяваты чалавек’ (Юрч.), ’здаравяка; моцны, мажны мужчына’ (Гарэц.), ’здаровы, чырванатвары чалавек’ (Сцяц.), ’чырвоны, як брысь’ (Др.-Падб.). с. 392

Брысю́га ’тоўсты кот’. Гл. брысь₁. с. 392

Брыта́н ’сабака англійскай пароды’, ’таўсцяк’ (Нас.), ’чалавек моцнага складу’ (Клім.). с. 392

Брыта́ць₁ ’закілзаць’ (Шпіл., Нас.). с. 392

Брыта́ць₂ ’заблытваць (ніткі)’ (Сцяц.). с. 392

Бры́тва (БРС, Бяльк., Сцяшк. МГ). с. 392

Брытва́н ’бляшаны посуд для выпечкі мяса ці цеста’ (Сцяшк. МГ). с. 393

Бры́ца ’расліна Echinochloa L.’ (Kic.), ’пустазелле з чорнымі зярнятамі’ (палес.; Выг. дыс.), ’пырнік’ (Яўс.). с. 393

Бры́чка₁ ’павозка, выязная павозка, экіпаж’ (БРС, Сцяшк. МГ, Інстр. I, Бесар.). с. 393

Бры́чка₂ ’бручка’ (ДАБМ, 859), бры́ква, бры́кса, брыку́ха (аб распаўсюджанні гл. ДАБМ, № 276). с. 393

Брэд₁ ’вастрыё нажа’ (Касп.). с. 393

Брэд₂, брэднік, ’вярба, Salix L.’ (Kic., Інстр. II, КЭС, лаг.), брадзі́ніна ’тс’ (Касп.). с. 393

Брэ́дзень ’браднік’ (Нас., Бяльк., Сцяшк. МГ). с. 394

Брэ́дзіць ’хлусіць, узводзіць паклёп’ (Нас.), брэдня́ ’хлусня, брахня, лухта’ (Нас.), брэ́дзіць ’трызніць’, брэд ’трызненне’ (Сцяшк. МГ). с. 394

Брэзгуль ’прыпрэжка ці ворчык’ (Дразд.). с. 394

Брэ́каць ’грэбаваць’ (КЭС). с. 394

Брэ́нґаць ’бразгаць’ (Сцяц.). с. 394

Брэ́ндаць ’бадзяцца, валачыцца’ (Шат.). с. 395

Брэ́ндзал ’ручнік з доўгімі махрамі, якім выціраюць посуд’ (Жд.), брэ́ндзлі ’ніткі і шмаццё ў падоле адзежыны’ (КЭС, лаг.), брынзялі́ ’лахманы, ніткі’ (Сцяшк. МГ). с. 395

Брэ́ндзала ’чалавек, які рэдка сутыкаецца дома, валацуга’ (Янк. Мат.). с. 395

Брэт ’пакаленне’ («у етум брэ́ці...»; Буз.). с. 395

Брэ́та ’палотнішча’ (Шпіл.). с. 395

Брэх ’прыстасаванне з чатырох слупоў са стрэшкай для ўкладкі снапоў’ (Жд.). с. 395

Брэ́шкі, брэ́шка ’карункі’ (Сцяшк., Сцяшк. МГ). с. 395

Бу́ба (дзіцячае) ’зярняты’ (Нас.), ’гарошына’ (Сцяц.), ’гарох’ (Бяльк.), ’ягада’ (Шат., Яўс.), бу́бка ’бубачка’ (Нас., БРС, Сцяшк. МГ), ’бубка, ягады’ (Бяльк.), бу́бачка (БРС), буба́шкі ’галачкі з цеста’ (Касп.), ’пячэнне’ (Бяльк.), бу́бка ’страва з падпражаных, цеставых галачак’ (КЭС, лаг.), бу́бехі ’маладыя плады’ (Сцяц.), бубу́шка ’жоўты гарлачык’, бубы́шка ’пупышка’ (Касп.). с. 396

Бу́бен₂ ’месца, высокае і беднае травастоем; балота, якое можна перайсці’ (Яшкін), бубён ’высокае месца; высокая і бедная травастоем паша’ (Яшкін), бу́б`ён ’голая прастора, без расліннасці’ (Клім.), бубен ’неўрадлівая, голая мясцовасць’ (Прышч.). с. 396

Бу́блік ’маленькі абаранак, абаранак’ (Бяльк., Нас., Сцяшк. МГ, Гарэц., Інстр. I). с. 397

Бубначы́ ’малыя дзеці’ (Сцяц.). с. 397

Бубні́ць, бубне́ць. Да бу́бен₁(гл.). с. 397

Бу́бня ’бубновая масць у картах’ (Нас.), бу́бы, бу́бна, бубня́ (Бяльк.). с. 397

Бубэ́нчыкі ’расліна гарлачык жоўты, Nuphar luteum Sm.’ (Бейл.), с. 397

Бувальні́ца ’палатно з прымессю або поўнасцю з куплёных ці баваўняных нітак’ (Касп.), бува́льніца ’баваўняныя ніткі ў матках’ (Жд.). с. 397

Бугаі́ 'ягады буякі, Vaccinium uliginosum L.’ (Kic.). с. 397

Буга́й₂ ’птушка бугай, Botaurus stellaris’, с. 398

Буглёўнік, буглёк ’месца, дзе багата дробных, адшліфаваных вадой каменьчыкаў’ (гродз., Яшкін). с. 398

Буго́ня ’ралля ці від ворыва, калі пасярэдзіне ўчастка ўзвышаецца пачатковая двайная баразна; ворыва ўроскідку’ (Яшкін), буго́нь ’загон, вузкая палоска заворанай зямлі’ (Бяльк.). с. 398

Буго́р ’узгорак, пагорак, невялікая гара, высокае месца’ (Яшкін, Бір. Дзярж.), ’пясчаны ўзгорак’ (Сцяшк. МГ), ’узгорак’ (Касп.), буго́рынне ’нагрувашчванне’ (Нас.). с. 398

Бу́да ’кібітка, верх павозкі; буда, пакрыццё ад дажджу над возам; будан, канура і да т. п.; крыты вазок’ (Нас., Касп., Шат., Бесар., Бяльк., Янк. II, БРС, Яшкін). с. 398

Будава́ць (з XV ст., Булыка, Запазыч; БРС, Інстр. III, Гарэц., Бяльк., Інстр. I), будова́ты (Бесар., Булг.). с. 399

Буда́н ’будан’ (БРС, Янк. II), ’будынак, жыллё, хата і да т. п.’ (слаўг., Яшкін). с. 399

Будара́жыць ’бударажыць’ (БРС), будура́жыць (Нас.), будура́жыць, бутара́жыць ’тс’ (Касп.), бутара́ж ’скандал’ (Касп.). с. 399

Буда́ч, буда́ш, будала́ш. Гл. буда́н. с. 400

Будво́рыца ’выган за вёскай’ (Касп.). с. 400

Будзі́льнік (БРС, Сцяшк. МГ). с. 400

Будзі́ць (БРС, Касп., Бяльк.). с. 400

Бу́дні, бу́дзень, будзённы. с. 401

Будо́ўля ’будынкі; будаванне’ (БРС, Др.-Падб., Бяльк., Гарэц., Інстр. I, Нас.). с. 401

Будуле́ц ’страявы лес’ (Сцяшк. МГ). с. 401

Буды́нак ’будоўля, будыніна, хата і да т. п.’ (БРС, Бяльк., Др.-Падб., Гарэц., Мядзв., Інстр. I, Янк. I, Янк. Мат., Тарн., Нас., Шат., Касп.), буды́нок (Бесар.), будынек (Чуд.). с. 401

Буз, бузок ’бэз’. Гл. бузіна́. с. 402

Буза́₁ ’падонкі, мут, асадак; азаддзе’ (БРС, Нас., Касп., Яруш., Бяльк.), ’бруд, мут на вадзе’ (КЭС, лаг.), ’пустазелле сярод зярнят’ (Шат.). с. 402

Буза́₂ ’рачны і азёрны іл; гразь; разведзеная гліна; твань з травой на дне вадаёма, гразкае балота’ (Яшкін), буза́, бузяна́е бало́та (полац., гл. Талстой, Геогр., 192), с. 402

Бузава́ць ’біць, лупцаваць’ (Бяльк.), буза́ніць ’біць’. с. 402

Бузго́р, таксама бузго́рак, бузгаро́к ’горка, узвышша’ (Яшкін). с. 403

Бузіна́ ’Sambucus nigra L.’ (Kic., БРС, Шат.), бузі́на (Сцяшк. МГ). с. 403

Буй ’моцны, халодны вецер’ (Сцяшк. МГ, Яшкін), ’халадэча з ветрам’ (Юрч.), ’высокае, адкрытае для ветру месца, узгорак’ (Бяльк., Яшкін, Нас., Шат., Гарэц.), ’хуткі, востры’(Нас.), ’схіл гары, узгорка’ (Яшкін), ’няўступчывы, буян’ (Нас.). с. 403

Бу́йвал ’буйвал’ (БРС, Бяльк.), таксама ’непакладзены бык’ (ДАБМ, 883). с. 403

Буймі́стр ’бурмістр’ (Нас.). с. 403

Бу́йны ’непакорны, неўгамонны’ (Бяльк.), ’моцны, бурлівы’ (Нас.), ’вялікі, буйны: (БРС, Нас., Бяльк., Касп., Сцяшк. МГ, Яруш.). с. 403

Буйра́к ’сухое рэчышча’. Гл. байра́к₁. с. 404

Буйстра́ ’быстрыня; месца хуткага цячэння ў рацэ’ (Яшкін). с. 404

Бук₂ ’месца, куды падае вада з млынавага кола, ад чаго дно робіцца глыбокім’ (Яшкін), ’назва шырокіх і глыбокіх месцаў на рацэ, глыбокае месца на возеры, яма’ (КЭС), бу́ка ’глыбокае месца ў рацэ’ (Яшкін). с. 404

Бу́ка₂ ’глыбокае месца ў рацэ’. Гл. бук₂. с. 404

Бука́та ’булка хлеба’ (Касп., Гарэц., Др.-Падб., Інстр. I), бука’тка (Нас.). с. 404

Бу́кацца ’біцца лбамі’ (Нас., Шат.). с. 404

Бу́ква₂ ’літара’ (Бяльк., Шат.). с. 404

Буква́р (БРС, Шат.), буква́рь (Бяльк.). с. 405

Бу́квіца ’расліна Betonica L.’ (Kic.), таксама ’першацвет, Primula veris L., арніка, Arnica montana L.’ (Kic.). с. 405

Буке́нніца ’аканіца’ (Нас.). с. 405

Бу́кіш ‘удар ілбом’ (Нас., Сцяц.), ’стукнуцца лбамі ў бойцы (пра бараноў)’ (Янк. Ill); букіш: (чорт) даў мне букіш пад ногі, што аж я перакінуўся (Федар., 1). с. 405

Бу́кнуць ’набракаць’ (Нас.). с. 405

Буко́нка, буко́нніца ’аканіца’ (Бяльк., Нас., Касп., Мядзв.). с. 405

Буко́та₁ ’ўзгорак на лузе, на якім расце вяз’ (слаўг., Яшкін). с. 405

Буко́та₂ ’глыбокае месца’. Гл. бу́кта. с. 405

Бу́кса₁ ’бязрогая карова’ (Сцяшк. МГ). с. 405

Бу́кса₂ ’бручка’ (Бяльк., Кіс., Інстр. II, ДАБМ, 858—859, № 276). с. 406

Бу́кса₃ ’букса’ (БРС), ’жалезная ўстаўка ў коле’ (Арх. Бяльк., слонім., Маш., Маслен., Бяльк.). с. 406

Буксінка ’бручка, Brassica napus L.’ (маг., Кіс.). с. 406

Бу́кта ’глыбокае вірыстае месца ў рацэ на самым яе павароце, якое крыху ўдаецца ў сушу’ (Яшкін), буко́та ’тс’ (Яшкін), бу́кта ’глыбокае месца ў рацэ’ (Мат. Гродз.), ’шырокае і глыбокае месца на рацэ’ (Сцяшк. МГ). с. 406

Бу́кча ’глыбокае месца ў рацэ’. Гл. бу́кта. с. 406

Булава́ ’булава’ (БРС), ’булдавешка’ (Сцяшк. МГ). с. 406

Була́ны ’буланы, шэра-жоўты, палавы’ (БРС, Шат., Бяльк.). с. 407

Булд-. Аснова, якая выступае ў шматлікіх утварэннях с. 407

Булдава́ ’булава’, булдаве́шка (Бяльк., Шат., Касп.). с. 407

Бу́лдаўка ’бурбалка’ (Сцяшк. МГ). с. 407

Булдоўка ’расліна Nuphar luteum Sm., гарлачык жоўты’ (Інстр. II, Кіс., там і крыніцы). с. 407

Булдоўнік₁ ’расліна Cirsium arvense, бадзяк палявы’ (гл. Кіс.). с. 408

Булдоўнік₂ ’расліна Pulsatilla patens L., сон раскрыты’ (Kic.). с. 408

Булды́га ’цвёрдая няроўнасць на разбітай дарозе, замёрзлая гразь у выглядзе розных выступаў; скіба дзярністай зямлі на раллі, вялікія кавалкі сухой зямлі на заскароджаным полі’ (Яшкін). с. 408

Булды́р₁, булдырок ’бясплодны ўзгорак; высокае адкрытае месца, пакатая горка’ (Яшкін), бульды́р ’бясплодны ўзгорак’ (Касп.), булды́рь ’высокае, адкрытае месца’ (Нас.). с. 408

Булды́р₂ ’бурбалка’, бульды́р ’пузыр’ (Касп.), булды́рь (Нас., Бяльк.). с. 408

Булён ’булён, суп з бульбы’ (Сцяшк. МГ, БРС, Шат., Касп., Сцяц. Нар.). с. 409

Буліна́ ’расліна палын звычайны, чарнобыль, Artemisia vulgaris L.’ (Арх. Бяльк., слонім.), бульняк ’тс’ (Кіс.). с. 409

Бу́лка ’белы хлеб’ (Карскі, 1, Сцяшк.), ’пшанічны хлеб’ (Сцяц. Нар., Вешт.), ’жытні хлеб’ (Касп., Нас., Шн.), ’бохан хлеба’ (Бяльк.). с. 409

Бу́лыўка ’вежа на царкве, купал’ (Бяльк.). с. 409

Булы́шка ’лугавое ўзвышша’ (Касп.). с. 410

Бу́льба, таксама бу́льма (Шат., Жд.), бу́льва (Федар., 1). с. 410

Бу́льбатка ’бурбалка’ (Сцяшк. МГ), бу́лбатка ’тс’ (Янк. II). с. 410

Бульды́р ’пузыр’. Гл. булд- і булды́р₂. с. 410

Бульката́ць. Гл. бу́лькаць. с. 410

Бу́лькаць (Шат., БРС), бульката́ць ’булькаць’. с. 410

Бунава́ць ’сварыцца, лаяцца, шумець’ (Шат.), ’сварыцца’ (Жд.), ’гаварыць з самім сабой’ (Бір. Дзярж.). с. 410

Бу́нда ’старажытная жаночая вопратка; дзіцячая вопратка’ (Сакал.), ’сарафан’ (КЭС), ’доўгае, пераважна дзіцячае адзенне’ (Лысенка Жыт.), с. 410

Бундор ’комін’ (зах.-палес.; Бел.-укр. ізал., 43), бу́ндур ’частка печы’ (Бесар., 149). с. 411

Бунт₂ ’вязка, звязак’ (Арх. Бяльк., слонім., Інстр. III, Касп.), ’вязка, мяшок’ (Нас.), бу́нцік (Гарэц.). с. 411

Бунчу́к ’бунчук’ (вядомае ўжо з XVI ст.; Булыка, Запазыч.), с. 411

Бу́нька ’бочачка’ (Яруш.), ’збанок’ (ДАБМ, 822), ’гліняная пасудзіна без вушка’ (Інстр. I), гл. яшчэ Клім. с. 412

Буня́к ’пухір на целе’ (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1972, № 1, 85). с. 412

Бур ’свідравальная прылада’. с. 412

Бу́ра (Сцяшк. МГ, Інстр. I, Бесар., БРС), бу́ря (Бяльк.). с. 412

Бурава́л. Гл. пад бурва́лак₁. с. 412

Бура́к (БРС, Шат., Нас., Сцяшк., Кіс., Гарэц., Бесар.). с. 412

Буракі́₁ (мн.) ’страва, прыгатаваная з буракоў’ (Інстр. I, Жд., Шат., Сцяц., Сцяц. Нар.), бура́кі ’тс’ (Касп.). Спецыяльнае ўжыванне мн. ліку ад бура́к (гл.) для абазначэння стравы (суп з накрышаных буракоў). с. 413

Буракі₂ ’складкі ў халявах ботаў’ (Шн.). с. 413

Бура́н ’моцны вецер; надвор’е, калі дзьме вецер і ідзе снег’ (БРС, Інстр. I). с. 413

Бурандульнік ’расліна варыўнік, Bulbocodium rulhenicum’ (КЭС). с. 413

Бураў ’свердзел’ (Інстр. II). с. 413

Бура́ць ’шпурляць’. Гл. бурыць₁. с. 413

Бу́рбалка₁ ’пузыр, баўдыр на вадзе’ (БРС, Бір. Дзярж., Некр., Сцяшк. МГ, Янк. II, Мядзв., Шат., Нас., Касп.), бурбо́лка (Бяльк.), бу́рбаліць ’дзьмуць у ваду, каб з яе выходзілі бурбалкі’ (Бір. Дзярж.), ’пускаць праз ваду бурбалкі’ (КЭС), бурбуле́ць ’моцна кіпець’ (Юрч.), бурбо́ліць ’булькаць’ (Касп., Нас.), бурба́ліць ’пузырыцца’ (Шат.). с. 414

Бу́рбалка₂ ’жоўтая вадзяная лілія’ (Шат.). с. 414

Бурбо́ліць ’старанна есці, спяшацца’ (Бір. Дзярж.). с. 414

Бурбуле́ць ’моцна кіпець’. Гл. бу́рбалка₁. с. 414

Бу́рбылка ’дзіцячая цацка’ (Бяльк.): «у костцы свідруецца дзірка, у якую зацягваюць нітку..., костка круціцца, гудзе, бурчыць». с. 414

Бурва́лак₁ ’невялікі ўзгорак, сухое месца на нізіне’ (Янк. Мат.). с. 414

Бурва́лак₂ бушва́лак (жарт.) ’кавалак бервяна; моцны, прысадзісты (камлюкаваты) чалавек’ (Сцяц.). с. 414

Бурга́н ’узгорак, курган’ (Нас.). с. 415

Бургу́н ’курган, узгорак; купіна, грудок’ (Юрч. Сін.). с. 415

Бурда́₁ ’бурда, нясмачная яда’ (БРС, Бяльк., Нас., Шат., Касп.). с. 415

Бурда́₂ ’грыжа, пухліна’ (Нас.). с. 415

Бу́рдавы ’цёмна-чырвоны’ (Касп.). Гл. бурдо́вы. с. 415

Бурдзі́ла ’высокі тоўсты чалавек’ (Бяльк.). с. 416

Бурдо́вы ’бардовы’ (Жд.), цёмна-чырвоны’ (Арх. Бяльк., слонім.), бу́рдавы (гл.) ’цёмна-чырвоны’ (Касп.). с. 416

Бурду́ль ’бурбалка’. Гл. бурды́ль. с. 416

Бурды́к! ’бух, шась’, бурды́хнуцца ’ўпасці’ (Бяльк.). с. 416

Бурды́ль ’бурбалка, пухір’ (Нас., Інстр. I, Юрч., Бяльк., Яўс.). Сюды ж бурду́ль ’вадыр, пухір’ (Бяльк.), бурдулёк ’бурбалка’ (Бяльк.), бурдулі́ ’бурбалкі на лужынах, калі ідзе дождж’ (КЭС). с. 416

Бурды́р ’пухір, вадыр; бурбалка’. с. 416

Бурды́хнуцца ’ўпасці’. Гл. бурды́к! с. 417

Бурды́ц! ’бух, шась’ (КЭС, лаг.), бурды́нц (Нас.). с. 417

Бурждэ́нк! ’бразь, хлоп, бух!’, бурждэ́нкнуць ’кінуць, бразнуць’ (Арх. Бяльк., слонім.). с. 417

Бу́рка ’верхняя жаночая або мужчынская вопратка́ (Жд., Шат.), ’сярмяга’ (КЭС), ’мужчынская вопратка з брызенту’ (Інстр. I), ’розныя віды вопраткі’ (Сцяшк. МГ, Янк. Мат., Мат. Гродз., Сакал., Бесар.). с. 417

Бу́ркаць, буркава́ць, бурката́ць. Гл. бурча́ць. с. 417

Бу́ркі ’цёплы абутак’ (БРС), ’абутак з тканіны’ (Яўс.), ’шытыя валёнкі’ (Сакал.). с. 417

Бурку́н ’месца, дзе шуміць вада’. Гл. бурча́к₂, бурча́ць. с. 418

Бурла́к ’бурлак’ (БРС, Нас.), ’парабак, батрак’ (КЭС), ’здаравенны чалавек’ (Нас.), ’лайдак, гультай’ (КЭС). с. 418

Бурме́ль (арго) ’ячмень’ (Рам.). с. 418

Бурмі́шча ’ўдалец, весялун, гуляка’ (КЭС). с. 418

Бурно́с ’плашч, бурнус’ (БРС, Касп.), ’мужчынская доўгая вопратка’ (Інстр. I, Сцяшк. МГ), ’армяк, бурка’ (Янк. Мат.), ’вялікі мужчынскі кажух; доўгая вопратка з даматканага сукна і г. д.’ (Сакал.), бу́рнас ’доўгае суконнае адзенне’ (Сцяшк. МГ), бу́рнос ’зімовая жаночая вопратка’ (Лысенка ССП). с. 418

Бурну́ць ’шпурнуць’. Гл. буры́ць₁. с. 419

Бурнэлька ’расліна чорнагалоў, Prunella L.’ (Кіс.). с. 419

Буро́іць ’гаварыць без толку’ (Бяльк.). с. 419

Буроўка ’божая кароўка’ (3 жыцця). Гл., акрамя таго, бароўка ’тс’. с. 419

Бу́рса₂ ’група, пэўная колькасць людзей’ (Жд.) с. 419

Бу́рса₃ ’сварка, лаянка’ (Сцяц.). с. 419

Бурт ’капец’ (Бяльк., Сцяшк. МГ), ’вялікая куча бульбы прадаўгаватай формы’ (Выг. дыс.). с. 420

Буруздзі́ць ’вярзці лухту, парушаць парадак, каламуціць’ (Касп.). Гл. баруздзіць. с. 420

Бурук ’нелюдзімы чалавек’ (Яўс.). с. 420

Бурцалёк ’цурбан’ ( = буртэ́ль) (Касп.). с. 420

Бурча́ ’топкае месца’. Гл. бу́рчак₂. с. 420

Бурча́к₁ ’гатунак гароху’ (Сцяц., Жд., Касп.), ’гарох буйнога гатунку’ (КЭС, лаг.), бу́рчак ’буры гарох’ (Др.-Падб.). с. 420

Бурча́к₂ ’ручай з хуткім цячэннем вады’ (Арх. ГУ), ’адрэзак ракі, дзе хуткае цячэнне’ (Янк. I), бурча́ ’топкае месца’ (Яшкін). с. 420

Бурча́ць (БРС, Нас., Яруш., Касп., Бяльк., Шат.), бурчэ́ць (Гарэц.). Таксама бу́ркаць, бу́ркнуць, бурката́ць. Гэтыя дзеясловы азначаюць розныя гукі (шум вады, голас чалавека і да т.п.). с. 420

Буршты́н (БРС, Гарэц., Нас.), таксама брушты́н (Касп., Нас.); буршты́навы, бруштыно́вы, брушты́навы ’колер з адценнем жоўтага’ (Інстр. II, БРС). с. 421

Буры́ць₁ ’руйнаваць’ (БРС, Шат., Нас., Бяльк., Касп.), ’распускаць вязанае’ (Жд.), бу́рыць ’разрываць, руйнаваць’ (КЭС, лаг.). с. 421

Буры́ць₂ ’мачыцца’ (Гарэц.), бу́рыць (Нас.), бурэ́ніць ’тс’ (Бяльк.), буры́ць ’моцна ліць ваду’ (Шат.). с. 422

Бур`я́н₂ ’навальніца з вялікім ветрам; бура’ (Яшкін). с. 422

Бусава́ць ’п`янстваваць, дэбашырыць’, буса́ць ’бурна весяліцца, п`янстваваць’ (Бяльк., Нас.). Сюды ж і буса́йла ’дзёрзкі гарэза; гуляка’ (Гарэц., Нас.). с. 422

Буса́к ’бугор’ (Касп., БРС), ’пажарны крук’ (КЭС, лаг.). с. 422

Бу́сельнік ’расліна Erodium’ (Кіс.). с. 423

Бусе́ць: жыта бусе́е ’псуецца, пакрываецца іржой’ (Запіскі, т. 2, кн. 9, 112). с. 423

Бу́сі, бу́ські ’пацалуначкі’, бу́ся. Гл. бу́сяць. с. 423

Бусла́й (Нас.), тое ж, што буса́йла (гл. пад бусава́ць). с. 423

Буслік ’сто грамаў гарэлкі’ (Інстр. III). с. 423

Бу́снява жы́та ’расліна спарыння, Claviceps purpurea L.’ (зах.-палес., Выгонная, Лекс. Палесся). с. 423

Бу́сы ’пацеркі’ (Інстр. I, Сакал., Бяльк.). с. 424

Бу́сяць ’цалаваць’ (Касп.), бу́сіць ’тс’ (Гарэц., Нас.), бусява́цца ’цалавацца’ (Сцяшк. МГ); бу́ся, бу́сі ’пацалуначкі’ (дзіцячае; Шат., Гарэц., Нас., Бесар.), бу́ські (даць буські) ’пацалаваць (дзіця)’ (Сцяц.), бу́ськы ’пацалунак’ (Клім.), бу́ські, бу́сенькі ’тс’ (Бяльк., Касп., Нас.). с. 424

Бут ’яма, траншэя з каменнем; каменны падмурак печы ў хаце’ (Яшкін). с. 424

Бу́таль. Гл. бу́тля, бутэ́лька. с. 424

Бутара́ж, бутара́жыць. Гл. будара́жыць. с. 424

Бутары́сіца ’завіруха’ (Касп.). с. 425

Буты́лка ’бутэлька’ (Бяльк., Сцяшк. МГ). с. 425

Бутэ́лька, таксама бутэ́ль (Нас.), бутэ́лка (Бяльк.). с. 425

Бу́хал ’бусел’ (палес., КЭС). с. 426

Бу́хаць ’удараць; кідаць; стукаць; падаць; крычаць (пра птушак) і г. д.’ с. 426

Бухі́каць ’кашляць’ (Сцяц.). с. 426

Бухма́ты ’пухлы’ (БРС), ’тоўсты ў твары’ (КЭС, лаг.), ’раскідзісты, шырокі’ (ко́пы зрабі́лісі бухма́тыя; Сцяшк. МГ). с. 426

Бу́хта₂ ’глыбокае месца ў рацэ на самым яе павароце, вір’ (Яшкін); ’выкручаная вадой яма на дарозе, на лузе ў час разводдзя’ (Яшкін), ’шырокае і глыбокае месца на рацэ’ (Сцяшк. МГ). с. 427

Бу́хта₃ ’круг складзенага каната’. с. 427

Бухта₄ ’буркун’. Гл. бухцець. с. 427

Бу́хтавіца ’гразкае месца на балоце’ (пруж., Яшкін), бу́хтовыца ’тс’ (пруж., Талстой, Геогр., 184), бу́хтавыця 'рэдкая гразь’ (Клім.). с. 427

Бухцець ’бурчаць’, бухта ’буркун, буркуха’, бухціла ’буркун, сварлівы мужчына’ (Яўс.). с. 427

Буч₁ ’верша’ (БРС, Сцяшк. МГ), ’сець’ (Маш., 36), ’прылада, зробленая з дубцоў для лоўлі рыбы’ (КЭС, лаг.), ’сажалка, дзе можна лавіць рыбу’. с. 428

Буч₂ ’пасудзіна з саломы, шытая дубцамі, для мукі’ (КЭС, лаг., Янк. Мат.). с. 428

Бу́чаё ’месца, пакрытае каменнем, некалькі ўзвышанае’ (Янк. Мат., Яшкін). с. 428

Бу́чны ’буйны’ (Нас.; б. пшаніца). с. 428

Бу́чыць ’заліваць бялізну лугам’ (Бяльк.), бук ’бочка, у якой заліваюць бялізну лугам’ (Бяльк.). с. 428

Бушава́ць, у розных значэннях (БРС, Шат., Касп.). с. 429

Буя́к ’непакладзены бык’ (ДАБМ, 883); с. 429

Буякі́ ’ягады Vaccinium uliginosum L.’ (Kic.). с. 429

Буя́н₁ буе́н ’непакладзены бык’ (ДАБМ, 883), буя́н ’бык’ (Дразд.). с. 430

Буя́н₂ ’ птушка бык’ (Дразд.). с. 430

Буя́н₃ ’дэбашыр’, буя́ніць. с. 430

Буя́ць ’буйна расці; расці ў лісце, бацвінне, на націну, салому’ (БРС, Арх. Бяльк., слонім., КЭС, лаг., Інстр. I, Сцяшк. МГ, Гарэц., Жд., Інстр. III, Мат. Гродз., Янк. II, Янк. Ill), ’рыкаць (пра вала)’ (Арх. Бяльк., слонім.), ’гудзець; лётаць з гудзеннем’ (Сцяшк. МГ, Сцяц.), ’ярка гарэць’ (Гарэц.), ’лятаць, парыць’ (Гарэц.), ’буяніць, шалець’ (Сцяц., Бяльк., Булг.). с. 430

Быга́нка ’панос’ (палес., Клім.). с. 431

Бы́дла (засведчана з XV ст.; Булыка, Запазыч.). с. 431

Быкі́ ’буякі, Vaccinium uliginosum’ (карэліц., Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1972, 1, 82: дыял. форма быке́). с. 432

Быллё, бы́лле, былі́на, бы́льнік і г.д. с. 432

Бы́ля ’абы (бы́ля-што)’ (Сцяшк. МГ, Сцяц.). с. 432

Бына́ймней, бына́мней ’калі б; ледзь’ (Нас.). с. 432

Бы́стры (БРС, Бяльк., Сцяшк. МГ). с. 432

Бы́ццам, таксама бу́ццым, бу́цца, бы́дта, бы́дтам, бы́тта і інш. с. 432

Бычкі́, бэ́чке, бічайкі ’завязкі ў адзежы’ (Сакал.). с. 433

Бычовны́к ’бераг (канавы, сажалкі і інш.)’ (Клім.). с. 433

Бэ́бахі ’ўнутранасці, жывот, вантробы, кішкі’, пераносна ’рознае адзенне, бялізна, падушкі і г.д.’ (БРС, Байк.-Некр., Бір. Дзярж., Янк. БП, Мат. Гродз., Інстр. I, Сцяшк. МГ, Бесар.). Таксама ў форме бэ́бухі (Нас., Касп., Бяльк.) і ў адз. ліку бэ́бах, бэбух. с. 433

Бэ́блах ’недаразвіты плод’; перан. ’дзіця’ (Клім.). с. 433

Бэ́бухі ’ўнутранасці і да т.п.’ Гл. бэ́бахі. с. 433

Бэ́бушыць ’моцна біць’. Гл. бэ́бахі. с. 433

Бэ́гна ’багна’ (Шат., Яшкін). с. 433

Бэ́да ’аднаколка; двухколка’ (Нас.). с. 433

Бэз ’бэз, Syringa vulgaris’ (Нас., Касп., Шат., БРС, Сцяшк. МГ, Гарэц., Янк. 1, Кіс., Лысенка ССП, Бесар., Бяльк.); бэз ’бузіна, Sambucus (nigra, racemosa) L.’ (Kic., Яруш.), бэ́за (Hac., Гарэц., Кіс.), бе́заўе ’месца, якое зарасло бузіннікам’ (Яшкін). с. 434

Бэ́збаш ’вэрхал, гармідар’ (палес., КЭС). с. 434

Бэзг ’бэз’ (Мурашка, Лінгв. даследв., БДУ, Мінск, 1971, 153—154). с. 434

Бэзд, бэст ’бэз’ (Мурашка, Лінгв. даследв., БДУ, Мінск, 1971, 153—154). с. 434

Бэ́йбас ’нехлямяжы чалавек, гультай’ (Касп.). с. 434

Бэйзехалэ́ймус ’бяда’ (Нас.). с. 434

Бэ́йла: п`яны, як бэ́йла (Клім.). с. 434

Бэ́ кас ’бакас’ (палес., КЭС, Бесар.). с. 435

Бэ́каць ’чытаць па складах’ (Сцяц., Шат.) (аб авечках; Янк. II, ДАБМ, 894), бэ́чыць (аб казе, баране; Бесар.); ’плакаць, капрызіць’ (Сцяшк. МГ., Янк. Мат.). с. 435

Бэ́лька (БРС, Мядзв., Яруш., Шат.‘, Касп., Бяльк., Бесар., Сцяшк. МГ, Лысенка ССП, Інстр. I). с. 435

Бэ́мбаль ’пухір’ (Жд.), бэ́мблі ’пухіры’ (Сцяц.). с. 435

Бэ́нбан ’частка малатарні, дзе круцяцца цапы ды абіваюцца снапы’ (КЭС, лаг.). с. 435

Бэнка́рт ’байструк’ (Нас.). Гл. банка́рт. с. 435

Бэнсь ’пазашлюбнае дзіця’ (Сцяшк. МГ, Бяльк., Жд.), бэ́нься ’тс’ (Шат.). с. 435

Бэнцаль ’байструк’ (Некр.). с. 435

Бэ́нцнуць ’ударыць рэзка, з сілай’ (Касп., Сцяц.), ’выцяць’ (Сцяшк. МГ), бэнц! ’выклічнік, які выражае хуткае падзенне або ўдар з гукам’ (Нас., Бяльк.); ’гук ад пляску, калі выцяць па мяккай рэчы’ (КЭС, лаг.). с. 435

Бэр хадзіць ’слова для адгону кароў на пашы’ (Інстр. III). с. 435

Бэ́рва ’кладка, жэрдачка праз рэчку ці праз канаву’ (Сцяшк. МГ), бе́рва ’кладка з бярвенняў ці тоўстых жардзін на гразкім месцы’ (Яшкін). с. 436

Бэ́рсаць ’блытаць’ (Сцяшк. МГ), ’пісаць; нячыста жаць’ (Сцяц., Шат.). с. 436

Бэ́стынь ’бессаромны, нахабны’ (Сцяшк. МГ). с. 436

Бэ́сціць ’лаяць, ганьбіць, зневажаць; мазаць адзежу’ (Шат., КЭС, лаг., БРС, Бір. Дзярж.), бэ́сціцца ’прыпадабняцца жывёле’ (Гарэц.). с. 436

Бэ́та ’нячыстая, ганебная справа, звязаная з махлярствам, круцельніцтвам’ (КЭС, лаг.). с. 436

Бэ́штать ’лаяць, ганьбіць’ (КЭС, палес.). с. 437

Бядры́нец ’расліна Pimpinella saxifraga L.’, с. 437

Бязу́ла ’гультай’ (Касп.), бязу́льны ’свавольны, гарэзлівы’ (БРС). с. 437

Бязу́мінка ’тонкая дошка’. Гл. базу́манка. с. 437

Бязу́рны ’гарэзлівы’ (Касп.). с. 437

Бязэ́нніца ’бездань’ (Сцяц.), бязэ́ніца ’тс’, бязэ́нны ’бяздонны’ (Сцяшк. МГ). с. 437

Бяле́йкі ’кросны для кужалю, тонкага палатна’ (Бяльк.). с. 438

Бяля́сы ’белаваты, з белымі плямамі’ (Нас.). с. 438

Бянёха ’нянька, якая балуе дзіця; дзіця, якое любіць сядзець на руках’ (Нас.). с. 438

Бяржу́н ’высокі чалавек’ (Бяльк.). Гл. біржа́к. с. 438

Бярло́г, таксама бярло́га (Шат., Сцяшк. МГ, Яшкін), берало́г (Яшкін). с. 438

Бяро́зка ’расліна бярозка палявая, Convolvulus arvensis L.’ (Kic.). с. 439

Бячэ́йка ’абечак’. Гл. біча́йка₁, абе́чак. с. 439

Ваб ’вабенне птушак’ (Федар.); ’паляванне з рогам на дзічыну’ (КТС), ваба ’прынада, спакушэнне’ (БРС, Гарэц.). с. 9

Ва-ба́нк ’на ўвесь банк’ (КТС). с. 9

Вабга́ць ’уціснуць, умясціць’ (Касп.). Да бгаць. с. 9

*Ва́бенне, ва́бене ’вабік’ (Сцяшк. МГ). Да вабіць. с. 9

Ва́бік₁ ’адкрытая скрыначка, якая ставіцца на дрэве для лоўлі пчол’ (Сцяшк. МГ, Мат. Гом., Мат. Гродз., 3 нар. сл.), вабык ’вулей з калоды ў лесе’ (Анох.). Да вабіць (гл.). Гл. таксама вабіла. с. 9

Ва́бік₂ ’свісток для прынаджвання дзікіх птушак’ (БРС, Інстр. II). с. 9

Ва́біла ’свісток для прынаджвання дзікіх птушак’ (КЭС, Інстр. II). с. 9

Ва́біць₁ ’прынаджваць, прыцягваць, клікаць’ (БРС, Яруш., Гарэц.); ’свістаць для прынаджвання дзікіх птушак’ (Інстр. II); ’зводзіць, выклікаць’ (Гарэц.), вабіцца ’ісці на прынаду, спакушацца’ (Гарэц.). с. 9

Ва́біць₂ ’марнаваць час; забаўляць’, вабіцца ’затрымлівацца; забаўляцца, гуляць’, ваблены ’марудны’ (Яўс.). с. 10

Ва́бкі ’лёгка прынаджвальны; схільны прыцягваць, спакушаць’ (Гарэц.), вабка ’прыцягальна’ (Др.-Падб., 24), вабка ’спакушальніца’ (Гарэц.). Да вабіць (гл.). с. 10

Ва́блівы ’заманлівы, прыцягальны’ (Гарэц., Др.-Падб.). с. 10

Ва́бны ’прыцягальны’, вабнасць ’прыцягальнасць’ (Гарэц.). Да вабіць. с. 10

Вабража́ка ’фарсун, задавака’ (Яўс.). Да вабражаць (гл.). с. 10

Вабража́ла ’задавака’ (Юрч.). с. 10

Вабража́ць ’фарсіць’ (Яўс.). с. 10

Вабразі́цельны ’ганарлівы’ (Юрч., Яўс.). с. 10

Вабыска́ць ’абшукаць’ (КТС). с. 10

Ва́ва ’болька, балячка, рана’ (Шпіл., Клім.); ’баліць, болька, балюча’ (Янк. II, Бяльк.); ’кроў; ранка, балячка’ (Яўс.). с. 11

Ва́вер ’пустазелле, зелле’ (КЭС). с. 11

Ваво́з ’крыты ход у падасець’ (Бяльк.). Да вазіць; с. 11

Ваву́ла ’марудны чалавек’ (Нас.). Гл. вавуліць. с. 11

Ваву́ліць ’марудзіць, капацца’ (Нас.). с. 11

Ваг₁ ’рычаг для падняцця цяжару’ (Клім.), вага ’ўмацаваная на сасе перакладзіна, якая служыць для даставання вады са студні’ (Юрч.); ’палка для ўскладання рознага цяжкага грузу на воз’ (Інстр. I); ’рычаг для падымання бярвення́ (Інстр. II). Да вага (гл.). с. 11

Ваг₂ ’від павіннасці пражай у час прыгону’ (Шатал.). Да вага. с. 12

Вага́ ’вага́; ва́гі; лоўкасць, сіла; важнасць’ (Шн. песні, КЭС). с. 12

Вагава́ць₂ ’будзіць, падымаць са сну’ (зламоўн.) (Сцяц.). Гук г выбухны. с. 12

Вагаві́к ’той, хто ўзважвае і размяшчае грузы ў залежнасці ад іх вагі на чыгунцы’ (КТС). Да вагавы. с. 12

Вагаві́ла ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, 809). с. 12

Вагаві́ты ’які мае значную вагу’ (KTC): «малы нарадзіўся здаровы і вагавіты». Да вага. с. 12

Вага́лка ’гушкалка’ (3 нар. сл.). Да вагацца ’качацца, гушкацца’. с. 12

Ва́гам ’марудна, павольна’ (3 нар. сл., Юрч.); ’паволі, паціху’ (Бяльк.); ’раўнамерна, з вытрымкай; на вагу, на вазе’ (Гарэц.). с. 13

Вага́н₁ ’драўляная міска’ (КСТ, КЭС). с. 13

Вага́н₂ ’лаянкавае слова’ (КСП); ’высокі, здаровы чалавек’. с. 13

Вагарамо́нтны ’звязаны з рамонтам вагаў’ (КТС). с. 13

Вагары́ ’хвалі’ (КТС). Гл. вакарына. с. 13

Вага́ры́ць ’уцякаць’ (жаргон.) (Сцяшк. МГ). с. 13

Вага́ць ’паглыбляць барозны пасля сяўбы для сцёку вады’ (Жд., Інстр. I). с. 13

Ваге́ра₁ ’зух’ (гук г выбухны) (Нас.), вогер, вогерка ’тс’ (КТС). Насовіч падае таксама вогер, якое тлумачыць, як ’жарабец’ і як ’угарь-молодец’. с. 14

Ваге́ра₂ ’танец на кукішках’ (Нас.). с. 14

Ва́гі ’прылада для ўзважвання’. Да вага́ (гл.). с. 14

Ва́гільнік ’вагавая’ (3 нар. сл.). Гл. важніца. с. 14

Вагкава́ты ’ў якім адчуваецца вільгаць’ (КТС): «Крочаць па вагкаватай гравійцы» (А. Кулакоўскі). Да вогкі ’волкі’ (гл.). с. 14

Ва́гкасць ’важкасць’ (КТС). Да вага (гл.). с. 14

Вагку́ша ’печань’ (КСТ). Магчыма, да ваг- ’важкі’; с. 14

Вагле́дзець ’убачыць’ (Кліх.). с. 14

Вагніво́ ’крэсіва для высякання агню’ (Бяльк.). с. 14

Вагні́ца ’хвароба’ (КТС). Да агонь. с. 14

Ваго́мы ’які мае вагу, важкасць’ (КТС). Да вага. с. 15

Ваго́нка ’дошкі для вагонаў’ (Мат. Гом.); ’шалёўка’ (Інстр. II). с. 15

Вад ’спякота’ (Гарэц.), ва́дны. ’спякотны’ (Яруш.), ва́дна ’нясцерпна ад спёкі’ (Гарэц.), ва́дліва ’горача, спякотна’ (Бяльк.). Гл. авад. с. 15

Вадабо́й ’насціл з дошак, на які падае вада з плаціны і які прадухіляе ўзнікненне ямаў’ (КЭС). Да вада і біць. с. 15

Вадаве́рць ’вір’ (Гарэц.; Яруш.). с. 15

Вадаві́к ’вадзяны дух’ (Шпіл. Моз.). Да вада. с. 15

Вадаме́ры, вадаме́рнікі ’мошкі ў выглядзе павукоў з доўгімі нагамі’ (КЭС; Інстр. II), вадаме́рка ’тс’ (КТС). с. 15

Вадано́с₁ ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, 809); вадано́сы ’каромысел’ (ДАБМ, 821). Да вада і насіць. с. 15

Вадано́с₂ ’труцень’ (3 нар. сл.). с. 15

Вадапе́рыца ’Hottonia L.’ (Кіс.). с. 15

Вадаспа́д ’вадапад’ (Яруш.); ’месца, дзе вада ракі падае’ (Інстр. I). с. 15

Вадато́к ’плынь; рэчышча’ (КЭС). с. 16

Вадато́ча ’рэчышча’ (Др.-Падб.); ’пратока’ (Гарэц.). с. 16

Вадато́чніца ’вадаём’ (Гарэц.). Да вадаточа (гл.) або вадаточны. с. 16

Вадгадунцы ’разгадкі’ (Гарэц.). Да гадаць (гл.). с. 16

Вадзгані́на ’пэцканне’ (КЭС). Да вэдзгацца ’пэцкацца, напрыклад, у кашы’ (КСП). с. 16

Вадзе́нь ’авадзень’ (Грыг., Яўс.). Гл. авадзень. с. 16

Вадзі́ла₁ ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, 809). Да вадзіць₁. с. 16

Вадзі́ла₂ ’павадок у каня’ (Дзмітр.). Да вадзіць. с. 16

Вадзі́ла₃ ’прылада гнуць палазы’ (Бяльк.). Да вадзіць. с. 16

Вадзі́льшчык ’чалавек, што водзіць коней’ (Мат. Гом.). с. 16

*Вадзіцелька, гом. вадзіцілка ’курыца, якая водзіць куранят’ (ДАБМ, 888). с. 16

Вадзі́цца ’пры змаганні цягацца’ (лаг., КЭС). с. 16

Ва́дзіцца ’сварыцца’ (Гарэц.; лаг., КЭС; докш., Янк. Мат.). Гл. ва́дзіць₁. с. 17

Ва́дзіць₁ ’шкодзіць’ (БРС, Шпіл., Яруш., Др.-Падб., Гарэц.); ’муляць, назаляць; турбаваць; калоцца’ (Юрч., Грыг., Сцяшк. МГ, Янк. БП); ’(мяне) нудзіць, (мне) моташна, млосна’ (безасаб.) (КСТ), ва́дзіцца ’сварыцца’ (Гарэц., Хрэст. дыял., 333); ’весці звадку’ (лаг., КЭС), ва́дка ’сварка’, ва́да ’загана’ (Хрэст. дыял.); ’налог, недахоп’ (Шпіл.); ’няшчасце’ (Карскі, Труды, 337); ’недахоп, загана’ (Арх. Бяльк.); ’ганьба, фальш, хіба’ (лаг., КЭС); ’боль’ (КСТ). с. 17

Ва́дзіць₂ ’прыцягваць’ (Гарэц.); ’шанцаваць, мець карысць’ (КЭС). с. 17

Вадзі́ць₂ ’шукаць у схованках’ ‘(КСТ). с. 17

Вадзі́шча, вадзяні́шча ’вялікі разліў, вялікая вада, бурнае разводдзе’ (Яшк.). Да вада. с. 18

Вадзя́га ’вадзяны’ (Мат. Гом.). Да вадзіць₁, с. 18

Вадзяне́ць ’напітвацца вадой, разрэжвацца ад вады’ (КЭС). с. 18

Вадзяні́к, ’вадзяны’ (Яруш., Нік., Няч., БРС), вадзяны́ ’нячысты дух, які жыве ў рэках, азёрах’ (Сцяшк.), вадзянік, вадзяны́ ’дух-гаспадар у лесе’ (Інстр. II), вадзянікі ’тс’ (Касп.). с. 18

Вадзяні́к₂ ’вугал у хаце, дзе ставяць ваду і посуд’ (Шушк.). с. 18

Вадзянік₃ ’драўляны коўш для вады’ (Серб.); ’чайнік’ (Мат. Гом.). Да вадзяны́. с. 18

Вадзянікі́ ’стан непрытомнасці’ (Касп.). с. 18

Вадзяні́ца ’гарлачык, Nymphaea L.’ (КЭС). с. 18

Вадзя́нка₂ ’бочка з вадой’ (Мат. Гом., Гарэц., Інстр. I, Юрч.). с. 18

Вадзя́нкі₁ ’сані для падвозкі вады’ (Юрч.). с. 19

Вадзя́нкі₂ ’драўляная пасудзіна, якой чэрпаюць ваду з вядра’ (ДАБМ, 815). с. 19

Вадзяну́ха ’дзень перад хрышчэннем’, вадзяная каляда ’тс’ (Клім.). Да вадзяны́. с. 19

Вадзяны арэшак ’рагулькі, чылім; вадзяная травяністая расліна, Trapa’ (Касп.). с. 19

Вадзяны́ вол ’птушка бугай, Ardea stellaris’ (Янк. Мат., Лыс.). с. 19

Ва́дка ’рыбалоўная прылада’ (Мат. Гом.). с. 19

Ва́дка ’сыра, мокра’ (Бяльк.). Да вадкі (гл.). с. 19

Ва́дкасць ’вадзяністасць, порыстасць; няшчымнасць’ (Гарэц.): «Хлеб часам вадак, часам цясцян». Да вадкі (гл.). с. 19

Ва́дліва ’горача, спякотна’ (Бяльк.). Гл. вад ’спякота’. с. 20

Вадо́хрышча ’хрышчэнне’ (БРС, Яруш., Шпіл.). с. 20

Вадун ’персаніфікаванае абазначэнне стану чалавека’ ў выразе «вадун водзіць з голаду» (КТС); с. 20

Вады́ ’нейкія чэрці’ (Бяльк.). Гл. вадун. с. 20

Вады́р ’пухір’ (БРС); ’вадзяны пухір ад апёку’ (Бір., Бір. Дзярж.); ’гуз, пухір’ (КСТ). Да ва́дзіць, магчыма. с. 20

Ваенга́ндлеўскі ’звязаны з ваенным гандлем’ (КТС). с. 20

Ваенна-паве́траны ’які мае адносіны да ваеннай авіяцыі’ (КТС). с. 20

Ваеннапало́нны ’ваеннаслужачы, узяты ў палон’ (КТС). с. 20

Ваенрук ’кіраўнік ваеннай падрыхтоўкі ў навучальных установах’ (КТС). с. 20

Ваенто́ргаўскі ’які мае адносіны да арганізацыі або ўстаноў ваеннага гандлю’ (КТС). с. 20

Вае́ншчына ’камандны састаў рэакцыйных армій’ (КТС). с. 20

Ваёўнікі ’ваенныя, ваякі’ (КТС). с. 21

Ва́жа ’гіра ў адзін фунт’ (Мат. Гом.). Да важыць. с. 21

Важае́ ’цуркі, рагі’ (Шатал.). с. 21

Важа́ка ’важак’ (КЭС): «Важакаю быць — трэба з мядзведзем знацца» (Янк. БП). Да вадзіць, с. 21

Важа́ты₁ ’возчык сват на вяселлі, пасаду якога выконвае хросны бацька’ (Нас.). Да вазіць. с. 21

Важа́ты₂ ’кіраўнік піянераў’ (КТС). с. 21

Важга́цца₁ ’прагінацца’ (гук г выбухны) (3 нар. сл.): «кладка важгаецца». Да вага (?). с. 21

Важда́й ’той, хто водзіць коні’ (Мат. Гом.). с. 21

Важдані́на ’занятак, які патрабуе шмат часу; турбота’' (КТС). Гл. важдацца. с. 21

Важда́цца ’займацца чым-небудзь, корпацца’ (БРС, Мядзв.), важгацца ’тс’ (Шат.), важданіна ’корпанне’ (КТС). с. 21

Важджы́на ’лейчына’ (Янк. Мат.). с. 21

Baжкa₁ ’гіра’ (Касп.); ’фунтовая гіра’ (Інстр. III). Да важа (гл.). с. 22

Важка₂ ’цяжка’ (БРС, 3 нар. сл., Хрэст. дыял., Шпіл., Мат., Шн. песні). Да важкі₁. с. 22

Важка₃ ’кудзеля, апрацаванае льняное валакно, прыгатаванае ў пралку’ (Касп.). Да ваг (гл.) с. 22

Ва́жкае ’печань у кабана’ (КСТ). с. 22

Ва́жкасць ’значнасць, важнасць’ (КТС). с. 22

Важка́цца ’вагацца, сумнявацца’ (Нас.). Да вага. с. 22

Важкі₁ ’цяжкі’ (КЭС). Да вага. с. 22

Важне́цкі (БРС). Да важны (гл.). с. 22

Важне́ць ’важнічаць, ганарыцца, важна паводзіць сябе’ (Касп.). Да важны₁ (гл.). с. 22

Ва́жніца ’важнасць; важная асоба’ (іран.) (Гарэц.). с. 22

Важні́ца ’вагавая’ (3 нар. сл.). с. 22

Важні́чае ’пошліна за ўзважванне’ (Нас.). Да важнічы (гл.). с. 22

Важні́чы ’асоба, адказная за ўзважванне’ (Нас.). Да важыць, вага; с. 22

Ва́жны₂ ’цяжкі’ (Выг. дыс.). Да вага. с. 22

Важо́к ’груз у снасцях’ (Крыв.). Да важыць, с. 23

Важугі́ ’вілкі, качарга, чапяла, венік’ (Серб.). Гл. вожаг, ожаг. с. 23

Важу́жнік ’вугал, дзе стаяць важугі’ (Серб.). Да важугі (гл.). с. 23

Ва́жыльны ’звязаны з месцам, дзе важаць’ (БРС). Да важыць (гл.). с. 23

Важыўня́' ’месца, дзе важаць’ (Бяльк). Гл. важніца. с. 23

Ва́жыўшчык ’той, хто важыць’ (Бяльк.). Да важыць (гл.). с. 23

Ва́жыцца₁ ’вагацца, хістацца’ (Мат. Гом.). Да важыць (гл.). с. 23

Ва́жыцца₂ ’ўзважвацца; адважвацца, рашацца’ (Гарэц.); ’спрабаваць’ (Шн., 142). Да важыць (гл.). с. 23

Ва́жыць ’вымяраць вагу’ і іншыя значэнні (БРС, Мал., Гарэц., Шпіл., Яруш., Грыг., Зн. Дыс.), с. 23

Вазаблада́ць ’авалодаць’ (Нас.). с. 23

Вазаві́к₁ ’ламавік, конь для грузавых перавозак’ (КЭС). с. 23

Вазаві́к₂ ’той, хто ўмее накласці воз сена’ (Янк. III). Да вазавы (<*вазавы работнік) або непасрэдна да воз. с. 23

Вазавы́ ’хамут для запрагання з дугой’ (Юрч.): «вазавы і аромы хамут». с. 23

Ваза́к ’возчык’ (БРС, Янк. I). с. 23

Вазваро́т ’месца павароту плуга’ (Выг. дыс.). Да (ваз)- варачаць, (ваз)варачацца. с. 24

Вазго́ліцца ’поркацца; важдацца (звыч. з цестападобным рэчывам); замазвацца, размазвацца’ (Юрч.). Да вазголіць< <вазголя (гл.). с. 24

Вазго́ля ’маруда’ (Юрч.). Да вазголя ’пэцкаль, мазюра’ с. 24

Вазгро́ты мн. л. ’што-небудзь цестападобнае, чым залеплены падлога, мэбля; бруд’ (Юрч.). с. 24

Вазгры́ ’соплі’ (Мядзв.), возкрі ’тс’ (Бяльк.), вазгрывы ’саплівы’ (Касп.); ’неахайны’ (Мядзв.). с. 24

Ваздахта́р ’палюбоўнік, каханак’ (Бяльк.). с. 24

Ваздухі́ ’лёгкія’ (КЭС, Інстр. I). Да дых-/дух-. с. 24

Вазе́ц ’вознік’ (Бяльк.). Гл. вазак. с. 24

Вазіла₁ ’павозка’ (Бір. Дзярж.). с. 25

Вазіла₂ ’старшы сват’ (Доўн.-Зап., 2). Да вазіць. с. 25

Вазіць₂, вазіцца ’катацца’ (Сцяшк.). с. 25

Вазка ’вялікая каструля’ (Мат. Гом.). Да ваза? с. 25

Вазо́к ’лёгкія прыгожыя санкі’ (парыц., Янк. Мат.). Да воз. с. 25

Вазон₁ ’гаршчок з кветкамі’ (Шпіл., Янк. III). с. 25

Вазо́н₂ ’выгін ракі на роўным месцы, парослы вакол алешнікам’ (Яшк.). Да вазоны₁ (гл.). с. 25

Вазо́нніца ’гаршчок з кветкамі’ (КЭС); ’вазаніца’ (Сцяц., Нар., 115); вазаніцы ’тс’. (Інстр. I, 55). с. 25

Вазоны₁ ’від узору’ (КЭС). Да вазоны₂. с. 25

Вазоны₂ ’пакаёвыя кветкі’. (докш., К.ЭС). с. 25

Вазо́ўня ’пабудова для гаспадарчых прылад’ (Шушк., ДАБМ, 797, Грыг., Інстр. II, Гарэц., Др.-Падб., Шн., 2). Да вазавы́. с. 25

Вазьме́ліць ’сцягнуць, узяць’ (Касп.). с. 25

Вазьні́ца ’ездавы’ (3 нар. сл.). Да вазіць₁. с. 25

Вазю́р₁ ’возчык, вазнік’ (КЭС). с. 25

Вазю́р₂ ’хлопчык, які любіць многа катацца на санках ці каньках’ (3 нар. сл.). Да вазіць. с. 25

Вазю́ры ’нязграбны, дрэнны абутак’ (маладз., Янк. Мат.). с. 25

Вазяры́на ’вялікая лужына’ (Бяльк.); ’старарэчышча, старыца з вадой на лузе; зарослае возера, запушчаны ставок’ (Яшк.). Да возера. с. 25

Вазяры́шча ’дно былога возера’ (Бяльк., Яшк.) Да возера. с. 26

Вазярэц ’пасёлак, вуліцы якога размешчаны паабапал возера’ (Яшк.). Да возера. с. 26

*Вайга́ра, wojhara ’гарэлка’ (Федар., 7, 6). с. 26

Вайдава́ць, вайтава́ць ’злаваць, злавацца, знаходзіцца ў роспачы, адчаі’ (КЭС). с. 26

Вайдало́т, вайдэло́т ’саслоўе жрацоў у эпоху язычніцтва ў літоўцаў і прусаў’ (КТС). с. 26

Вайе́ ’галоўная частка сахі ад ручак да ярма’ (Выг. дыс.). с. 26

Вайжда́цца ’хістацца, калывацца’ (3 нар. сл.). с. 26

Вайлакі́ ’мяккія валёнкі’. Да войлак ’лямец’. с. 26

Вайлу́н ’цяльпук, маруда’ (КЭС). Да валіць; с. 26

Вайско́вец (БРС). Да вайсковы. с. 27

Вайстра́к ’лязо сякеры’ (КСП, Касп.). Да востры. с. 27

Вайстры́ць ’тачыць’ (Гарэц.). Гл. вастрыць. с. 27

Вайсялі́ць ’гаварыць абы-што’ (Шат.). с. 27

Вайтава́ць₂ ’працаваць’ (Мат. Гом.). с. 27

Вайто́ўна ’дачка войта’ (Гарэц.). с. 27

Вайто́ўства ’пасада войта’ (Нас.). Да вайтоускі ’ўласцівы войту’ (Нас.) с. 27

Вайту́ўна ’дачка войта’ (Мал.). с. 27

Вайця́ць ’надакучліва гаварыць’ (Мядзв., Сцяц., Бір. Дзярж.); ’спрачацца, дамаўляцца’ (Сцяшк. МГ); ’рабіць вымову, упікаць’ (КЭС). с. 27

Вакава́ць ’быць вольным, незанятым’ (Нас.). с. 27

Вака́нцік ’магчымасць, шанс’ (КТС). с. 28

Ва́карына ’валы вады на рацэ’ (Яшк.), вако́рына ’тс’ (КТС). с. 28

Вака́цыі ’канікулы’, адз. л. вакацыя (БРС). с. 28

Ваке́ннік ’шкляр’ (Грыг.). Да вакенны<акно. с. 28

Ваке́нніца ’аканіца́ (Грыг., Юрч., Мат. Гом., Гарэц.). Да вакенны<акно. с. 28

Вакні́ца ’аконная шыба’ (Бяльк.). Да вакно. с. 28

Вако́ліца (БРС, Гарэц.), ваколічны (К.ТС). Да вакол. Гл. яшчэ аколіца. с. 29

Вако́льнасць. У выразе «без дальніх вакольнасцей» (КТС). с. 29

Вако́нне ’вокны’ (КТС). Да вакно. с. 29

Вако́рак ’шынка’ (Мат. Гом.). с. 29

Вакру́г ’кругом, навокал’ (КТС). с. 29

Ва́кса₂ ’плакса’ (3 нар. сл.). Другая частка дзіцячай «дражнілкі» плакса-вакса, с. 29

Вакхана́лія ’разгульнае баляванне, оргія’ (КТС). с. 29

Вал₁ ’хваля’ (КТС, Мядзв., Яшк.), валам валіць (Некр.). с. 29

Вал₂ ’вал; штучныя земляныя ўзгоркі’ (КЭС); ’штучны земляны насып у выглядзе вялікага бурта з грэбнем’ (Пал.); ’узгорак’ (Яшк.); ’высокае месца, груд пасярод балота’ (Янк. II). с. 29

Вал₃ (тэхн.) ’вал’ (БРС); ’вал у калодзежы’ (Сцяшк.). с. 29

Вал₄ ’доўгія вузкія кучы сена’ (Шатал.); ’сена з некалькіх пакосаў, складзеных разам’ (Выг. дыс.). Да валіць і вал₁. с. 30

Вал₅ ’тоўстая пража з дрэннага валакна і само такое валакно’ (КЭС); ’адходы, якія астаюцца пры апрацоўцы льну мяліцай’ (Сцяшк. МГ); ’кудзеля, якая аддзяляецца ад кужалю пры трапанні льну’ (Янк. II); ’грубая пража’ (Шн., 3). Да валіць. с. 30

Вала ’валок сена’ (Мат. Гом.). Да вал₄. с. 30

Валаво́д₁ ’той, хто валаводзіць’ (КТС). Да валаводзіць (гл.). с. 30

Валаво́д₂ ’вяроўка’ (Мат. Гом.); ’вяроўка для навязвання жывёлы’ (3 нар. сл.). Да вол і вадзіць₁. с. 30

Валаво́дзіць ’марудзіць’ (БРС, Гарэц., Касп.), валаводзіцца ’разводзіць цяганіну’ (Нік., Очерки). с. 30

Валаво́днік (БРС). Да валаводзіць. с. 30

Валаво́ка ’птушка атрада вераб`іных, Troglodytes troglodytes’ (БРС). Народныя назвы валовае вока, блыха, блышка. с. 30

Валавя́ны ’які зроблен з волава’ (Касп.). Гл. волава. с. 30

Валада́йца ’валадар, той, хто валодае чым-небудзь’ (Яруш.). с. 30

Валада́р (БРС, Гарэц.). Да валада́ць. Гл. валодаць. с. 30

Валаду́шка, вало́даўнік ’заячая капуста, Bupleurum rotundifolium L.’ (Кіс.). с. 31

Ва́лак ’валік, палачка з кругам у прыладзе сукаць цэўкі’ (Арх. Бяльк.). Да вал₃. с. 31

Валака́ ’зыбкае балоцістае месца’ (Яшк.), с. 31

Валакі́да ’той, хто марудна робіць што-небудзь’ (Арх. Бяльк.). с. 31

Валакі́та ’цяганіна, валакіта’ (БРС). с. 31

Валакі́ты ’частка сахі’ (рудзен., КЭС). Да валачы. с. 31

Валакі́цтва (БРС). Да валакіта. с. 31

Валакні́на ’мяты лён і пласкані’ (КЭС). с. 31

Валакня́ ’павольнае дзеянне, цяганне па судах і пад.’ (Нас.). Да валакці ’марудзіць’ (Нас.). с. 31

Валаку́ша ’старадаўняя прылада для рыхлення глебы; невялікі невад’; ’барана з жалеза’ (БРС, Выг. Дыс.). с. 31

Валакці́ ’валачы’ (Бяльк.). Гл. валачы. с. 31

Ва́лам ’пра вялікую колькасць (людзей, снегу)’ (КТС). с. 31

Валаме́кі ’васількі’ (Мат. Гом.). с. 32

Вала́н ’шырокая ці вузкая прысабраная частка спадніцы’ (КЭС, Інстр. I). с. 32

Вала́нда ’маруда, лены чалавек’, вала́ндацца ’вазіцца, марудзіць’ (КЭС). с. 32

Вала́ндацца. Да валанда (гл.). с. 32

Валанты́р ’бадзяга, лодыр’ (Нас.). с. 32

Валанты́рыць ’бадзяжнічаць’ (Нас.). Да валантыр (гл.). с. 32

Валанца́й ’валацуга’ (3 нар. сл.). с. 32

Валанцёр ’добраахвотнік’ (КТС). с. 32

Валапа́с ’пастух, які пасе валоў’ (Некр.). с. 32

Валасае́д ’насякомае, Trichodectidae’ (КЭС). Да волас i есці (БелСЭ, 2, 567). с. 33

Валасажа́р ’сузор’е Вялікай Мядзведзіцы, Плеяды’ (Бяльк.). Іншыя назвы вісыжар, валоскі, валосны, стажары (гл.). с. 33

Валаса́ты ’праставалосы’ (Жд.). Да волас. с. 33

Валасе́нь₁ ’пухір на пальцах, хвароба’ (Нас.). с. 33

Валасе́нь₂ ’хвароба’. Гл. валаснік₁. с. 33

Валасе́нь₃ ’нітка або жылка ў вудзе’ (бых., КЭС), валаснік ’тс’ (Гарэц.). Да волас, з якога робіцца такая жылка. с. 33

Валасе́нь₄ ’моцная высокая трава’ (Маш.), валасень, валасняк ’расліна, Hieracium pilosella L’. Да волас. с. 33

Валасе́нь₅ ’від чарвяка, Nematomorpha, Gordiacea’ (КЭС). с. 33

Валаска́я, волоська́я ’будынак валаснога праўлення’ (КЭС). Да воласць. с. 33

Валасні́к₁ ’гнойнае запаленне тканкі пальца’ (Шатал.); ’завусеніца’ (БРС, Гарэц., Некр.); валасень ’хвароба пальца’ (КЭС); ’гнойны стрыжань’ (Гарэц.); ’нарыў на косці’ (Жд.); ’рана’ (Мат. Гом.); ’хвароба нагцей’ (БРС, Грыг.); валасяніца ’хвароба’ (Федар., 1; Сержп., Грам.). с. 33

Валасні́к₂ ’леска, жылка ў вудзе’ (Гарэц.). Гл. валасень₃. с. 33

Валасны́ ’які мае дачыненне да воласці’ (КТС). Да воласць. с. 33

Валасня́ ’волас конскага хваста’ (КЭС); ’валасы’ (КТС). с. 34

Валасня́к ’расліна, Hieracium pilosella L’. (Kic.). Гл. валасень₄. с. 34

Валасця́нін, валашча́нін, валасцянка ’сельскі жыхар, які належаў памешчыку; чалавек пэўнай воласці’ (Нас.). Да воласць. с. 34

Валасяні́ца₁ ’хвароба’. Гл. валаснік₁. с. 34

Валасяні́ца₂ ’мухалоўка’ (КЭС, Інстр. II). Гл. валасянка. с. 34

Валася́нка₁ ’сіло’ (Шатал.). Да валасяны. с. 34

Валася́нка₂ ’ядавіты грыб’ (Мат. Гом.). с. 34

Валася́нка₃ ’травяны матрац’ (Мат. Гом.). Да валасень₄ ’моцная высокая трава’, валасяны (ад назвы травы). с. 34

Валато́ўка ’курган’ (БРС, Касп., Шпіл., Яруш.); ’курган, дзе пахаваны волат’ (Інстр. III). Да валатовы<волат (гл.). с. 34

Валато́ўкі ’могілкі’ (Касп.). Да валатоўка ’курган’, с. 34

Валатоўны ’які мае адносіны да волата’ (КТС). Да валатовы<волат. с. 34

Вала́х ’конь; кастрыраваны конь’ (КЭС). с. 34

Валаха́ты ’касматы’ (БРС, Клім., Крачк., Кольб.); валакаты ’тс’ (Федар., 7). с. 34

Валаха́ціцца ’станавіцца валахатым’ (КЭС). с. 34

Валацня́ ’прыстасаванне з зубцоў для сцягвання коп’ (Мат. Гом.); ’стог’ (Касп.); ’невялікая капа сена’ (Бяльк.), валацэнька ’капа сена’ (Касп.), валацня, валацэнька ’тс’ (Інстр. III). Да валачыць. с. 34

Валацу́га ’бадзяга’ (БРС, КТС, Шпіл., Гарэц., Шн. Песні, КЭС), валацака, валацуха ’тс’ (КЭС), валацэнга ’тс’ (Сцяшк. МГ), валачай ’тс’ (Сцяшк. МГ, КТС, Сцяц.), валачуга, валачун ’тс’ (Сцяшк. МГ), валачашчы (КТС, КЭС, Федар., 7), валачага ’ўцякач’ (Аніміле, 6, гук г выбухны). с. 34

Вала́ць ’крычаць, гарланіць; зваць, клікаць на дапамогу; зваць у суд’ (Нас., КЭС). с. 35

Валача́й ’валацуга’, валачайка ’валацужніца’ (Шатал.). Да валачыць, валачыцца. Гл. валацуга. с. 35

Валачба́ ’баранаванне’ (КТС), валачоба ’тс’ (Бяльк.). с. 35

Валачо́бнае ’тое, што звязана з хаджэннем у велікодныя дні: спевы, падарункі і інш.’ (КЭС, Маш., Шпіл.): «хадзіць па валачобнаму». Да *валачоба; гл. валачобнік. с. 35

Валачо́бнік ’адзін з групы песняроў, што хадзілі па хатах у велікодныя дні’ (БРС, Мядзв., Грыг., Шн., Гарэц., КЭС, Інстр. II). с. 35

Валачо́бно ’вялікоднае яйка’ (Арх. Бяльк.), валачэўна ’тс’ (КТС). с. 36

Валачы́ ’цягнуць, несці’ (КТС), валакці ’тс’ (Бяльк.). с. 36

Валачы́льнік ’прылада ў баране, якой трасуць барану пры баранаванні’ (Выг. дыс.). с. 36

Валачы́льня (БРС). Да валачы. с. 36

Валачы́нкі ’таган для люлькі’ (КСП). Да валачы. с. 36

Валачы́ць ’баранаваць’ (БРС, Шатал., Выг. дыс., Юрч.); ’часаць воўну’ (Юрч., Хрэст. дыял.), валакці, валакчы ’тс’ (Гарэц.), валачынне ’баранаванне’ (Выг. дыс.). с. 36

Вала́шка ’халодная зброя — шабля, клінок, кінжал’ (КТС). с. 36

Валашо́к ’від канюшыны, Trifolium pratense L.’ (Кіс.). Гл. валошка. с. 36

Ва́лашыць ’пакладаць’, валашаны ’пакладаны’ (Янк. I), валашы́ць ’тс’ (Нас.). Да валах (гл.). с. 36

Валбу́ка , валбучча ’нарасць на целе, дрэве’ (КТС, КЭС), вальбука ’тс’ (Янк. II). с. 37

Валва́ ’хваля, вадзяны грэбень, падняты ветрам’ (Яшк.). с. 37

Валга́р ’выпрацоўшчык смалы’ (КЭС). с. 37

Валды́р ’пухір, гуз’ (Касп.). с. 37

Ва́ліва, валева ’многа’ (КСТ). с. 37

Вале́ж₁ ’бура, якая ломіць дрэвы’ (Сцяшк. МГ). Да валіць. с. 37

Вале́ж₂ ’упаўшае струхлелае дрэва’ (КСТ). Да валіць. с. 37

Вале́жнік ’ламачча ў лесе’ (Сцяшк. МГ, КТС). Да валеж₂. с. 37

Вале́й ’пажаданы’ (Яруш.); ’лепей’ (КЭС, Гарэц., Шн.). с. 37

Ва́ленка ’цёплая хустка’ (ДАБМ, 946; Сцяшк. МГ), валёнка ’цёплая шапка’ (Некр., КЭС, Жд.), ва́лянка ’вялікая хустка на плечы’ (Янк. II). с. 38

Вале́нта ’хвароба’ (Бір. Дзярж.): «каб цябе валента кінула», валянтова ’прыпадкі’ (КЭС). с. 38

Вале́нтнасць ’уласцівасць атама далучаць іншыя атамы’ (КТС). с. 38

Вале́шнік ’абгароджанае месца для жывёлы ў полі або ў лесе’ (Яшк.). Да валіць, валяцца. с. 38

Валёк₁ ’брусок з крукам, за які зачэпліваюць пастромкі’ (Янк. III) ’абрубак бервяна’ (Грыг.); ’ворчык’ (Юрч.). Да вал₃. с. 38

Валёк₂ ’пранік’ (КЭС), валкі ’качалкі для бялізны’ (Шатал.), валак, валко ’валок для качання бялізны’ (КЭС). Да вал₃. с. 38

Валёнак (БРС), валінцы (Шн., 3). с. 38

Валёхацца ’хадзіць, выпасвацца’ (КТС): «...віднеліся лугі, дзе валёхаліся гусі». Да валёх|валюх. Гл. валюхацца. с. 38

Валіза₁ ’чамадан’ (Шпіл.), валіска (лях., Янк. Мат.). с. 39

Валіза₂ ’завала, гультай, лодыр’ (Бір. Дзярж., 3 нар. сл.); ’неахайны’ (Мат. Гом., КСТ); ’бамбіза’ (КСП). с. 39

Валік ’прыстасаванне для накатвання фарбы’ (КТС). Да вал₃. с. 39

Валіна ’павал, буралом у лесе’ (Яшк.); ’руіны’ (Грыг.). Да валіць₁(гл.). с. 39

Валі́ць₁ ’прымушаць упасці, перакульваць’ (БРС). с. 39

Валі́ць₂ ’вырабляць з воўны’ (Бяльк.); ’качаць, збіваць сукно’ (КЭС), валка (тканіны) (КТС). Да валіць₁. с. 39

Ва́лішны ’кастрыраваны’ (Грыг.). с. 39

Валішча₁ ’ўпаўшае струхлелае дрэва’ (КСТ). Да валіць₁. с. 39

Валішча₂ ’месца, дзе робяць, валяць лес’ (КТС, КЭС, Maт. Гом.). Да валіць₁. с. 39

Валка₁ валька ’бойка’ (КЭС, Нас., Яруш., Гарэц.), вытворныя валечный, валкость, валный, валчити (Нас., Доп.), валчыцца (Касп.). с. 39

Валка₂ ’група людзей’ (Мат. Гом.). с. 39

Валка₃ (крочыць) ’шпарка ісці натоўпам’ (КТС). Да валіць₁. с. 39

Валкава́ты ’сыраваты’ (Касп.). с. 40

Валкава́ць₁ ’качаць бялізну’ (Шатал., Шн., Інстр. I). Да валкі ’качалкі для бялізны’ (гл.). с. 40

*Валкава́ць₂, валковати ’есці на поўны рот’ (КЭС). с. 40

Валкава́ць₃ ’зграбаць сена ў валкі’ (БРС, КСТ, КЭС). с. 40

Валкан ’вялікі разбуральны вецер, буран; паламаны бурай лес’ (Яшк.). с. 40

Валкаўніца ’прылада, якой пераць бялізну’ (ДАБМ, 825). Да валкаваць₁ ’перыць бялізну’<валёк ’пранік’. с. 40

Валковы ’рабочы, які перыць бялізну’ (БРС). Да валёк, вал₃. с. 40

Валлё (БРС, Янк. I, Яруш., Грыг.), валлё, валюшко ’зоб у курэй’ (Мядзв.), валяк ’тс’ (БРС, Бір. Дзярж., Выг. дыс., Інстр. II), валюшка ’тс’ (КСП), валляк, валлячок, валячко (КТС). с. 40

Валмо ’ўпадзіна, паглыбленне’ (Яшк.). с. 40

Валнавацца ’кіпець’ (пра ежу) (Жд.). с. 40

Валовая сіла ’чорнае зерне ў жыце’ (КЭС). с. 40

Валовая скура ’шмат, багата’ (КЭС). с. 41

Вало́вік₁ ’кармавы бурак’ (Бір. Дзярж.), валовікі ’сталовыя буракі’ (КЭС). с. 41

Вало́вік₃ ’пастух, які пасе валоў’ (3 нар. сл.). Да валовы (пастух). с. 41

Валовы язык ’пакрывец лекавы, Anchusa officinalis L’. (Кіс.). с. 41

Вало́га₁ ’поліўка з малака або канаплянага семя’ (КЭС, Вешт.); ’заправа, прыгатаваная з канаплянага семя’ (Лекс. Палесся); ’масла, усё скаромнае’ (віц.), валіга ’рэдкі жыр’ (Касп.). с. 41

Вало́даўнік ’валадушка, заяча капуста, Bupleurum rotundifolium L’. (Kic.). Гл. валадушка. с. 41

Вало́даць (БРС, Арх. Бяльк.), валада́ць (Др.-Падб.). с. 41

Вало́жскі (баран) ’від буйнога барана’ (КТС). Да валахскі. с. 42

Вало́жыць₁ ’баранаваць’ (КСТ). Да валога ’барана’ (гл.). с. 42

Вало́жыць₂ ’запраўляць ежу салам’ (Шн., 3, Касп.). Да валога₁ (гл.). с. 42

Вало́к₁ ’каток’ (Яруш., ДАБМ, 825). Да вал₃. с. 42

Вало́к₂ ’папярочная планка ў граблях’ (Шатал.); ’частка грабель’ (Выг. дыс.); ’ворчык’ (Мат.). Да вал₃. с. 42

Вало́к₃ ’доўгія вузкія кучы сена’ (БРС, КЭС, Янк₂). Да вал₄. с. 42

Вало́ка₁ ’мера зямлі ад 16 да 30 дзесяцін’ (БРС, Мал., Сцяшк. МГ, Гарэц., Яруш.); ’невялікае поле’ (Выг. дыс.), с. 42

Вало́ка₂ ’барана’, валачыць ’баранаваць’ (Мат. Гом.). Да валачыць. с. 42

Вало́ка₄ ’вяроўка, шнурок’ (Мат. Гом., Нік., Шн., 3, Інстр. I); ’вяроўка ў лапцях, абора’ (Шатал., Нік., Мат.); ’вераўчаныя лапці’ (Сцяц.). с. 42

Вало́скі (прыметнік) ’адзнака авечак з густой і доўгай воўнай’ (Сцяшк. МГ); ’парода авечак’ (КЭС). с. 42

Вало́скі арэ́х (БРС, Касп.). Да валах. Гл. валоскі. с. 43

Вало́скі (назоўнік). Гл. валасажар. с. 43

Вало́ссе ’валасяное покрыва’ (3 нар. сл.). с. 43

Вало́тка ’пладовая частка проса’ (КЭС); ’галінка’ (Булг.). с. 43

Вало́тніца ’месца, дзе размешчана група курганоў-валатовак’ (Яшк.). Да волат. с. 43

Вало́ўнік₁ ’будынак для валоў’ (БРС, Жд.). с. 43

Вало́ўнік₂ ’чалавек, які паганяе валоў’ (Шатал.). Да валовы. с. 43

Вало́ўнікі ’людзі, што хадзілі ў першыя дні вялікадня’ (КЭС); ’валачобнікі’ (Сцяшк. МГ). с. 43

Вало́ўскі (маркач) ’валашскі’ (Кліх.). с. 43

*Вало́чка , воло́чка ’ручка касы’ (ДАБМ, 831). с. 43

Валочнік ’уладальнік валочкі зямлі’ (Шат.). с. 43

Вало́шка ’васілёк сіні, Centaurea cyanus L.’ (Кіс., БРС, КЭС, Гарэц., Маш., Яруш., Шпіл.), валашок ’канюшына лугавая, Trifolium pratense L.’ (Kic.), валожка ’васілёк’ (БРС, Шн., 3). с. 43

Вало́шня, волошня, волосня, волосень ’ніць для лёскі’ (Крыв.). Да волас. с. 44

Валто́рна ’музычны інструмент’ (КТС). с. 44

Валту́зіна ’спрэчка, звадка, валтузня’ (КТС). Да валтузіць. с. 44

Валтузіць ’тармасіць’ (БРС), валтузіцца ’спрачацца, лаяцца’ (КЭС). с. 44

Валу́іна ’вялікі дурань’ (3 нар. сл.). Да валуй ’тс’ (гл.) с. 44

Валу́й₁ ’шапкавы грыб сямейства сыраежкавых, Russula foetens’ (БРС, Касп., Серж. Грам., Гарэц., КЭС), валуі ’Vaccinium uliginosum L.’ (Kic.). с. 44

Валу́й₂ ’вялікі дурань’ (3 нар. сл.). с. 44

Валу́н ’вялікі камень’ (БРС), валуны ’асобныя кавалкі скал’ (Інстр. I). с. 44

Валуні́цца ’ўздымацца валунамі’ (КЭС): «Валуніліся бруствераў рады» (А. Лойка). Да валун. с. 45

Валу́ша ’сукнавальня’ (КЭС). с. 45

Валхве́ц ’від адзення’ (Др.-Падб.). с. 45

Валхві́ць ’лячыць’ (Пал.); ’песціць, цацкацца’ (Юрч.). Другое значэнне метафарычнае. Ва́лхвіць ’лячыць’ да волхв ’знахар’, с. 45

Валшэ́мнік ’чараўнік’ (Кліх.). с. 45

Валыва́цца ’хвалявацца’ (Бяльк.). с. 45

Валы́нда ’той, хто ходзіць без работы’ (Нас.). Да валындацца па аналогіі з дурында. с. 45

Валы́ндацца ’хадзіць без работы’ (Арх. Бяльк.). Гл. валанда. с. 45

Валы́ндзік 'валында, хлопчык, які не сядзіць дома’ (Нас.). Да валындацца, валандацца (гл.). с. 45

Валы́ніцца ’валандацца, займацца, цягнуць час’ (КТС): «мне няма калі з табой валыніцца». Да валыніць (гл.). с. 45

Валы́ніць ’зацягваць, адкладваць якую-небудзь справу’ (Бір. Дзярж.). с. 45

Валы́нка₁ ’музычны інструмент’ (БРС). с. 45

Валы́нка₂ ’валтузня, клопат’ (Бір. Дзярж.); ’сварка’ (Сцяшк. МГ); ’валакіта’ (Бяльк.). с. 45

Вальго́та ’ільгота’ (Касп., КТС); ’прыволле, раздолле’ (3 нар. сл.). с. 45

Вальдшнэ́п ’птушка, Scolopax rusticola L.’ (Нік., КТС). с. 46

Валье́ра ’абгароджаная пляцоўка для звяроў або птушак’ (КЭС). с. 46

Вальнаду́мец ’той, хто вызначаецца вальнадумствам’ (Яруш., 30), вальнадумны (БРС). с. 46

Вальналю́бец ’той, хто любіць волю’ (КТС). с. 46

Вальне́нка ’скрынка для сала’ (КЭС). Гл. ваненка. с. 46

Ва́льнуць ’з усёй сілы стукнуць’ (3 нар. сл.); ’ударыць’ (Жд.). Да валіць ’кідаць на зямлю, прымушаць упасці’ або валяць ’пачынаць што-небудзь рабіць з энергіяй, з імпэтам’; с. 46

Вальнякі́ ’месца, дзе жылі людзі, якія мелі вольнасць ад прыгону’ (Яшк.). с. 46

Вальс (БРС, Сцяц.), ва́льса (Бяльк.), ва́льец (Інстр. III). с. 46

Вальса́ ’тарфяное балота; забалочаны луг, часам з вольхамі’ (Яшк.), ольс ’торф’ (КЭС). Гл. алёс. с. 46

Вальта́ж ’напружанне ў электрычным ланцугу’ (КТС). с. 46

Вальтану́ты ’ненармальны’ (3 нар. сл.). с. 47

Вальтыжы́раваць ’выконваць гімнастычныя практыкаванні ў час язды верхам на кані’ (КТС). с. 47

Вальтэр`я́нец ’вальнадумец’ (КТС). с. 47

Вальтэр`я́нства ’вальнадумства’ (КЭС). с. 47

Вальфра́м ’рэдкі метал’ (КТС). с. 47

Вальха́ ’вольха, алешына’ (Касп.). Гл. вольха. с. 47

Вальцава́ць (БРС), вальцаваць (жалеза) (КТС), вальцы (БРС, Інстр. III). с. 47

Вальцо́ўка ’гатунак мукі’ (КЭС); ’шатроўка’ (Мат. Гом.). Да вальцаваць. с. 47

Ва́льцы ’прыстасаванне для вальцавання’. Да вальцаваць (гл.). с. 47

Ва́льчыць ’змагацца, біцца, ваяваць’ (КЭС). с. 47

Вальяжны ’няспешны, здаволены’ (KTC): «Дзед ішоў на дзіва вальяжны і прыгожы» (У. Караткевіч). с. 47

Валья́н 'шурпаты валік, з дапамогай якога гатовая тканіна накручваецца на таварна-здымны валік’ (КТС). Да вал(?). с. 48

Валэ́нданіна ’цяганіна, марнаванне часу’ (КТС). Да валэндацца. с. 48

Валю́га ’ўпаўшае струхлелае дрэва’ (КСТ). Да валіць. с. 48

Валюга́цца ’перавальвацца з нагі на нагу’ (КТС). Да валюгаць (гл.). с. 48

Валюга́ць ’пры хадзьбе ківацца на бакі’ (лаг., КЭС). Да валюхацца (гл.) с. 48

Валюнтары́зм ’ідэалістычная плынь у філасофіі’ (КТС). с. 48

Валю́тчык ’той, хто займаецца незаконнымі валютнымі аперацыямі’ (КТС). с. 48

Валюх ’пузан, цяльпук, мяла’ (Клім.), валюхла ’капун, павольны ў хадзьбе чалавек’ (3 нар. сл.), валюх-валюх ’выклічнік (пра хаду)’ (КСП). с. 48

Валюха́ста ’валюхаючыся’ (КТС): «павярнуўся і валюхаста зашлёпаў па гразі» (В. Быкаў). с. 48

Валюха́цца ’перавальвацца з нагі на нагу’ (Жд). Да валюх (гл.). с. 48

Ва́люш ’валяльня’ (БРС, Бір. Дзярж.); ’млын, у якім ёсць прылады валяць сукно, шарстабітня’ (КЭС), валюша ’тс’ (КЭС, КСТ), валюшня ’тс’ (БРС, Маш., Сцяшк. МГ, Янк₂), валюшны (КТС), валуша ’валяльня’ (КТС). с. 48

Валю́шаць, валюшаты ’абкачваць у муку’ (Клім.). с. 49

Валю́шка 'кавалак гліны’ (Жд.). с. 49

Валява́ты ’з вялікім валлём’ (Нік.). Да валлё. с. 49

Валява́ха₁ ’чапля’ (КЭС), вальваха, валеваха, оловаха ’Ardea purpurea L.’, ’чапля рыжая’ (Нік.), валяваха ’бугай, бухала (птушка)’ (Некр., Маш., Гайдукевіч, Працы ІМ, 6), палес. вол`оваха, волюваха, волювака, волювак, воловаха, вол`л`аха, олеваха ’чапля рыжая, Ardea purpurea L.’ і ’чапля шэрая, Ardea cinerea L.’, дыял. валяваха, волік ’Ardea stellaris L.’, паўдн.-зах. волюваня 'Ardea cinerea L.’, бойк. вол`ован`і ’чапля’ (Нікан., Бел.-укр. Ізал., 62). с. 49

Валява́ха₂ ’непаваротлівы чалавек’ (КЭС); ’лянівая’ (Мат. Гом.). с. 49

Валявы́ ’з моцнай воляй’ (КТС). Да воля (гл.). с. 49

Валя́й! ’шпар!, валі!’ (КТС). с. 49

Ва́лянка₃ ’суконная вялікая хустка’ (3 нар. сл.). с. 49

Валяну́ць ’пайсці густа (пра снег); ударыць’ (КТС). Да валіць. с. 50

Валяр`я́н ’травяністая лекавая расліна, Valeriana officinalis L.’ (БРС, КЭС, Сцяшк. МГ, Кіс.). Іншыя назвы: маун, аўрыян, дуброўка, капроўнік лесавы, грудоўка. с. 50

Валяр`я́нка ’лякарства’ (КТС). с. 50

Валя́ць ’прымушаць паваліцца’ (БРС, Яруш.). с. 50

Валя́ч ’лайдак, лежань’ (гродз., КЭС). Да валяць, валяцца, с. 50

*Вамі́т, воміт ’рвота, ваніты’ (КЭС). с. 50

Вампі́р ’крывасмок, міфалагічная істота’ (КТС). с. 50

Вампі́р-трава ’пэўны від травы’ (КТС), вампір (заал.) ’тс’ (БРС). с. 50

Вана́дый ’рэдкі метал’ (КТС). с. 50

Ванго́р ’сом’ (КЭС, Інстр. II), вангор, вангош ’вугор’ (КЭС), вангош ’уюн’ (КЭС). с. 50

Ва́нгыля ’евангелле’ (Грыг.), вангаля ’тс’ (Мядзв.), ваянгелле ’тс’ (Шпіл.). Да евангелле (гл.). с. 51

Ванда́л ’жорсткі чалавек’ (КТС). с. 51

Вандзігаць ’напружана працаваць (?)’ (КЭС): «А што ж, браток, мая справа такая: свята адпачывай, будні працуй. Была пара, вандзігаў і я так, ого-о!» (Ц. Гартны). с. 51

Вандзі́цца ’плакаць’ (КСП). Да вандза (гл.). с. 51

Вандзі́ць ’вэндзіць’, вандзоны ’вэнджаны’ (Шатал.). с. 51

Вандзэ́лак₂ ’званочак у каня на шыі’ (КЭС). с. 51

Вандлі́на, ванглёнка, вянгліна ’вэнджанае мяса’ (Касп.). с. 51

Вандо́л ’невялікая выбоіна, ямка’ (КЭС, Касп.); ’ухаба, выбай, калдоба’ (Яшк.), вандола (Сцяшк. МГ). с. 51

Вандраваць (БРС), вандриваць i мандриваць ’падарожнічаць’ (Шн., Песні). с. 51

*Вандруга, вандрюга ’бадзяга’ (Нас.). с. 52

Вандэр-вон ’ідзі прэч!’ (Нас.). с. 52

Вандэ́я ’контррэвалюцыйныя выступленні’ (КТС). с. 52

Ване́нка ’драўлянае карыта’ (КЭС), валёнка ’драўляная пасудзіна, кадушка’, вальне́нка ’скрынка для сала’ (Сцяшк. МГ), ва́лянка ’пасудзіна з дошчак (авальнай формы) для захоўвання высевак’ (Сцяц.). с. 52

Ване́ць ’смярдзець’ (Бяльк.). с. 52

Ванжэ́ўнік ’месца, дзе водзяцца вужы’ (КТС). с. 52

Ванзо́нка ’вэнджаны кумпяк’ (КЭС). с. 52

Ванзэ́лак ’вузельчык, клунак’ (КТС), вандзэ́лак "тс’ (КЭС). с. 52

Ванілі́н ’пахучае рэчыва’ (КТС). с. 52

Ваніль ’плады трапічнай расліны’ (КТС). с. 52

Ванітава́ць ’рваць’ (БРС, Інстр. II, Федар., 1, Янк. БП, Шн., 2, КТС). с. 53

Вані́ты ’стан, калі чалавеку моташна, млосна; моташнасць, млоснасць’ (КЭС). с. 53

Ва́нна (БРС), вальня ’ванна’ (КЭС). с. 53

Ванта́жыцца ’сур`ёзна, не на жарт бароцца’ (Мядзв.). с. 53

Вантрабя́нка ’страўнік або тоўстая кішка, начыненая вантробамі’ (БРС, Вешт., Інстр. I); ’каўбаса з вантробаў’ (КСТ). с. 53

Вантро́ба (БРС, Бір. Дзярж., Інстр. I, Нас.), вантроб`е ’тс’ (Касп.), вантробкі ’лівер’ (Малч., Нас.), вантробы ’трыбухі’ (Сцяшк. МГ, Шн., 2). с. 53

Ванту́рнік ’авантурыст’ (Нас.). с. 53

Ванту́рыць ’быць авантурыстам’ (Нас.). с. 54

Ва́нты ’марскія снасці’ (КТС). с. 54

Вануглік ’чалавек, ад якога смярдзіць’ (Касп.). с. 54

Ванцак ’хвароба жывата’ (Сцяшк. МГ); ’падучая’ (Шат., Касп.); ’рэзь у жываце’ (БРС). с. 54

Ванца́ты ’нервовы, шалёны’ (КЭС). с. 54

Ванца́ч ’хвароба жывата’ (Жд.). Гл. ванцак. с. 54

Ванцы́пар ’нячысцік, чорт’ (Бяльк.). Гл. анцыпар. с. 54

Ванця́ць ’абняславіць’ (КЭС). с. 54

*Ва́нчас, ванчос, ванчэс, ванчус ’дубовы брус, клёпкі, дошкі на клёпкі’ (Кольб., КЭС, Гарб.); ’від лесаматэрыялу’ (КСТ). с. 54

Ваню́х ’лясны клоп’ (Шатал.). Да ванець (гл.). с. 55

Ваню́чка ’мяккая трава з непрыемным пахам’ (Бяльк.) Да ванючы. с. 55

Вао́бак ’стараною (ехаць)’ (Нас.). с. 55

Вао́даль ’удалечыні’ (Нас.). с. 55

Ва́пак ’залежы вапны’ (Яшк.). с. 55

Ва́пельнік ’рабочы, што здабывае вапняк, вапну’ (КТС). с. 55

Ва́пеннік ’рабочы, які працуе ля вапельні’ (КТС). с. 55

Ва́пенніца ’яма для гашэння вапны’ (Др.-Падб., Гарэц.). Да вапна (гл.). с. 55

Вапі́ць ’плакаць, выць’ (Нас.). с. 55

Ва́піць ’бяліць вапнаю’ (Касп.). Да вапа (гл. вапна). с. 55

Ва́пна ’рэчыва белага колеру, якое здабываецца з вапняку’ (БРС, КЭС, Гарэц., Грыг., Мядзв., Яруш.). с. 55

Вапнава́нне ’ўнясенне вапны ў глебу’ (КТС). с. 55

Ва́пнаўка ’расліна сямейства гваздзікавых, Gypsophila L.’ (Kic., БРС). с. 56

Вапня́к ’горная парода, якая мае ў сабе вапну’ (БРС). с. 56

Bap ’кіпецень, вар’ (БРС, КЭС, Гарэц., Мядзв., Яруш.). с. 56

Вара́ва ’мноства’ (Мат. Гом.). Гл. арава. с. 56

Варава́ты ’насцярожаны, патайны’ (КТС): «шэпча варавата». Да вараваць₁ (гл.). с. 56

Варава́ць₁ ’абстаўляць умовамі, меркаваць’ (КЭС), варавацца ’насцярожвацца’ (КТС); ’асцерагацца, не асмельвацца’ (КПС); ’сцерагчыся, абавязвацца’, павароўвацца ’пабойвацца, асцерагацца’ (КЭС). с. 56

Варава́ць₂ ’прытрымліваць плыт якарамі’ (КСТ). Да вараваць₁. с. 57

*Варава́ць₃, вароваць ’падсоўваць на сталюгах калодку пры дапамозе тапара’ (КСТ). с. 57

Вараві́ты ’паганы, звяглівы; кашлаты (пра сабаку)’ (Сержп., Грам.); ’тс (пра чалавека)’ (Янк₁). Да варава́ць₁. с. 57

Варажба́ ’гаданне’ (Гарэц.); ’чараўніцтва’ (Яруш., 118). с. 57

Варажбі́т ’чараўнік’ (Гарэц., КЭС, Яруш.), варажбітка ’чараўніца’ (Шн., 2, Яруш., Сцяшк. МГ). Да варажба с. 57

*Ва́ражкі, варашкі ’рукавіцы з адным пальцам’ (ДАБМ, 948). с. 57

Варажы́на ’злодзей’ (Мат. Гом.). с. 57

Варажы́ць ’гадаць, чараваць’ (БРС, Інстр. II, Гарэц., Яруш.). с. 57

Варажэй ’чараўнік’ (Сцяц., Юрч.). Да варажьщь. с. 58

Варакуза ’няўклюда’ (Шатал.). с. 58

Вараку́ша, варакушка ’птушка атрада вераб`іных, Luscinia svecica, кралька’ (КТС, Інстр II). с. 58

Вара́н ’буйная яшчарка’ (КТС). с. 58

Варане́ц ’вараны конь’ (Шн., 2). Да вараны. с. 58

Ва́ранік ’піражок вараны з начынкай’ (Вешт. дыс.). с. 58

Ва́ранкі ’вараныя грыбы’ (Мат. Гом.). с. 58

Вараннё ’падобныя да варон птушкі’ (3 нар. сл.). с. 58

Варану́ха ’від гарэлкі з віна, піва, мёду і каліны’ (Шпіл.). с. 58

Вараны́ ’чорнага колеру’ (Яруш.). с. 58

Вараня́к ’крук, крумкач’ (Дразд.). Да воран або вараны́. с. 59

Варапа́й ’фальклорны эпітэт мужа або жаніха; эпітэт каравая’ (КЭС). с. 59

Вараскацца ’пэцкацца’ (Мядзв.). с. 59

Ва́ратак ’вар’ (Жд.), вара́так ’тс’ (Сцяшк. МГ). с. 59

Варатня́ ’адна палавіна дзвярэй ці варот’ (Шат.). Да вароты. с. 59

Варато́к₁ ’ворат у шахце для падымання вугалю’ (КТС). Да ворат (гл.). с. 59

Варато́к₂ ’частка шкуры, як і пашына, лапа, пры раскроі’ (КЭС). с. 59

Варахава́ты ’непрасохлы’ (КДС); ’варахаватае сена’. с. 60

Варахо́бкі ’старыя малавартасныя рэчы’ (КЭС): «збірай свае варахопкі ды ідзі вон з хаты». с. 60

Вараца́кі ’ваніты’ (лаг., КЭС). Да вараціць (?). с. 60

Вараца́ць ’ванітаваць’ (КСП, Касп.). с. 60

Вараці́ла₁ ’вал у варштаце ткацкім’ (КЭС, Тарнацкі, Studia, Дразд., Клім.), варацідла ’частка ткацкага станка’ (КТС); ’навой’ ’тс’ (Шатал.) с. 60

Вараці́ла₂ ’дзелавы чалавек’ (КСП), варацідла ’дзялок’ (КТС). Да варочаць (справамі), вараціць. с. 60

Варача́нка ’лішак асновы ў шырыню (як вынік памылкі)’. с. 60

Варжа ’драўляны садок для захавання жывой рыбы’. с. 60

Варзе́каць ’размазваць што-небудзь густое’ (Бяльк.). с. 60

Варкава́ць ’буркаваць’ (Яруш.), варкува́ць (Бяльк.). с. 61

Варката́ць ’мурлыкаць’ (БРС). Вытворныя ад яго: варкатня́, варкату́ння, варкату́н, варкату́ха, варко́цік (Нас.). с. 61

Варлаво́кі ’чалавек з вялікімі вачамі наверсе’ (полац., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), варлаво́кій ’касавокі’ (Грыг.). с. 61

Варня́цца ’марнець (адносна слабага чалавека)’ (КЭС); ’ледзь жыць, існаваць, вельмі мала працуючы па слабым здароўі ці па старасці’ (Янк. I, 46). с. 62

*Варо́вана ’схованкі’: «Мы бу́дз`ам гул`а́ц` у варо́вано» (Сцяшк. МГ). с. 62

*Вароваць, варовать ’абумоўліваць’ (Гарб.). с. 62

Варо́жка ’варажбітка, жанчына, што займаецца варажбой, варожыць’ (Бяльк., Янк. III). с. 62

Варо́к (ворак) ’кашалёк’ (Яруш.); ’мяшок на грошы, капшук’ (Бяльк.). с. 62

Варо́нік ’піражок з ягадамі’ (Федар., 7). с. 63

Варонін сыр, вароніна жыта ’галаўня ў жыце’ (палес., Выг.). с. 63

Варо́нка ’адтуліна; лаз на гару, ход у склеп і г. д.’ (Тарн., Маш., Сцяшк. МГ, Жд., 2); ’дупло’ (Шатал.). с. 63

Варо́ннік ’Veronica officinalis’ (Кіс.). с. 63

*Варо́нца, варо́нцэ мн. л. ’бульбяны суп; суп наогул’ (Вешт.). с. 63

Варо́паўка ’зялёная жаба’ (Сцяшк. МГ}; ’каравая земляная жаба’ (Мядзв.); ’жаба; слабы, непаваротлівы чалавек’ (Бір. Дзярж.), варопаўка, вярэпаўка (Інстр. II). с. 63

Варо́ты ’вароты’, ворота ’дзверы ў хляве’ (Шушк.). с. 64

Варо́ўкі ’пчолы, якія крадуць мёд у другіх вуллях’ (Інстр. I). с. 64

Варо́ўня ’цёплы свіран, куды ставяць на зіму капусту, бульбу і інш.’ (Мядзв.). с. 64

Варо́хаць, варо́хацца ’варушыцца з шумам; варочаць (сена і да т. п.)’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). с. 64

Варо́чаць, варо́чацца ’аддаваць назад’ (Шат., Касп., Нас., Яруш., 27, КЭС, лаг.; Гарэц.); ’варочаць, паварочваць; варушыць і г. д.’ (БРС, КЭС, лаг.; Яруш., Касп., Бяльк., Сцяшк. МГ); ’валіцца на дол і да т. п.’ (КЭС, БРС). с. 64

Ва́рпа ’веялка’ (Жд., Янк. Мат.). с. 65

Варсава́ты ’з крапінкамі (пра яблыкі)’ (Касп.). с. 65

Варсану́ць ’піхнуць, штурхануць’ (Янк. II, Бяльк., Арх. ГУ), варса́нуць ’штурхануць’ (Арх. ГУ). с. 65

*Варса́ць, ворса́ть ’калоць з разбегу ў бок’ (Мядзв.), ва́рсаць ’кідаць’ (КЭС), варса́ць або́ры ’працягваць аборы праз вуха лапця’ (Маш.). Сюды ж і варсану́ць ’піхнуць, штурхнуць’. с. 65

Варста́к ’ткацкі станок’ (Сцяшк. МГ). с. 65

Варста́т ’ткацкі станок’ (Сцяшк. МГ, Шатал.); ’сталярны станок’ (Шатал., Сцяшк. МГ); ’драўляная квадратная скрыня пад жорнамі’ (КЭС). с. 65

Варся́нка ’расліна варсянка, Dipsacus’ (БРС). с. 66

Варт, варта ’адпаведны, каштоўны, належны І да т. п.’ (Сцяшк. МГ); ’каштуе, заслугоўвае’ (Шат., Гарэц.); ’годны’ (Яруш., Булг.). У тым самым сэнсе ўжываецца і ва́рта ’належыць; трэба’ (КЭС, лаг.; БРС, Гарэц., Шпіл., Мядзв., Касп., Шат., Нас., Бяльк.). с. 66

Ва́рта ’варта, ахова’ (КЭС, лаг.; БРС, Яруш., Гарэц., Бесар., Сцяшк., Мядзв., Шпіл., Нас., Шат., Касп., Бяльк.). с. 66

Вартава́ць ’вартаваць, ахоўваць, пільнаваць’ (БРС, Гарэц., Інстр. III, Шпіл., Шат., Касп., Нас., Бяльк.). с. 66

Вартавы́ (КЭС, лаг.) ’вартаўнік’. с. 66

Ва́ртасць (Шат., Нас., Шпіл., Гарэц.; КЭС, лаг.; Інстр. III, БРС). с. 66

Вартаўні́к ’каравульны’ (БРС, Шат., Гарэц., Шпіл., Касп.), вартувни́к. (Бесар.). с. 66

Вартаўні́чы ’вартаўнік’ (БРС). с. 66

Ва́рты (БРС, Касп., Нас., Яруш., Гарэц., Шпіл., Бяльк.). с. 67

Вару́нак ’акалічнасць, абставіны’ (Яруш.), вару́нкі ’ўмовы’ (Гарэц.); ’акалічнасці, умовы’ (Др.-Падб.). с. 67

Вару́нкі ’бульбяны суп; агульная назва супа’ (Вешт.). с. 67

Вару́хаць, вару́хацца ’рухаць, рухацца, хістацца і да т. п.’ Гл. варушы́ць, варушы́цца. с. 67

Варушкі ’вясеннія апенькі’ (Інстр. II); ’род грыбоў’ (Грыг.). с. 67

Варушы́ць ’варушыць, пераварочваць’ (Гарэц., Шат., Касп., Бяльк.); ’рухаць’ (Яруш., БРС), варушы́цца ’рухацца, катацца’ (Касп., Гарэц., БРС, Яруш., КЭС, лаг.). Сюды ж вару́хаць, вару́хацца ’рухаць, рухацца, кратацца’ (Др.-Падб.), варо́хаць (Гарэц., Др.-Падб.). с. 67

Ва́рфыл ’вэрхал, трывога’ (Бяльк.). с. 68

Вархава́ць ’ачышчаць зерне, веяць’ (КЭС, Касп.), ва́рха ’арфа, веялка’ (Шат., Касп.). с. 68

Ва́рхал ’скандал, шум’ (Касп., Нас.). с. 68

Вархо́ліцца ’патрохі сварыцца’ (КЭС, лаг.). с. 68

Ва́рхыт ’вэрхал, бесталковы шум, гам’ (Бяльк.). с. 68

*Варца́ць, ворца́ть ’ванітаваць (пра дзяцей)’ (Мядзв.). с. 68

Варча́к₁ ’ворчык’ (Гарэц., Бяльк.), таксама во́рчык. с. 69

Варча́к₂ ’прыпражны конь’ (БРС, Нас.). с. 69

Варча́ць ’бурчаць’ (Яруш., Бесар.). с. 69

Варша́ўка ’гатунак бульбы’ (Янк. I, Шатал.). с. 69

Ва́ршаўка ’атора; машына для ачысткі ад мякіны змалочанага зерня’ (Янк. Мат.). с. 69

Варшта́т ’варштат; ткацкі станок’ (БРС, Гарэц., Інстр. II, Влад., 199). с. 69

Ва́рыва ’варэнне (працэс)’ (Юрч., Янк. I, БРС); ’агародныя расліны, што ўжываюцца да стравы’ (КЭС); ’гародніна’ (Шат., Касп., Янк. БП, Др.-Падб., Янк. I, 47); ’сцяблы і лісце буракоў’ (ДБА, 868, Бяльк., Касп., Гарэц., Юрч.); ’буракі’ (Касп.), у дыял. ва́ріво, ва́рэво, ва́рво, ва́рыво (гл. Вештарт, Лекс. Палесся, 129). с. 69

Ва́рыжкі ’пальчаткі’ (Касп.). с. 69

Вары́згацца ’займацца пустымі размовамі; доўга з чым- небудзь вазіцца’ (Мядзв.), вораскаться ’тс’ (Мядзв,), вары́згаць ’гаварыць бязглузда і недарэчна’ (КЭС). с. 70

Варыўня́, вараўня́ ’наогул памяшканне для захоўвання гародніны’ (гл. ДАБМ, карта 240, Шат., Касп., Вештарт, Лекс. Палесся, 131, БРС, Шушк, Яруш., Бір. Дзярж., Маш., Сцяшк. МГ, Некр., Інстр. II, Мядзв., Шн., Жд.), варо́ўня (Касп.). с. 70

Вары́х! ’выклічнік, які выражае хуткае раскачванне’ (Гарэц.). с. 70

Вары́ха́ць ’разгойдваць, хістаць’ (Гарэц.). Адсюль выклічнік вары́х! с. 70

Вары́ць₂ ’моцна грэць (аб сонцы)’ (Некр., Інстр. I); ’парыць (аб надвор’і)’ (Клім.). с. 70

Варэ́йка ’гліняны гаршчок, гаршчок’ (Янк. Мат., Інстр. I, Бяльк., Шатал.). с. 71

Варэ́нік ’варэнік’ (Янк. Мат., БРС, Яруш., Шат., Сцяшк. МГ), таксама вярэ́нік, варэ́ннік (Гарэц., Юрч.). с. 71

Варэ́нне ’варка, варэнне (працэс)’ (БРС, Гарэц., Нас.); ’варэнне’ (БРС, Касп., Шат., Бяльк., Сцяшк. МГ). с. 71

Вар`я́т (Шат., Касп., Сцяшк. МГ, БРС). с. 71

Ва́сан ’тытул-зваротак у дробнай польскай шляхты, а таксама сярод беларусаў’ (Мядзв.); ’пан’ (Др.-Падб.), васа́н ’тс’ (Гарэц., Касп.). с. 71

Васіле́ц ’журавель звычайны’ (КЭС). с. 72

Васілёк ’валошка’ (БРС, Бяльк., Шат., Касп., Сцяшк. МГ); ’пустазелле’ (КЭС), васількі́ ’Centaurea cyanus L.’ (Бейл.), ва́сількі ’тс’ (Мядзв.), ва́сі́лька (Шатал.). с. 72

Васкаве́нь ’мяшок для сыроў’ (Мат. дыял. канф., 74). с. 72

Васко́ўка ’васкоўка (папера)’ (БРС). с. 72

Васко́ўнік ’расліна васкоўнік’. с. 72

Васо́лы ’вясёлы’ (Сцяшк. МГ). с. 72

Ва́спан ’зваротак ваша міласць, пан’ (БРС, Нас., Шат., Мядзв., Бір. Дзярж.), васпа́н ’тс’ (Гарэц., Касп.). с. 72

Васпа́ня, васпа́ні ’зваротак пані’ (Нас., Касп., БРС, Бір. Дзярж., Гарэц.). с. 72

Васпо́льза ’карысць, польза’ (Бяльк.). с. 73

Васпо́льзываць ’скарыстаць, выкарыстаць’ (Бяльк.), васпо́льзывацца (Бяльк.). с. 73

Васто́рг ’захапленне’ (Яруш.). с. 73

Вастраку́тнік ’вастракутнік’ (БРС), вастраку́тны (БРС). с. 73

Вастры́ца₁ ’расліна вастрыца, Asperugo L.’ (Kic.). с. 73

Вастры́ца₂ (заал.) ’вастрыца’ (БРС). с. 73

Вастрэ́ц (бат.) ’вастрэц’ (БРС). с. 73

Васці́гнуць ’пачацца’ (Жд., 2). с. 73

Вась-вась-вась ’падзыўныя словы для кормнага кабана’ (Янк. III). с. 73

Васьме́рні мн. л. ’тканіна, палатно, тканае ў восем нітоў’ (Бяльк.). Да осмеро (параўн. васьмяры́к) ’восем’. с. 74

Васьмяры́к ’васьмёрка (коней)’ (БРС); ’жылое памяшканне з васьмі кватэр’ (Жд.); ’20 кап. срэбрам’ (Грыг.). с. 74

Васэ́ля ’вяселле’ (Сцяшк. МГ). с. 74

Васэрва́га ’інструмент для вызначэння гарызантальнай лініі пры будаўніцтве’ (Сцяшк. МГ). с. 74

Ват ’ват валочаць па затокам (лавіць рыбу)’ (Серб.), ва́та (Шат.). с. 74

Ва́та ’вата’ (БРС); ’баваўняная пража дамашняга прадзення’ (Влад., 198). с. 74

Вата́га ’ватага’ (Др.-Падб.); ’арцель сплаўшчыкаў’ (Кольб.). с. 75

Ватачнік ’расліна ватачнік, Asclepias L.’ (БРС, Kic.), с. 75

Вато́ ’нядаўна, зусім нядаўна’ (Янк. II); ’хутка’ (Жд.: «Вато́ я вы́йду, пачака́й»). с. 75

Ва́тман ’ватман, ватманская папера’ (БРС). с. 75

Вато́вы ’ватны’ (БРС, Нас., Шат., Касп.). с. 75

Вато́ўка ’ватнік, ватоўка’ (БРС); ’адзежына на ваце’ (Бяльк., Нас., Касп.); ’кароткая вопратка на ваце’ (Жд., Шат.); ’верхняя жаночая вопратка кароткага памеру з купленага матэрыялу’ (Інстр. I, 76). с. 75

Ватро́ўка ’ятроўка, жонкі родных братоў адна для адной’ (Бяльк.). Дыялектная форма да ятроўка (гл.), с. 76

Ватры́на ’астаткі зерня пасля абмалоту разам з астаткамі калосся’ (КЭС). с. 76

Ваўкава́ты ’ваўкаваты, нелюдзімы, дзікаваты’ (БРС), вовкова́ты (Бесар.), с. 76

Ваўкала́к ’пярэварацень’ (Касп., Нас., БРС, Інстр. II, Гарэц., Мал.), ваўкала́ка (Янк. III, Інстр. II), вавкула́к (Грыг.), вовкула́к (Клім.), воўколака (Шн.). с. 76

Ваўкува́тый ’трохі недасушаны, вільготны’ (Бяльк.). с. 76

Ваўня́нка ’грыб ваўнянка’ (БРС, Нас., Касп., Сцяшк. МГ), вавня́нка, вовня́нка ’вельмі горкі грыб (Lactaria necator)’ (Лысенка ССП); пераносна ’чалавек з дрэнным характарам’. с. 77

Ваўрэ́ць ’моцна спацець’ (Касп., Гарэц., Яруш., Бяльк.). с. 77

Ваўча́нка ’хвароба ваўчанка’ (БРС). с. 77

Ваўчкі́ ’расліна Bidens, ваўчкі’ (БРС, Кіс.); ’Pedicularis palustris L.’ Да воўк. с. 77

Ваўчо́к ’дзіцячая цацка’ (БРС). с. 77

Ваўчу́г ’расліна стальнік, Ononis arvensis L.’ (БРС, Кіс., Гарэц.), таксама ваўчу́к, ваўчу́га, с. 77

Ваўчынец ’воўчая ягада, Daphne’ (Інстр. II); ’Daphne mezereum L.’ с. 78

Ва́ха ’вахта, пост вайсковы’ (Сцяшк. МГ). с. 78

Вахка ’расліна капытнік балотны, Galla palustris L.’ (Kic., Інстр. II). с. 78

Вахла́к, вахля́к. Гл. вахля́ць. с. 78

Вахля́ць ’ляпіць, мазаць; рабіць што-небудзь на скорую руку’ (Нас.), с. 78

Ва́хмістр, вахмістраваць ’вахмістр’ (БРС; параўн. і Нас.). с. 78

Ва́хныль ’вухналь, цвік, якім прыбіваюць падкову да капыта’ (Бяльк.). с. 78

Вахра́ ’жмут шэрсці’ (Нас.); ’кутасы ў хустцы’ (Бяльк.). с. 79

Ва́хта₁ ’вахта, пост’ (Нас., БРС). с. 79

Ва́хта₂ ’хвалі на рацэ; кругі ад кінутага ў ваду прадмета’ (Сцяц.). с. 79

Вашава́ць ’глыбока рыць’ (Шат.); ’калыхаць’ (Сцяц.), вашаваць\\вайшаваць ’цяжка працаваць; падымаць, варочаць; калыхаць; рыць зямлю (аб свіннях)’. с. 79

Вашэ́ць ’вашэць, ягомасць, ваша мосць’ (Бяльк.), ва́шэць ’тс’ (Нас., Бесар., Шпіл.), вашаць (Шат., Гарэц.), вашаць, вашэць (Яруш.). с. 79

Веве́рыцы ’вавёрка’ (ДАБМ, 897). с. 80

Ве́гаць ’пучок саломы, сухой травы, мачалка для мыцця посуду’ (Мал., Шпіл.). с. 80

Ве́йка (БРС, Шатал., Сцяшк. МГ). с. 81

Век ’жыццё, вечнасць, час і да т. п.’ с. 81

Векаві́сты, векуі́сты ’вечны’ (Шн.). с. 82

Ве́кша ’вавёрка’ (ДАБМ, 897, Гарэц., Касп.). с. 82

Ве́ле ’шмат, многа’ (Сцяшк. МГ). с. 82

Велісаза́р ’сузор’е (Плеяды?)’ (Касп.). с. 82

Ве́льбіць ’хваліць, праслаўляць’ (Нас.). с. 82

Велька́ноц ’вялікдзень’ (Жд., 2). с. 82

Ве́льма (Шат., Бяльк.), ве́льмі (Нас., Касп., Бяльк.). с. 82

Велягу́р, велягу́ра ’перарослы’ (Нас.), велягу́рны, велягу́рысты ’высакарослы; велічны; высакамоўны; фанабэрысты; пышны’. с. 82

Ве́нца ’абадок (пасудзіны); абадок, кольца’ (БРС, Шатал.). с. 83

Ве́нцер (БРС, Шат., Сцяшк. МГ). с. 83

Верабе́й ’верабей’ (Нас., Шат., Касп., Бяльк.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы, 1978-2017

Расчытаная толькі тумачальная частка артыкулаў, без прыкладаў. Для ўсіх артыкулаў пададзеная спасылка на скан.